Content uploaded by Lucja Biel
Author content
All content in this area was uploaded by Lucja Biel on Dec 18, 2020
Content may be subject to copyright.
DOI: 10.12797/MOaP.22.2016.31.06
Łucja Biel
Uniwersytet Warszawski
Tłumaczenie prawa unijnego a centralne pojęcia
przekładoznawstwa
Tłumaczenie jest językiem Europy.
Umberto Eco
Unia Europejska (UE) jest organizacją międzynarodową, która powstała
dzięki wieloletnim wysiłkom na rzecz integracji politycznej, terytorial-
nej, gospodarczej i społecznej w obrębie Europy. W skład UE wchodzi
obecnie 28 państw, a 24 języki uzyskały status języków urzędowych.
Wielojęzyczność Unii Europejskiej powoduje nieodzowność udziału
tłumaczy i tłumaczeń w procesie komunikacji instytucjonalnej. Tłu-
maczenia stanowią fundament funkcjonowania Unii Europejskiej – ich
koszt szacuje się na 1% rocznego budżetu ogólnego UE, ok. 2 euro rocz-
nie na obywatela unijnego [Frequently asked…].
Tłumaczenia unijne mają szczególny status i podlegają szczególnym
uwarunkowaniom proceduralnym, politycznym i ideologicznym. Celem
artykułu jest analiza specyki przekładu prawa unijnego w świetle cen-
tralnych pojęć przekładoznawstwa, takich jak: tekst źródłowy, tekst do-
celowy, proces tłumaczenia, ekwiwalencja czy jakość tłumaczenia. Roz-
ważania mają na celu ustalenie, czy przekład unijny wymaga odrębnych
ram teoretycznych. Artykuł stanowi również próbę syntezy licznych
opracowań, stanowisk i interpretacji dotyczących przekładu unijnego.
Klasykacja tłumaczeń unijnych
Tłumaczenie unijne jest szerokim pojęciem obejmującym tłumacze-
nie na potrzeby instytucji unijnych takich jak Komisja Europejska,
MOAP 31.indb 105 2017-05-15 15:09:38
106 ŁUCJA BIEL
Parlament Europejski czy Trybunał Sprawiedliwości. Obejmuje różne
gatunki tekstów, w szczególności: akty prawne, orzeczenia, komunika-
ty prasowe, sprawozdania, strony internetowe i poradniki. Tłumacze-
nia unijne są typem tłumaczeń instytucjonalnych ze względu na normy
instytucjonalne, którym podlegają [Koskinen, 2000: 50; Wagner et al.,
2002: 65; Felici, 2010: 101]. Niektórzy autorzy zaliczają tłumaczenia
unijne do kategorii tekstów politycznych [np. Trosborg, 1997: 147].
Tłumaczenia unijne można klasykować według różnych kryteriów.
Jednym z nich jest kierunek przepływu dokumentów: 1) dokumenty
wychodzące z instytucji; 2) dokumenty przychodzące (np. dokumen-
ty kierowane przez rządy krajowe); 3) wewnętrzny obieg dokumentów
(Wagner et al., 2002: 67]. Innym kryterium jest gatunek tekstu i zwią-
zany z nim stopień instytucjonalizacji tłumaczenia: 1) teksty prawne
i prawnicze; 2) teksty administracyjne; 3) teksty informacyjne i tech-
niczne [Felici, 2010: 101].
Tłumaczenie prawa unijnego jako odrębna kategoria
tłumaczenia unijnego
W klasykacjach tłumaczeń unijnych nierzadko wyróżnia się tłuma-
czenia prawne i prawnicze jako odrębną kategorię. Nie jest to jednak
kategoria homogeniczna i w szczególności konieczne jest wydzielenie
w jej obrębie tłumaczenia unijnych aktów prawnych ze względu na od-
mienny status i tryb ich wykonywania (np. w stosunku do tłumaczenia
orzeczeń sądów unijnych, por. McAuliffe, 2012).
