Content uploaded by Adam Jan Dobrzanski
Author content
All content in this area was uploaded by Adam Jan Dobrzanski on Jun 13, 2016
Content may be subject to copyright.
ochrona roślin
58 7/2016 7/2016 59
Chrzan bez
konkurencji
Dla chrzanu za krytyczny okres, w którym konkuruje z chwa-
stami, powodującymi największe straty plonu, można przyjąć
1/4–1/3 sezonu wegetacyjnego, licząc od sadzenia. Do ich nisz-
czenia oprócz zabiegów mechanicznych zalecane są 4 herbicydy.
Polsce chrzan na skalę produkcyjną
uprawia się głównie w cyklu jedno-
rocznym. Może być sadzony jesie-
nią, ale najczęściej sadzi się go na
Wwiosnę – około połowy kwietnia.
Pierwsze liście ukazują się po 2–3
tygodniach. W tym czasie na nie-
zakrytej liśćmi powierzchni rozra-
stają się chwasty. Jeżeli odchwasz-
cza się dopiero po 5 –6 tygodniach
od początku ukazywania się pierw-
szych liści, plon może być obniżony
o około 40% w porównaniu z po-
lem utrzymywanym w tym okresie
w stanie niezachwaszczonym. Dla
chrzanu za krytyczny okres konku-
rencji chwastów, kiedy powodują
one największe straty plonu, moż-
na przyjąć 1/4–1/3 sezonu wegeta-
cyjnego licząc od sadzenia. Później
są mniej groźne, bo chrzan two-
rzy duże liście, dobrze zakrywają-
ce glebę.
Chwasty
Niektóre pospolicie spotykane
chwasty (np. gorczyca polna, rzod-
kiew świrzepa, tobołki polne, tasz-
nik pospolity, samosiewy rzepaku),
należące do tej samej rodziny (ka-
pustowate) co chrzan, mogą być
źródłem chorób. Do częściej spo-
tykanych jednorocznych chwastów
dwuliściennych należą: gwiazdni-
ca pospolita, komosa biała, gorczy-
ca polna, rdest plamisty i szczawio-
listny (d. kolankowy), rdestówka
powojowata, chwasty rumianowa-
te, jasnoty, przytulia czepna, dym-
nica pospolita, bodziszek drobny,
starzec zwyczajny. Większość plan-
tacji bywa zachwaszczona żółtlicą
drobnokwiatową i szarłatem szorst-
kim.
Spotykane są też chwasty wielo-
letnie, np. ostrożeń polny, mlecz
polny i skrzyp polny. Z chwastów
jednoliściennych występuje głów-
nie chwastnica jednostronna, wło-
śnica zielona, wiechlina roczna,
owies głuchy, perz właściwy.
Stanowisko
W integrowanej ochronie oprócz
herbicydów trzeba uwzględniać
agrotechnikę ograniczającą poziom
zachwaszczenia. Najlepsze stano-
wisko jest po przedplonach staran-
nie odchwaszczanych. Nie należy
zakładać plantacji na polach za-
chwaszczonych wieloletnimi chwa-
stami dwuliściennymi (ostrożeń
polny i mlecz polny), bo herbicy-
dy zalecane obecnie po sadzeniu
chrzanu nie niszczą tych chwastów.
Dobrym przedplonem są zboża. Po
ich zbiorze jest czas na wykonanie
zabiegów chemicznych i mecha-
nicznych. Do niszczenia perzu i in-
Do tej fazy wzrostu chrzan powinien być odchwaszczony.
58 7/2016 7/2016 59
nych chwastów wieloletnich najlepiej
przystąpić latem lub jesienią – bezpo-
średnio po zbiorze przedplonu, uży-
wając jednego z ponad 80 glifosatów.
Zabiegi wiosną
Wiosną od rozmarznięcia gleby na-
leży niszczyć chwasty uprawkami
mechanicznymi. Ostatnią, poprze-
dzającą sadzenie, dobrze wykonać w
zaciemnieniu (w godzinę po zacho-
dzie lub godzinę przed wschodem
słońca). Uprawa w zaciemnieniu nie
jest wystarczająco skuteczna, ale nie-
co zmniejsza zachwaszczenie i hamu-
je pojawianie się gatunków wymagają-
cych światła do kiełkowania.
