İLKOKUL ÖĞRENCİLERİNİN YAZMA SÜRECİNDEKİ ERGONOMİK TERCİHLERİ: KALEM TUTMA, EL TERCİHİ, OTURUŞ VE KÂĞIT POZİSYONU

Abstract

The primary purpose of this study was the determination of the ergonomic preferences of the primary education students during their writing process. The study was conducted with the survey method and participated by 352 students studying 1-4th years of primary school located in Ankara. The data collection process was carried out in two stages. In the first stage the photographs of the students were taken when they were writing a text dictated on them. These photographs were thoroughly analyzed by the researcher and put down in an observation monitoring log. During this process the researchers worked in pairs and the pencil grasp, sitting and paper positions of the students were decided on mutual agreement. The results were then statistically analyzed with the SPSS program. The observations showed that the majority of the students write with their right hands and most of them control the paper with their non-writing hand. Almost half of the students were sitting in correct position and similar number of students was observed to excessively bend towards the desk. %20 of the students had the correct pencil grasp and hold the pencil between their thumb and the pointing fingers. Many of the students were seen to grasp the pencil towards its tip and half of the students positioned the paper perpendicular to their bodies and half of them place the paper with a rightward slope. It was concluded that the necessary precautions should be taken in order to teach the students to write in ergonomic position.<
International Conference on
Social Sciences and Education Research
29-31 October 2015, Antalya-TURKEY
www.icser.org
e-mail: icserconference@gmail.com

Değerli Meslektaşlarım
ICSER dünyanın her tarafından katılımcılara değişik konularda bilimsel bir paylaşma ve tartışma ortamı sağlayacaktır. Konferans aynı zamanda, sosyal bilimler ve eğitim alanlarındaki en son gelişmeler ve uygulamaları içeren tasarım, analiz ve tartışmalarla karşılıklı bir etkileşim yaratacaktır.
İngilizce ve Türkçe bildirilerin kabul edildiği ICSER 2015’in amacı Sosyal Bilimler ve Eğitim alanlarındaki akademisyenler, araştırmacılar, bilim adamları ve lisansüstü eğitim öğrencilerini bir araya getirerek bilgi alış verişini sağlamak ve deneyimleri, çalışmaları, yeni fikirleri, araştırma bulguları ve sonuçlarını paylaşmaktır. ICSER katılımcılara bilimsel bir ortamda yenilik ve gelişmelerdeki teorik yöntem ve benimsenen pratik çözümleri tartışma fırsatı sunmaktadır.
Kabul edilen ve sunulan bildiri özetleri konferans bildiriler kitabında, tam metinler ise, International Journal of Social Science & Education Research (IJSSER) ve International Journal of Human Sciences (IJHS) dergilerinde yayınlanacaktır.
Sizleri sosyal bilimler ve/veya eğitim araştırmaları alanındaki uzmanlığınız, deneyimleriniz ve araştırma sonuçlarınızı paylaşmak için ICSER konferansına davet ediyoruz.