Prawo unijne ma prymat nad prawem krajowym. Unijna polityka
wielojęzyczności gwarantuje obywatelom UE dostęp do prawa unij-
nego w ich języku urzędowym. Na podstawie rozporządzenia Rady
nr 1 z 1958 r. w sprawie określenia systemu językowego Europejskiej
Wspólnoty Gospodarczej unijne akty prawne są uchwalane i publiko-
wane w Dzienniku Urzędowym we wszystkich 24 językach urzędowych
UE1, a więc w 24 wersjach językowych.
Mając na uwadze obowiązkową wielojęzyczność unijnych ak-
tów prawnych, w artykule będę posługiwać się wąskim pojęciem
1 Pewne ograniczenia dotyczą języka irlandzkiego [por. rozporządzenie Rady (UE,
Euratom) 2015/2264].
MOAP 31.indb 106 2017-05-15 15:09:38
TŁUMACZENIE PRAWA UNIJNEGO… 107
tłumaczenia prawa unijnego. Należy podkreślić, że łączy ono w sobie
cechy tłumaczeń prawnych i prawniczych, unijnych, instytucjonalnych
i politycznych.
Status tłumaczenia – tłumaczenie autorytatywne
Jedną z najważniejszych cech tłumaczenia wielojęzycznego prawa
unijnego jest jego status tłumaczenia autorytatywnego. Tłumaczenie
prawa unijnego ma moc prawa [Šarčević, 1997: 21], jest wiążącym
prawem i zachowuje charakter preskryptywny. Przykładowo rozpo-
rządzenia wiążą w całości i są bezpośrednio stosowane w państwach
członkowskich, a zatem przetłumaczone na język polski i opublikowane
w Dzienniku Urzędowym rozporządzenie obowiązuje w Polsce i sta-
nowi część krajowego porządku prawnego. Natomiast dyrektywy, któ-
re wiążą co do celu, podlegają transpozycji do prawa krajowego, którą
Kjær określa mianem tłumaczenia wewnątrzjęzykowego [por. 2007: 78].
Dla porównania: prototypowe tłumaczenie prawne (tłumaczenie prawa
krajowego) ma funkcję jedynie informacyjną i nie ma mocy prawnej –
jak podkreśla Giuliana Garzone, tłumaczenie prawa krajowego „jest
Verständnishilfe o statusie tekstu równoległego, glosy czy komentarza
służącego za klucz dostępu do oryginału” [2000: 6, tłumaczenie Ł. B.].
Tłumaczenie autorytatywne funkcjonuje w niektórych organizacjach
międzynarodowych, np. UE i ONZ [szerzej Hermans, 2007: 7-17; Prie-
to Ramos, 2014], a także w krajach z dwujęzycznym (lub wielojęzycz-
nym) systemem prawnym, np. Belgia, Kanada czy Szwajcaria. Jednakże
tłumaczenie w organizacjach międzynarodowych wyróżnia się na tym
tle bezprecedensową skalą wielojęzyczności oraz skomplikowaną inte-
rakcją między elementami krajowymi a ponadnarodowymi.
Zatarcie granicy pomiędzy oryginałem a przekładem
W procesie tłumaczenia prawa unijnego następuje zatarcie granicy po-
między oryginałem a przekładem [Felici, 2010: 105]. Jest to wynikiem
stosowania zasady równej autentyczności wersji językowych [Šarčević,
1997: 64; Cao, 2007: 73]. Z prawnego punktu widzenia wszystkie 24
wersje językowe, w których stanowione jest prawo unijne, są wiążą-
ce i równoważne. A zatem wersja polska rozporządzenia ma taką samą
MOAP 31.indb 107 2017-05-15 15:09:38
108 ŁUCJA BIEL
moc prawną jak jego wersja angielska czy francuska, nawet jeżeli to
wersja angielska pełniła rolę wiodącą (rolę oryginału) z racji uprzywile-
jowanego statusu języka angielskiego jako głównego języka procedural-
nego2. Po uchwaleniu aktu normatywnego przez Parlament Europejski
i jego publikacji w Dzienniku Urzędowym oryginał i tłumaczenia za-
stępowane są przez równoważne wersje językowe, które tworzą jeden
akt prawny. Publikacja w Dzienniku Urzędowym – zwana przez Theo
Hermansa „uwierzytelnieniem” (ang. authentication) – „wymazuje pa-
mięć” o procesie tłumaczenia, a „amnezja dotyka nie tylko tłumaczenia,
ale również oryginały” [Hermans, 2007: 10, tłumaczenie Ł. B.].