Glifosat przed sadzeniem
Gdy chrzan sadzimy w drugiej poło-
wie kwietnia, po rozmarznięciu gleby
i ruszeniu wegetacji, jest więcej cza-
su na częściowe zniszczenie chwastów
– uprawkami mechanicznymi oraz gli-
fosatem. Można użyć tylko tych środ-
ków, w etykietach których zazna-
czono, że mogą być wykorzystywane
wiosną przed siewem lub sadzeniem
(np. Azymut 360 SL, Etna 360 SL, Fi-
garo 360 SL, Glifto Duo 360 SL, Ka-
tamaran 360 SL, Roundup 360 SL,
Roundup 360 Plus). Można je apliko-
wać z dodatkiem niektórych adiuwan-
tów (np. AS 500 SL) w dawkach i ter-
minach podanych w etykietach.
Nasiona chwastów dobrze jest po-
budzić do wschodów płytką upraw-
ką mechaniczną (włókowanie, bro-
nowanie). Następnie wykonać zabieg
glifosatem. Jego działanie jest krótkie
i niszczone są tylko te chwasty, któ-
re wzeszły przed zabiegiem. Chrzan
można sadzić po kilku dniach od
aplikacji środka. W zaleceniach in-
nych krajów wskazywana jest możli-
wość stosowania glifosatów po sadze-
niu, na chwasty pojawiające się przed
wschodami chrzanu – podobnie do za-
leceń dla warzyw uprawianych z sie-
wu o długim okresie od kiełkowania
do wschodów. Jednak polskie etykiety
tego nie obejmują.
Po założeniu plantacji
Siewki chwastów dwuliściennych
(do pierwszej pary liści właściwych),
wyrastające przed ukazaniem się liści
chrzanu, można częściowo zniszczyć
broną typu spulchniacz chwastownik
lub dwustronną drucianą broną chwa-
stownikiem. Większe są niszczone sła-
bo lub po wyrwaniu łatwo ukorzeniają
się ponownie. Słabiej też są zwalczane
siewki chwastów jednoliściennych.
Chwasty można niszczyć wypala-
czami, spalającymi gaz z butli. Me-
toda ta jest skuteczna, jeżeli użyje się
wypalacza na 2–3 dni przed wschoda-
mi chrzanu, lecz po wschodach chwa-
stów. Zabieg wykonuje się na całym
polu. Chwasty traktowane wysoką
temperaturą giną po kilku dniach, ale
efekt jest krótkotrwały.
W trakcie wegetacji w międzyrzę-
dziach można użyć wypalaczy z osło-
nami chroniącymi rzędy. Zaletą tej
metody jest możliwość niszczenia
chwastów, gdy gleba jest zbyt wilgot-
na i utrudnia zabiegi mechaniczne.
Chrzan może być uprawiany „na
płask ” lub na redlinach uformowa-
nych przed sadzeniem i jest zwykle
obredlany. Podczas pierwszego obre-
dlania, którego celem jest przykrycie
ułożonych w rzędach sadzonek, część
chwastów niszczy się mechanicznie,
ale w wyniku tego zabiegu przemiesz-
czane są do wierzchniej warstwy roli
nowe porcje nasion. W rezultacie
chwasty zwykle pojawiają się na polu
szybciej niż chrzan.
Liczba uprawek
Do czasu rozrośnięcia się liści
chrzanu trzeba wykonać 2–4 zabie-
gi mechaniczne, a chwasty wyrastają-
ce w rzędach usuwać ręcznie tuż po
ich pojawieniu się. Gdy wcześniej raz
mechanicznie odchwaszczano mię-
dzyrzędzia, ręcznie pielić można po
Chrzan amatorsko
Chrzan jako roślina wieloletnia
amatorsko jest sadzony w ogrodach
przydomowych i działkowych,
a w stanie dzikim występuje jako
chwast trudny do zniszczenia. Jest
uprawiany z sadzonek – korzeni
bocznych długości 25–35 cm,
o średnicy co najmniej 5 –10 mm,
odciętych po zbiorze z korzenia
głównego.
Chrzan w uprawie w cyklu jednorocznym z wiosennego terminu sadzenia; rośliny pośrodku są w słabszej kondycji na skutek obcięcia większych
liści wykorzystywanych do przetwórstwa.