Doç. Dr. Mahmut DEMİR
ICSER Organizasyon Komitesi Adına

Full text

The Journal of Academic Social Science Studies
International Journal of Social Science
Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS3040
Number: 40 , p. 61-71, Winter I 2015
Yayın Süreci
Yayın Geliş Tarihi Yayınlanma Tarihi
07.08.2015 27.12.2015
İLKOKUL ÖĞRENCİLERİNİN YAZMA SÜRECİNDEKİ
ERGONOMİK TERCİHLERİ: KALEM TUTMA, EL TERCİHİ,
OTURUŞ VE KÂĞIT POZİSYONU
1
ERGONOMIC PREFERENCES OF THE PRIMARY STUDENTS DURING
WRITING: PENCIL GRASP, HAND PREFERENCE, SITTING AND PAPER
POSITION
Doç. Dr. Mustafa YILDIZ
Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği ABD
Merve AÇAN
Gazi Üniversitesi Sınıf Öğretmenliği ABD Yüksek Lisans Öğrencisi
Vildan BERBER
Gazi Üniversitesi Sınıf Öğretmenliği ABD Yüksek Lisans Öğrencisi
Seyfettin BULUT
Gazi Üniversitesi Sınıf Öğretmenliği ABD Yüksek Lisans Öğrencisi
Ramin ZALİMHAN
Gazi Üniversitesi Sınıf Öğretmenliği ABD Yüksek Lisans Öğrencisi
Özet
Bu çalışmanın amacı, ilkokul öğrencilerinin yazma sürecinde tercih ettikleri er-
gonomik duruş ve pozisyonları belirlemektir. Tarama modeli kapsamında yürütülen
çalışmaya, Ankara’da ilkokul 1, 2, 3 ve 4. sınıfta öğrenim gören 352 öğrenci katılmıştır.
Veri toplama süreci iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Birinci aşamada öğrencilerden
kendilerine dikte edilen metni yazmaları istenmiş ve yazı yazarken öğrencilerin fotoğra-
fları çekilmiştir. Daha sonra fotoğraflar araştırmacılar tarafından analiz edilerek Yazma
Süreci Gözlem Formu’na işlenmiştir. Fotoğrafların gözlem formuna işlenmesi sürecinde
araştırmacılar ikili gruplar halinde çalışmışlardır. Fotoğraflardaki kalem tutma
biçiminin, duruş ve pozisyonun gözlem formundaki hangi kategoriye ait olduğuna
görüş birliğiyle karar verilmiştir. Gözlem formları SPSS programına aktarılarak analiz
edilmiştir. Araştırma sonuçları öğrencilerin büyük çoğunluğunun sağ eliyle yazdığını,
büyük bir kısmının da yazmayan eliyle kâğıdı kontrol ettiğini ortaya koymuştur. Ayrıca
öğrencilerin yaklaşık yarısının doğru oturma pozisyonuna sahip olduğu ancak buna
1
Bu çalışma, “12. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu”nda sözlü bildiri olarak sunulmuştur.

62
Mustafa YILDIZ & Merve AÇAN & Vildan BERBER & Seyfettin BULUT & Ramin ZALİMHAN
yakın oranda öğrencinin de sıraya fazla eğildiği belirlenmiştir. Öğrencilerin ancak beşte
birinin doğru kalem tutma şekline sahip olduğu, çoğunluğunun kalemi baş parmak ve
işaret parmağıyla kavradığı görülmüştür. Öğrencilerin çoğunluğunun kalemi uca yakın
bir noktandan kavradığı tespit edilmiştir. Öğrencilerin yaklaşık yarısının kâğıdı sağa
eğimli olarak buna yakın oranda öğrencinin ise vücuda dik olarak konumlandırdığı
görülmüştür. Araştırma sonuçlarından hareketle, öğrencilere yazma sürecinde uygun
ergonomik duruş ve pozisyonların kazandırılması için daha etkin bir öğretime ihtiyaç
olduğu vurgulanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Yazmada Ergonomik Faktörler, Kalem Tutma, Oturuş,
Kâğıt Defter Pozisyonu, El Tercihi
Abstract
The primary purpose of this study was the determination of the ergonomic
preferences of the primary education students during their writing process. The study
was conducted with the survey method and participated by 352 students studying 1-
4th years of primary school located in Ankara. The data collection process was carried
out in two stages. In the first stage the photographs of the students were taken when
they were writing a text dictated on them. These photographs were thoroughly analyzed
by the researcher and put down in an observation monitoring log. During this process
the researchers worked in pairs and the pencil grasp, sitting and paper positions of the
students were decided on mutual agreement. The results were then statistically analyzed
with the SPSS program. The observations showed that the majority of the students write
with their right hands and most of them control the paper with their non-writing hand.
Almost half of the students were sitting in correct position and similar number of stu-
dents was observed to excessively bend towards the desk. %20 of the students had the
correct pencil grasp and hold the pencil between their thumb and the pointing fingers.
Many of the students were seen to grasp the pencil towards its tip and half of the stu-
dents positioned the paper perpendicular to their bodies and half of them place the pa-
per with a rightward slope. It was concluded that the necessary precautions should be
taken in order to teach the students to write in ergonomic position.
Keywords: Ergonomic Factors in Writing, Pencil Grasp, Sitting Position, Paper
Position, and Hand Preference
Giriş
Yazma, bireylerin bir konudaki
duygu, düşünce, hayal, izlenim veya yaşa-
dıklarını dilin temel kurallarına uyarak ve
belli bir planlama çerçevesinde anlatma
becerisidir (Göçer, 2011). Okul öncesi yıl-
lardan başlamak üzere çocuklara yazma
becerisinin kazandırılmasına çalışılmakta-
dır. Yazma becerisinin kazandırılmasında
yazma sürecinin bazı değişkenlerinin dik-
kate alınması gerekmektedir. Öğrencinin
kalem tutması, kâğıt (defter) tutması ve
kalemi kullanması yazma süreciyle ilgili
faktörlerdir (Akyol, 2011). Ergonomik fak-
törler olarak da isimlendirilen bu değişken-
ler, yazı masası ve oturakların öğrenciye
uygunluğu, yazı masasının yüzeyi, yazı
kâğıdının ya da defterin çizgi yapısı, kâğıt
kalitesi, kalemler, oturma pozisyonu, kâğıt
pozisyonu, kalem tutma biçimi gibi unsur-
lardan oluşmaktadır (Taylor, 2006). Bu
faktörler yazının verimliliğini ve öğrenci-
nin performansını etkiler (Temur, 2011a).
Etkili bir yazma öğretimi, kalemin nasıl
tutulacağı, kâğıdın masaya nasıl konum-
landırılacağı, oturma şekli, ayakların du-
rumu, vücut pozisyonunun nasıl olması
gerektiğine yönelik ergonomik faktörlerin
öğretimini içermelidir.
Yazmada ilk izlenecek husus el
tercihidir. Öğrencilerin hangi elini
kullandığı el tercihiyle ilgilidir. Fakat çoğu