Przyjmuje się a priori, że akt prawny ma takie samo znaczenie we
wszystkich wersjach językowych. W literaturze podkreśla się, iż jest
to kcja prawna niezbędna do zagwarantowania równego traktowania
języków urzędowych [Cao, 2007: 73; Doczekalska, 2009: 361; Šarče-
vić, 2013: 8]. W praktyce rozbieżności są nieuniknione, gdyż proces
tłumaczenia jest „inherentnie niedoskonały” [Šarčević, 2013: 8, tłu-
maczenie Ł. B.]. W razie wystąpienia rozbieżności i wątpliwości in-
terpretacyjnych są one rozstrzygane przez Trybunał Sprawiedliwości
poprzez zestawienie i porównanie wszystkich wersji (Wyrok Trybunału
z 6.10.1982 r. w sprawie 282/81 Srl CILFIT i Lanicio di Gavardo SpA
przeciwko Ministero della Sanità). Jest to konsekwencją zasady równej
autentyczności wersji językowych.
Tekst źródłowy – „zanikający” oryginał
Tłumaczenie unijne wpisuje się w zaobserwowany przez duńskiego
badacza Caya Dollerupa szerszy trend „zanikającego” oryginału (ang.
vanishing original) w tradycyjnym sensie [Dollerup, 2004]. Ze względu
na skomplikowaną procedurę legislacyjną tekst źródłowy jest niestabil-
ny, nienalny i dynamiczny [Wagner, 2000]. Może być w znacznej mie-
rze „recyklingowany”, tj. czerpać fragmenty z innych aktów prawnych
czy wcześniejszych wersji, a także obejmować nowy materiał z różnych
języków [Dollerup, 2004: 197]. Tekst źródłowy jest produktem ko-
lektywnym, pisanym i redagowanym przez wielu autorów [Koskinen,
2000: 59], co często prowadzi do rozmycia odpowiedzialności za jego
2 Języki proceduralne – angielski, francuski i niemiecki.
MOAP 31.indb 108 2017-05-15 15:09:38
TŁUMACZENIE PRAWA UNIJNEGO… 109
ostateczny kształt. Istotną bolączką tłumaczy jest brak stabilności tek-
stu źródłowego i brak „tekstu-matki”. Tekst w trakcie tłumaczenia jest
zmieniany (dodawane lub usuwane są akapity, zmieniana jest termino-
logia); oryginał może mieć kilka wersji, gdyż mogą nad nim równocze-
śnie pracować zarówno różne instytucje, jak i różne służby w obrębie
jednej instytucji [Stefaniak, 2013: 62].
Tekst źródłowy wymaga odpowiedniego przygotowania do tłuma-
czenia wielojęzycznego w celu usunięcia potencjalnych przeszkód dla
tłumaczy. Przypomina to proces internacjonalizacji w lokalizacji [por.
szerzej Biel, 2014: 65-67] i polega m.in. na: neutralizacji kulturowej,
uproszczeniu składni, stosowaniu w miarę możliwości ponadnarodowej
siatki pojęć, tworzeniu tekstów w unijnym wariancie angielszczyzny.
Większość tekstów unijnych tworzą nierodzimi użytkownicy języka
angielskiego lub francuskiego [Wagner et al., 2002: 70]. W rezultacie
teksty źródłowe mają charakter hybrydowy.
Wieloetapowy proces tłumaczenia – tłumaczenie jako jeden
z etapów wielojęzycznej procedury legislacyjnej
W prototypowej sytuacji tłumaczeniowej najpierw powstaje tekst
źródłowy, a po jego nalizacji rozpoczyna się proces tłumaczenia.