Fot. Dobrzański, Wójcik
ochrona roślin
60 7/2016 7/2016 61
upływie 3– 4 tygodni od sadzenia.
W warunkach sprzyjających szybsze-
mu wzrostowi chwastów pielić należy
nawet po 2 tygodniach od sadzenia.
W uprawie na redlinach drobne ko-
rzenie chrzanu tworzą się blisko po-
wierzchni i są narażone na uszkodze-
nia, jeżeli zabiegi w międzyrzędziach
wykonywane są zbyt głęboko.
Obredlanie wykonywane podczas
suszy i wysokiej temperatury, połą-
czonej z wiatrem i dużym nasłonecz-
nieniem, powoduje przesuszenie roli.
Rośliny chrzanu mogą wówczas więd-
nąć, nawet zamierać. Nie można wy-
kluczyć roznoszenia chorób wiruso-
wych zabiegami mechanicznymi, co
skutkuje obniżeniem plonu. Dlatego
zabiegi te należy ograniczać do mini-
mum.
Zabiegi profilaktyczne, agrotech-
niczne i mechaniczne są podstawą
regulowania zachwaszczenia w eko-
logicznej i integrowanej uprawie
chrzanu, ale na większych planta-
cjach produkcyjnych można korzystać
z herbicydów.
Zalecenia niezadowalające
Aktualnie zalecane do ochrony
chrzanu środki zostały zarejestro-
wane na podstawie przepisów o za-
stosowaniach małoobszarowych.
Odpowiedzialność za skuteczność i fi-
totoksyczność środka ponosi wyłącz-
nie jego użytkownik. Po zastosowaniu
herbicydów ręczne i mechaniczne za-
biegi powinny być opóźnione, wyko-
nywane płytko i tylko w przypadkach
uzasadnionych stopniem zachwasz-
czenia. Inaczej prowadzi to do pogor-
szenia skuteczności zabiegu.
Obecne zalecenia chemicznej
ochrony chrzanu przed chwastami, z
punktu widzenia producentów tej ro-
śliny nie w każdych warunkach są za-
dowalające. Dlatego muszą oni stoso-
wać metody integrowane, umiejętnie
korzystając z przedstawionych zale-
ceń.
W Polsce do 2007 r. chrzan można
było odchwaszczać środkami, których
s.cz. jest metazachlor, dopuszczony-
mi u nas obecnie tylko w rzepaku. W
Niemczech można je nadal stosować i
podobnie jak u nas zalecana jest pen-
dimetalina i graminicydy (s.cz.: flu-
azyfop-P-butylowy i tepraloksydym).
prof. dr hab. Adam Dobrzański
Skierniewice
Herbicydy w terminie
Obecnie w uprawie chrzanu zale-
cane są 4 herbicydy: Stomp Aqua 455
CS, Boxer 800 EC, Fusilade Forte
150 EC i Trivko.
❚ Pendimetalina. Stomp Aqua 455
CS (pendimetalina) w dawce 2,5–3,5
l/ha zaleca się stosować bezpośrednio
po sadzeniu w uprawie na płask, a w
uprawie na redlinach do 2 tygodni po
sadzeniu i uformowaniu redlin. Nale-
ży unikać opryskiwania, gdy tempera-
tura gleby i powietrza wynosi poniżej
5 i powyżej 25°C. Najlepiej stoso-
wać na wilgotną glebę. Opryskiwanie
przesuszonej powierzchni gleby, gdy
po zabiegu będzie susza i brak możli-
wości nawadniania, daje słabsze wy-
niki niszczenia chwastów. Przy braku
deszczu wskazane jest nawadnianie w
3–5 dni po zabiegu małą dawką wody.
Zwalcza on jednoroczne chwasty
jednoliścienne podczas kiełkowania
i wschodów, do fazy pierwszego lub
początku drugiego liścia właściwego,
a dwuliścienne do dwóch liści. Le-
piej stosować nie później niż w fazie
wschodów i liścieni.
