Content uploaded by Monika Domańska
Author content
All content in this area was uploaded by Monika Domańska on Mar 28, 2019
Content may be subject to copyright.
Obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne wynikający z decyzji
powiatowego lekarza weterynarii o wyznaczeniu lekarza weterynarii do wykonywania
określonych czynności.
Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym, powiatowy lekarz weterynarii może
wyznaczyć do wykonywania czynności, wskazanych w art. 16 ust. 1 ustawy z o inspekcji
weterynaryjnej(7), lekarzy weterynarii posiadających prawo wykonywania zawodu, którzy
legitymują się określonym stażem i praktyką w wymiarze przewidzianym w rozporządzeniu
Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie zakresu czynności wykonywanych przez osoby
niebędące pracownikami Inspekcji Weterynaryjnej oraz kwalifikacji tych osób(5). Decyzja
powiatowego inspektora weterynarii dotyczy ustawowych kompetencji tego organu i stanowi
rodzaj pełnomocnictwa administracyjnego, zaś zlecone funkcje są wykonywane przez lekarza
weterynarii w imieniu oraz na rachunek i ryzyko organu, który je zleca.
Warunkiem niezbędnym do wykonywania czynności wynikających z decyzji jest
zawarcie odpowiedniej umowy między zainteresowanymi stronami. Decyzja o wyznaczeniu
lekarza weterynarii nie zajmuje się w ogóle podstawą świadczenia usług, ta zostaje określona
odrębną umową (art. 16 ust. 3 ustawy o inspekcji weterynaryjnej). Nie ma przeszkód
prawnych, aby umowa cywilnoprawna została zawarta z lekarzem weterynarii jako osobą
fizyczną o określonych kwalifikacjach, która odrębnie prowadzi pozarolniczą działalność
gospodarczą w postaci zakładu leczniczego dla zwierząt. Umowa taka może być również
zawarta z lekarzem weterynarii jako podmiotem gospodarczym, który zlecone czynności
realizuje w zakresie prowadzonej działalności. Decydująca jest wola stron, które zawierają
umowę konkretnej treści(4).
W myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych(9)
obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym podlegają osoby wykonujące pracę na
podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do
której zgodnie z Kodeksem cywilnym(6) stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
Wykonywanie pracy na podstawie takiej umowy nie stanowi odrębnego tytułu do
ubezpieczeń, jeżeli ma miejsce w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej. Wówczas
tytułem do ubezpieczeń jest działalność gospodarcza. Jeśli zaś przedsiębiorca zawiera umowę
cywilnoprawną jako osoba fizyczna, nie jako podmiot gospodarczy, to wykonywanie takiej
umowy obok działalności skutkuje zbiegiem odrębnych podstaw podlegania ubezpieczeniom
społecznym - art. 9 ust. 2 i ust. 2a ustawy systemowej.
Ocena charakteru prawnego umów zlecenia, jako tytułów do ubezpieczeń,
zawieranych przez lekarzy weterynarii na podstawie tzw. wyznaczenia, stanowiła przedmiot
wielu orzeczeń sądowych. I tak w wyroku z 23.06.2009 r.(10) Sąd Najwyższy wywiódł, że
wykonywanie czynności w zakresie inspekcji weterynaryjnej nie stanowi samodzielnej
podstawy podlegania ubezpieczeniom społecznym, jeżeli są one wykonywane w ramach
prowadzonej przez przedsiębiorcę pozarolniczej działalności gospodarczej.
Pogląd ten zachowuje aktualność i znalazł szerokie rozwinięcie w orzecznictwie Sądu
Najwyższego, który zaaprobował, że prowadzenie działalności gospodarczej przez lekarza
weterynarii było niezbędnym warunkiem decyzji o wyznaczeniu do wykonywania zadań z
zakresu inspekcji weterynaryjnej. Przepisy ustawy o inspekcji weterynaryjnej nie wykreowały
innej podstawy ubezpieczenia społecznego wbrew sytuacji prawnej i woli lekarza weterynarii,
który przyjmował „wyznaczenie” i zawierał umowy o świadczenie czynności
weterynaryjnych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej(12). Założenia tego nie
zmienia treść art. 5 ust. 3 ustawy i inspekcji weterynaryjnej, zgodnie z którą lekarze
weterynarii wyznaczeni do wykonywania określonych czynności wykonują powierzone im
czynności pod nadzorem i w imieniu organów Inspekcji. Są urzędowymi lekarzami
weterynarii i podlegają ochronie przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych (art. 22
ustawy o inspekcji weterynaryjnej). Przeciwstawienie powyższych założeń dla celów
przyjęcia, że umowy zlecenia nie mogą być zawierane w ramach prowadzonej działalności
gospodarczej nie jest wystarczające. Ustawa o inspekcji weterynaryjnej nie zajmuje się
podstawą ubezpieczenia społecznego. W przeciwnym razie kreowałaby szczególną podstawę
ubezpieczenia wbrew sytuacji prawnej oraz woli lekarza, który przyjmuje wyznaczenie i
zawiera umowę o świadczenie czynności weterynaryjnych(8). Domena władztwa publicznego
wyrażająca się w decyzji o wyznaczeniu lekarza weterynarii do zadań inspekcji nie rozstrzyga
o podstawie jego ubezpieczeń społecznych. Innymi słowy, działalność gospodarcza nie traci
swych cech przez wykonywanie usług nawet przynależnych do zadań administracji
weterynaryjnej, które są wykonywane na jej zlecenie i w jej imieniu. Dodać również wypada,
że decyzja o wyznaczeniu lekarza weterynarii nie zajmuje się podstawą świadczenia usług.