W przypadku tłumaczeń unijnych taka procedura jest stosowana wy-
łącznie przed przystąpieniem danego kraju do Unii Europejskiej. Pań-
stwa kandydujące są zobligowane do przetłumaczenia unijnego dorobku
prawnego (acquis) i do dostosowania do niego prawodawstwa krajowe-
go. Tłumaczenie jest koordynowane przez rząd danego kraju i przebie-
ga poza instytucjami unijnymi. Tłumaczenie na etapie przedakcesyjnym
jest statyczne, gdyż teksty źródłowe mają charakter nalny.
Na etapie poakcesyjnym – i jest to standardowa sytuacja – tłumacze-
nie jest integralnym elementem procedury legislacyjnej i jest obecne na
wszystkich jej etapach. Odbywa się równocześnie z procesem tworzenia
aktu prawnego. Jest to proces wieloetapowy i wielojęzyczny, z częstym
przełączaniem kodów. Wniosek aktu prawnego jest opracowywany
w języku proceduralnym (w zdecydowanej większości przypadków jest
to obecnie język angielski), a następnie – zanim zostanie przekazany
Radzie – jest tłumaczony na pozostałe języki urzędowe. Akt prawny
jest przedmiotem konsultacji merytorycznych i politycznych, które od-
bywają się w językach krajowych, w których to również nanoszone są
MOAP 31.indb 109 2017-05-15 15:09:38
110 ŁUCJA BIEL
poprawki. Poprawki są następnie tłumaczone i uwzględniane w innych
wersjach językowych. Co ważne, tłumaczenie obecne jest na wszystkich
etapach procesu legislacyjnego, a nie tylko na jego etapie końcowym
[Doczekalska, 2009: 360]. Jak podkreśla prawnik-lingwista z Rady Co-
lin Robertson, prowadzi to do „świadomej «fuzji» wszystkich wersji ję-
zykowych w jeden wielowątkowy przekaz” [2010: 146-147]. Z uwagi
na powyższą procedurę niektórzy badacze podkreślają, że w kontekście
tłumaczenia unijnych aktów prawnych nie powinno się używać terminu
„tłumaczenie” czy „tłumaczenie prawne”. Proces ten lepiej charaktery-
zują określenia: „międzyjęzykowa reprodukcja tekstowa” (ang. interlin-
gual text reproduction; Kjær, 2007: 87) czy „wielojęzyczne tworzenie
prawa” (ang. multilingual drafting; Stefaniak, 2013: 59), gdyż głównym
jego celem jest stworzenie tekstu prawnego wyrażonego w kilkunastu
zgodnych wersjach językowych [Kjær, 2007: 87; Stefaniak, 2013: 59].
Tekst docelowy – tłumaczenie
Tekst docelowy stanowią równorzędne wersje językowe, które komu-
nikują takie samo znaczenie w 24 językach urzędowych. Mimo że in-
stytucje unijne nie mają ocjalnej polityki tłumaczeniowej [por. Koski-
nen, 2008: 66], wielojęzyczność często oznacza preferowanie strategii
tłumaczenia dosłownego, zarówno na poziomie składniowym, jak i ter-
minologicznym, w celu zapewnienia jednolitej wykładni prawa unij-
nego. J. W. C. Baaij podkreśla, że prawo unijne wymaga tłumaczenia
zorientowanego na źródło, a nie na odbiorcę [2010]. Strategia ta nie
oznacza tłumaczenia słowo w słowo, ale wiąże się z unikaniem typo-
wej dla procesu tłumaczenia adaptacji kulturowej [Koskinen, 2000: 56].
I tak, tłumaczom zaleca się unikania terminów prawa krajowego, któ-
re mają zbyt „krajowe” konotacje, zwłaszcza w tłumaczeniu dyrektyw,
które podlegają transpozycji do prawa krajowego. Stosowanie termi-
nów prawa krajowego uważa się, za „wchodzenie na teren zastrzeżony
dla parlamentów narodowych” [Wagner et al., 2002: 64]. Na potrzeby
prawa unijnego nierzadko tworzy się neologizmy – neutralne terminy
ponadnarodowe.