Do chwastów wrażliwych i śred-
nio wrażliwych zaliczyć można ponad
20 powszechnie spotykanych gatun-
ków (m.in. gwiazdnicę pospolitą, ko-
mosę białą, rdesty i roczne chwasty
jednoliścienne). Do odpornych nale-
ży żółtlica drobnokwiatowa. Jednak
po zastosowaniu środka w sprzyja-
jących warunkach zachwaszczenie
żółtlicą jest znacznie zmniejszone,
jest ona osłabiona i łatwiej może być
niszczona przez inne herbicydy lub
pielenie ręczne i mechaniczne. Trze-
ba je wykonać, aby zapobiec masowe-
mu wystąpieniu żółtlicy we wtórnym
zachwaszczeniu, w drugiej połowie
okresu wegetacyjnego oraz przed
zbiorem.
Skuteczność herbicydów, których
s.cz. jest pendimetalina poprawia do-
datek adiuwantów przeznaczonych
do aplikacji z herbicydami doglebo-
wymi, takich jak: Atpolan Soil 80 EC
lub Atpolan Soil Maxx (0,3– 0,6 l/ha)
i Grounded (0,2– 0,4 l/ha).
❚ Prosulfokarb. Boxer 800 EC
(prosulfokarb) w dawce 3–4 l/ha
można stosować w uprawie płaskiej
po sadzeniu, a w uprawie na redlinach
po ich uformowaniu w dowolnym ter-
minie, ale lepiej nie później niż do
ukazania się 1–2 liścia chrzanu. Na-
leży unikać aplikacji, gdy chrzan ma
więcej liści, mogą bowiem być uszko-
dzone, chociaż wyrastają szybko nowe
liście bez objawów uszkodzeń. Opady
deszczu lub nawadnianie godzinę po
zabiegu nie obniżają skuteczności.
Zwalcza on roczne chwasty, głów-
nie dwuliścienne (m.in. gwiazdnicę
pospolitą, przytulię czepną, prze-
taczniki, jasnoty, komosę białą) przed
wschodami, podczas kiełkowania i
wschodów oraz po wschodach do
2–3 liści. Wrażliwa jest też żółtlica
drobnokwiatowa (niewymieniona w
etykiecie), gdy wystąpi wcześnie, w
latach z ciepłą wiosną. Gatunkiem
odpornym jest chwastnica jednostron-
na.
❚ Fluazyfop-P-butylowy. Po za-
biegu Boxerem może być konieczne
pielenie ręczne lub opryskiwanie gra-
minicydami, których s.cz. jest fluazy-
fop-P-butylowy: Fusilade Forte 150
EC (150 g s.cz. w 1 l) i Trivko (125
g s.cz. w 1 l). Są one obecnie jedyny-
mi selektywnie działającymi grami-
nicydami, którymi można zwalczać
chwasty jednoliścienne po wschodach
chrzanu od fazy dwóch liści i po za-
kończeniu uprawy międzyrzędowej.
Na roczne chwasty jednoliścienne, w
tym chwastnicę jednostronną, środki
te są zalecane od 2 liści do początku
krzewienia. Natomiast perz wykazuje
największą wrażliwość, gdy ma 4–10
liści. Należy dokładnie zapoznać się
z etykietami tych środków. Pomimo
tego, że zawierają taką samą substan-
cję czynną, różnią się zakresem da-
wek.
Fusilade Forte 150 EC z etykietą
wg zezwolenia MRiRW nr 754/200 0
z 3.07.2000 r. z późniejszymi zmia-
nami (ostateczny termin stosowania
31.03.2017 r.) do zwalczania rocznych
jednoliściennych można używać w
dawkach 0,75–1,5 l/ha, a perzu 2–2,5
l/ha. Zgodnie z etykietą, wg zezwole-
nia MRiRW R-207/2015 z 11.12.2015
r., zmienionego decyzją MRiRW nr
R-82/2016d z 11.02.2016 r., środek w
chrzanie można stosować w dawkach
0,6–1,6 l/ha. Takie dawki zwalczają
roczne chwasty. Maksymalna dopusz-
czona dawka może być niewystar-
czająca do zniszczenia perzu – ga-
tunku wieloletniego, rozmnażającego
się z rozłogów. Analogiczny gramini-
cyd Trivko zalecany jest w dawkach
0,75–1,5 l/ha (chwasty roczne) i 2 l/
ha (perz).
60 7/2016 7/2016 61