Jeżeli strony określają ją jako umowę o świadczenie usług, to co do zasady, z mocy art. 750
k.c., stosuje się do niej odpowiednio przepisy o zleceniu. Dla zleceniodawcy, zleceniobiorca
nadal świadczy usługę we własnym imieniu, za co też otrzymuje wynagrodzenie. Jego jest też
ryzyko wykonania usług wobec zlecającego i bezpośrednich odbiorców. Ustawa o inspekcji
weterynaryjnej wyklucza tylko zatrudnienie pracownicze(3). Omawiana konstrukcja nie
oznacza wyłączenia ustawowych cech działalności gospodarczej, gdy przedsiębiorca
przyjmuje, że będzie realizował takie usługi. Realizacja w ramach działalności gospodarczej
umów o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu, nie powoduje, że
prowadzący taką działalność nie ponosi ryzyka przez to, że wykonywana przez niego umowa
może być wykonywana na ryzyko zlecającego.
Zauważyć należy także, że podnoszone w toczących się sporach argumenty ze sfery
prawa podatkowego dotyczące podziału przychodów nie mogą być przesądzające dla sprawy.
W zakresie podległości podatkowej nie jest wykluczone uzyskiwanie przez podatnika
prowadzącego działalność gospodarczą jednocześnie dochodów z działalności wykonywanej
osobiście, zatem odrębnej od działalności gospodarczej, według podziału przyjętego w
ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych(8). Jest to jednak sfera prawa
podatkowego a nie ubezpieczeń społecznych. Obie ustawy, o systemie ubezpieczeń
społecznych i o podatku dochodowym od osób fizycznych, zajmują się odrębnymi
przedmiotami regulacji, choć działalność gospodarcza stanowi wspólną podstawę do
stosowania ich obu. Ustawa podatkowa nie określa jednak co stanowi podstawę podlegania
obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, gdyż samodzielnie reguluje to ustawa
systemowa. W sprawach tych należy więc oddzielać opodatkowanie od podstawy podlegania
ubezpieczeniom społecznym. Kwalifikacja, że przychód z umów zleconych przez niektóre
organy władzy lub administracji (art. 13 pkt 6 ustawy podatkowej) stanowi przychód z
działalności wykonywanej osobiście, nie wyłącza podstawy ubezpieczeń społecznych, którą
jest działalność gospodarcza ubezpieczonego, w ramach której może zawierać i realizować
umowy zlecenia(10).
Sąd Najwyższy zajmował już wielokrotnie stanowisko w kwestiach prawnych
prezentowanych wyżej i wyrażał swój jednolity pogląd, że nie zachodzą żadne nowe
okoliczności uzasadniające zmianę tezy, że wykonywanie czynności w zakresie inspekcji
weterynaryjnej nie stanowi samodzielnej podstawy podlegania ubezpieczeniom społecznym z
art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli są one wykonywane w
ramach prowadzonej przez przedsiębiorcę pozarolniczej działalności gospodarczej(11).
PIŚMIENNICTWO
1. Postanowienia SN z 4.04.2012 r., I UK 443/11, I UK 451/11, I UK 449/11, niepubl.; z
11.05.2012 r., I UK 34/12, I UK 35/1, I UK 36/12, I UK 37/12, I UK 38/12, niepubl.;
z 4.06.2012 r., I UK 92/12, niepubl.; z 2.07.2012 r., I UK 135/12 niepubl.
2. Postanowienie SN z 10.10.2012 r., I UK 253/12, niepubl.
3. Postanowienie SN z 5.04.2013 r., I UK 15/13, niepubl.
4. Postanowienie SN z 28.05.2015 r., II UK 421/14, niepubl.
5. Rozporządzenie z 22.04.2004 r. Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie zakresu
czynności wykonywanych przez osoby niebędące pracownikami Inspekcji
Weterynaryjnej oraz kwalifikacji tych osób (Dz.U. Nr 89, poz. 860 ze zm.).
6. Ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 121).
7. Ustawa z 29.01.2004 r. o inspekcji weterynaryjnej (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 112, poz.
744 ze zm.).
8. Ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012
r., poz. 361).
9. Ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz.
1442 ze zm.).
10. Wyrok z 23.06.2009 r., III UK 24/09, LEX nr 518053.
11. Wyrok SN z 14.12.2010 r., I UK 209/10, LEX nr 738525; z 9.12.2008 r., I UK 138/08,
OSNP 2010, 11-12, 144; z 4.06.2012 r., I UK 92/12, niepubl.