W rezultacie język tekstów docelowych ma charakter hybrydowy. Ze
względu na ograniczenia związane z procesem tłumaczenia można zało-
żyć, że hybrydowość tekstów docelowych jest większa niż hybrydowość
MOAP 31.indb 110 2017-05-15 15:09:38
TŁUMACZENIE PRAWA UNIJNEGO… 111
tekstów źródłowych. Jak pokazują badania nad polskim eurolektem
[Biel, 2014], język prawa unijnego istotnie odbiega od języka prawa
krajowego, wykazując „dywergentne” (niskie) dopasowanie tekstowe
i niewielkie poszanowanie konwencji języka docelowego. Jedną z przy-
czyn jest wypracowanie przez prawo unijne własnych konwencji uni-
kalnego stylu na bazie anglosaskiego systemu prawa precedensowego
(common law) oraz kontynentalnych systemów prawa cywilnego [por.
Šarčević, 2001: 43]. Inną przyczyną są zniekształcenia charakterystycz-
ne dla procesu tłumaczenia (np. interferencja). Skutkuje to „ekstremalną
widocznością tłumaczenia” [Koskinen, 2000: 61; tłumaczenie Ł. B.] –
teksty docelowe niosą liczne sygnały obcości i inności. Z tego powodu
język unijny nierzadko określa się pejoratywnie mianem eurożargonu
czy euromowy.
Ekwiwalencja
Kolejnym pojęciem przekładoznawstwa, które wymaga adaptacji
w kontekście tłumaczenia prawa unijnego, jest ekwiwalencja. Jak pod-
kreśla Šarčević, „zasadę wierności wobec tekstu źródłowego wypiera
zasada wierności wobec całego aktu normatywnego” [1997: 112]. Za-
kłada się, że ekwiwalencja istnieje między wszystkimi wersjami języko-
wymi aktu normatywnego, tj. między oryginałem a tekstem źródłowym,
ale również między poszczególnymi tłumaczeniami na inne języki.
Z tego względu ekwiwalencję nazywa się również konkordancją wielo-
języczną [Wagner, 2000].
Ponadto ekwiwalencja nie jest wymogiem jakościowym, ale cechą
a priori tłumaczeń unijnych [Koskinen, 2000]. Ekwiwalencja istnieje
przez „proklamację” [Hermans, 2007: 11]; nie jest inherentną cechą
tekstu, lecz zostaje „ogłoszona poprzez zewnętrzny, instytucjonalny
perlokucyjny akt mowy” [Hermans, 2007: 24; tłumaczenie Ł. B.]. Jest
to ekwiwalencja egzystencjalna, ponieważ główną symboliczną funk-
cją wersji językowych jest ich istnienie, które jest ważniejsze niż ich
funkcja komunikacyjna i które gwarantuje równe traktowanie języków
urzędowych [Koskinen 2000: 49, 51]. Przyjmując za punkt odniesienia
wywierane skutki prawne, Arturo Tosi posługuje się określeniem „obo-
wiązkowa ekwiwalencja prawna”, gdyż poszczególne wersje językowe
mają taką samą moc prawną i obywatele UE mogą się na nie powoływać
MOAP 31.indb 111 2017-05-15 15:09:38
112 ŁUCJA BIEL
bez względu na to, czy między wersjami istnieje ekwiwalencja lingwi-
styczna co do znaczenia, czy też nie [2002: 180].
Jakość tłumaczenia – kryteria oceny i błąd tłumaczeniowy
Jednym z kryterium oceny jakości tłumaczenia unijnego – zgodnym
z normami rynkowymi – jest spełnienie przez tłumaczenie potrzeb
i oczekiwań odbiorców tłumaczenia [szerzej Strandvik, 2015]. Za fun-
damentalny wyznacznik jakości oraz skuteczności tłumaczenia prawa
unijnego przyjmuje się jego jednolitą wykładnię i stosowanie w pań-
stwach członkowskich [Šarčević, 1997: 72], czy też osiągnięcie takiego
samego skutku prawnego we wszystkich wersjach językowych [Pozzo,
2012]. Błędem krytycznym w tłumaczeniu jest błąd, który prowadzi do
niezamierzonego odmiennego uregulowania praw i obowiązków pod-
miotów prywatnych i publicznych w państwach członkowskich [Kapko,
2005: 2], np. przetłumaczenie 5 miesięcy zamiast 5 lat czy papryka za-
miast pieprz w tarye celnej. Błędy gramatyczne czy stylistyczne mają
z reguły mniej poważne konsekwencje.
Językowy obraz świata
W tekstach unijnych występuje neutralizacja kulturowa i swoista de-
terytorializacja. Takie zjawiska prowadzą często do powstania nowego
terytorium kulturowego z częściową transplantacją struktur składowych
[Lull, cyt. za Craith, 2006: 50]. W kontekście unijnym wykształciła się
nowa europejska kultura prawna [por. Graziadei, 2015]. Jest to hybry-
dowa kultura paneuropejska bazująca na prawnym dorobku unijnym
acquis [Wagner, 2000: 3], wspólnej europejskiej kulturze prawnej ius
commune [Jopek-Bosiacka, 2010: 236] oraz syntezie kultur prawnych
poszczególnych państw członkowskich. Wkład kultur krajowych nie
jest równorzędny – największy wpływ na prawo unijne odegrały kultu-
ry francuska i niemiecka oraz w późniejszym okresie kultura angielska
[Mattila, 2006: 107]. Podsumowując, z poddanych neutralizacji kultu-
rowej tekstów unijnych wyłania się ponadnarodowy hybrydowy obraz
świata – a raczej obraz „Europy”.
MOAP 31.indb 112 2017-05-15 15:09:38
TŁUMACZENIE PRAWA UNIJNEGO… 113
Podsumowanie i wnioski
Jak wykazano powyżej, tłumaczenie prawa międzynarodowego,
w szczególności prawa unijnego, istotnie odbiega od typowych sytu-
acji tłumaczeniowych i wymaga przedeniowana podstawowych pojęć
przekładoznawstwa, takich jak: tekst źródłowy i tekst docelowy (wersje
językowe), proces tłumaczenia (wieloetapowy i wielojęzyczny proces
legislacyjny), ekwiwalencja (ekwiwalencja a priori/egzystencjalna) czy
jakość tłumaczenia (jednolite stosowanie i wykładnia prawa). Ze wzglę-
du na złożony układ czynników politycznych, ideologicznych, proce-
duralnych, prawnych i instytucjonalnych tłumaczenie prawa unijnego
stanowi odrębną kategorię i wymaga własnych ram teoretycznych oraz
modelu opisu. Autorka zgadza się z tezą Anne Lise Kjær, iż tradycyj-
ne teorie tłumaczenia prawnego są nieadekwatne do opisu przekładu
prawa unijnego [2007: 70, 80]. Wypracowanie adekwatnych ram teore-
tycznych powinno być osadzone w badaniach empirycznych prowadzo-
nych różnymi metodami, gdyż złożoność zjawiska wymaga eklektyzmu
metodologicznego. Mimo skali i wagi zjawiska oraz jego atrakcyjności
teoretycznej przeprowadzono dotychczas stosunkowo niewiele badań
empirycznych nad przekładem unijnym zarówno na gruncie polskim,
jak i europejskim. Są one niezbędne do rzetelnego opracowania podstaw
teoretycznych przekładu unijnego.
Badania snansowane ze środków Narodowego Centrum Nauki przy-
znanych w ramach projektu badawczego SONATA BIS nr 2014/14/E/
HS2/00782 pt. „Eurolekt – unijna odmiana języka polskiego i jej wpływ
na polszczyznę urzędową”.
Bibliograa
Baaij, C. J. W. (2010), „English Legal Discourse and the French Continuum”,
w: Giannoni, D. S., Frade, C. (red.), Researching Language and the Law –
Textual Features and Translation Issues, Peter Lang, Bern, ss. 263-274.
Biel, Ł. (2014), Lost in the Eurofog. The Textual Fit of Translated Law, Peter
Lang, Frankfurt am Main.
MOAP 31.indb 113 2017-05-15 15:09:38
114 ŁUCJA BIEL
Cao, D. (2007), „Inter-lingual Uncertainty in Bilingual and Multilingual Law”,
Journal of Pragmatics, 39, ss. 69-83, [on-line] http://dx.doi.org/10.1016/j.
pragma.2006.08.005.
Craith, M. N. (2006), Europe and the Politics of Language. Citizens, Migrants
and Outsiders, Palgrave McMillian, Basingstoke, [on-line] http://dx.doi.
org/10.1057/9780230501898.
Doczekalska, A. (2009), „Drafting and Interpretation of EU Law – Paradoxes
of Legal Multilingualism”, w: Grewendorf, G., Rathert, M. (red.), Formal
Linguistics and Law, De Gruyter, Berlin, ss. 339-370.
Dollerup, C. (2004), „The Vanishing Original”, Hermes, Journal of Linguistics,
32, ss. 185-199.
Felici, A. (2010), „Translating EU Law: Legal Issues and Multiple Dynamics”,
Perspectives: Studies in Translatology, 18 (2), ss. 95-108, [on-line] http://
dx.doi.org/10.1080/09076761003668289.
Frequently Asked Questions about DG Translation, [on-line] http://ec.europa.
eu/dgs/translation/faq/index_en.htm, 2.12.2015.
Garzone, G. (2000), „Legal Translation and Functionalist Approaches: a Con-
tradiction in Terms?”, [on-line] http://www.academia.edu/771698/Legal_
Translation_and_Functionalist_Approaches_A_Contradiction_in_Terms,
1.09.2009.
Graziadei, M. (2015), „Law, Language and Multilingualism in Europe: The Call
for a New Legal Culture”, w: Šarčević, S. (red.), Language and Culture in
EU Law. Multidisciplinary Perspectives, Ashgate, Farnham, 17-31.
Hermans, T. (2007), The Conference of the Tongues, St. Jerome Publishing,
Manchester.
Jopek-Bosiacka, A. (2010), Legal Communication: A Cross-Cultural Perspecti-
ve, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Kapko, M. (2005), „Konsekwencje błędów w tłumaczeniu aktów prawa wspól-
notowego na język polski”, Prawo i Podatki Unii Europejskiej, 11, ss. 2-8.
Kjær, A. L. (2007), „Legal Translation in the European Union: A Research Field
in Need of a New Approach”, w: Kredens, K., Goźdź-Roszkowski, S. (red.),
Language and the Law. International Outlooks, Peter Lang, Frankfurt am
Main, ss. 69-95.
Koskinen, K. (2000), „Institutional Illusions. Translating in the EU Commis-
sion”, The Translator, 6(1), ss. 49-65.
Koskinen, K. (2008), Translating Institutions. An Ethnographic Study of EU
Translation, St. Jerome Publishing, Manchester.
MOAP 31.indb 114 2017-05-15 15:09:38
TŁUMACZENIE PRAWA UNIJNEGO… 115
Mattila, H. E. S. (2006), Comparative Legal Linguistics, Ashgate, Aldershot,
[on-line] http://dx.doi.org/10.1075/target.21.1.09sar.
McAuliffe, K. (2012), „Language and Law in the European Union: the Mul-
tilingual Jurisprudence of the ECJ”, w: Solan, M. L., Tiersma P. M. (red.),
The Oxford Handbook of Language and Law, [on-line] http://dx.doi.
org/10.1093/oxfordhb/9780199572120.013.0015.
Pozzo, B. (2012), „Multilingualism and the Harmonization of European Private
Law: Problems and Perspectives”, European Review of Private Law, 5/6,
ss. 1185-1198.
Prieto Ramos, F. (2014), „International and Supranational Law in Translation:
From Multilingual Lawmaking to Adjudication”, The Translator, 20 (3),
313-331, [on-line] http://dx.doi.org/10.1080/13556509.2014.904080.
Robertson, C. (2010), „EU Law and Semiotics”, International Journal for the
Semiotics of Law, 23, ss. 145-164.
Stefaniak, K. (2013), „Multilingual Legal Drafting, Translators’ Choices and the
Principle of Lesser Evil”, Meta. The Translators’ Journal, 58 (1), ss. 58-65.
Strandvik, I. (2015), „On Quality in EU Multilingual Lawmaking”, w: Šarčević,
S. (red.), Language and Culture in EU Law. Multidisciplinary Perspectives,
Ashgate, Farnham, ss. 141-165.
Šarčević, S. (1997), New Approach to Legal Translation, Kluwer Law Interna-
tional, The Hague–London–Boston.
Šarčević, S. (2001), „Preserving Multilingualism in an Enlarged European
Union”, Terminologie et Traduction, 2, ss. 34-50.
Šarčević, S. (2013), „Multilingual Lawmaking and Legal (Un)Certainty in the
European Union”, International Journal of Law, Language & Discourse, 3
(1), ss. 1-29.
Trosborg, A. (1997), „Translating hybrid political texts”, w: Trosborg, A. (red.),
Text Typology and Translation, John Benjamins Publishing Company, Am-
sterdam–Philadelphia, ss. 145–158, [on-line] http://dx.doi.org/10.1075/
btl.26.12tro.
Wagner, E. (2000), „Translation of Multilingual Instruments in the EU”, [on-li-
ne] europa.eu.int/comm./translation/reading/articles/pdf/2000_tp_wagner.
pdf, 7.04.2006.
Wagner E., Bech, S., Martínez, J. M. (2002), Translating for the European
Union Institutions. Translation Practices Explained, St. Jerome Publishing,
Manchester.
MOAP 31.indb 115 2017-05-15 15:09:38
116 ŁUCJA BIEL
StreSzczenie
Tłumaczenie prawa unijnego a centralne pojęcia
przekładoznawstwa
Celem artykułu jest 1) zbadanie specyki przekładu unijnego w świetle
centralnych pojęć przekładoznawstwa, a także 2) próba syntezy licz-
nych opracowań na temat przekładu unijnego. Prawo unijne stanowione
jest w 24 językach urzędowych i obowiązuje w 28 państwach członkow-
skich. Jego tłumaczenie ma status autorytatywny. Ze względu na złożony
układ czynników politycznych, proceduralnych, prawnych i instytucjo-
nalnych tłumaczenie prawa unijnego stanowi wyzwanie dla centralnych
pojęć translatoryki, takich jak: tekst źródłowy i tekst docelowy (wersje
językowe), proces tłumaczenia (wieloetapowy i wielojęzyczny proces
legislacyjny), ekwiwalencja (ekwiwalencja a priori/egzystencjalna) czy
jakość tłumaczenia (jednolite stosowanie i wykładnia prawa). Autorka
postuluje, że przekład prawa unijnego jest odrębną kategorią wymaga-
jącą własnych ram teoretycznych.
Słowa kluczowe: tłumaczenie unijne, prawo unijne, teoria tłumaczenia,
ekwiwalencja, jakość tłumaczenia
Summary
Translation of EU law versus the central concepts of
Translation Studies
The objective of the paper was: (1) to analyse EU translation in light of
central concepts of Translation Studies, and (2) to attempt a synthesis of
numerous studies on EU translation to describe its distinctive features.
EU law is adopted in 24 ofcial languages and is applied in 28 Member
States. The translation of EU law has an authoritative status. Owing to
a complex array of political, procedural, legal and institutional factors,
the translation of EU law poses a challenge to central TS concepts, such
as a source text and a target text (versus language versions), a transla-
tion process (translation as part of a multistage and multilingual drafting
MOAP 31.indb 116 2017-05-15 15:09:38
TŁUMACZENIE PRAWA UNIJNEGO… 117
process), equivalence (a priori/existential equivalence) and translation
quality (uniform application and interpretation of law). The author pos-
its that the translation of EU law is a unique category which requires its
own theoretical framework.
Keywords: EU translation, EU law, translation theory, equivalence,
translation quality
MOAP 31.indb 117 2017-05-15 15:09:38