İlkokul Öğrencilerinin Yazma Sürecindeki Ergonomik Tercihleri: Kalem Tutma, El Tercihi, Oturuş ve Kâğıt ... 63
öğrenci sağ elle yazdığı için sağ el tercih
edilen bir durumdur. Sol elle yazmaya
alışmış öğrenciler el tercihini değiştirmeye
zorlanmamalıdır (Akyol,2011). El tercihini
tespit etmede etkili yollardan birisi
öğretmenin gözlemleridir. Öğretmen
çocukları değişik durumlarda (oyun
oynarken, resim yaparken vb.)
gözlemleyerek kararını vermelidir. Sol elini
kullanan öğrencilere öğretmen özel ilgi
göstermelidir. Öğrenciyi tahtada izlemeli
ve gerektiğinde yardım etmelidir (Akyol,
2000). Öğrencinin oturma düzeni, kalem
tutma biçimi, defter pozisyonu el
tercihinden etkilenmektedir. Öğretmen
yazma sürecinde öğrencinin tercih ettiği
duruş ve pozisyonları el tercihini dikkate
alarak değerlendirmeli, öğretimini bu
duruma uygun düzenlemelidir.
Yazmanın temel araçlarından birisi
kalemlerdir ve etkili bir yazma için kalemin
rahat bir şekilde kullanılması gerekmekte-
dir. Bunun için kalemin kolayca kontrol
edebildiği bir kalem tutuş biçimine ve ka-
lemin uygun noktadan kavranmasına ihti-
yaç duyulmaktadır. Kalem tutmanın birçok
şekli olmasına karşın üç parmakla kalem
tutma en uygunu olarak görülmektedir
(Calp, 2003; Keskinkılıç ve Keskinkılıç,
2005). Bu tutuşta, kalem, başparmak ve
işaret parmağı ile tutulur ve orta parmak ile
desteklenir. Diğer iki parmak gevşek bir
biçimde kıvrılır. El bileği hafifçe bükülür.
Kalemin hareketleri el bileğinden ziyade,
parmaklar tarafından kontrol edilir (Pins-
ker, Young ve King, 2003). Kalemi kavrama
için ideal noktanın kalemin ucuyla işaret
parmağı arasında 1,5-2 cm’lik mesafe oldu-
ğu belirtilmektedir (Başaran ve Karatay,
2005). Kalem tutma ile güzel yazı yazmanın
arasında doğrudan bir ilişkinin olduğunu
söylemek güçtür. Bir çocuk kalemi doğru
tutmadan da güzel bir şekilde yazabilir.
Ancak doğru bir kavrama ile el, kol ve
parmak koordinasyonu sağlanacağından
yanlış tutuşa göre daha rahat hareket etme
söz konusu olacaktır (Temur, 2011a). Bu
konuda dikkat edilmesi gereken bir konu da
kalemlerin niteliğidir. Taylor’a (2006) göre,
öğrenciler yazma stillerine en uygun ve en
rahat ettikleri kalemi kullanmalıdır. Ancak
çocukların parmak ve el yapılarına uygun
ergonomik özelliklere sahip kalemlerin çok
yaygın olmadığı bilinmektedir. Kalemler
standart üretilmekte ve öğrenciler bu kalem-
leri kullanmak durumunda kalmaktadırlar.
Bu durum bazı öğrencilerin zorlanmalarına
neden olmaktadır. Aslan (2012) öğrencilerin
kalem tutarken ellerinin acımasını engelle-
mek için kalem tutmayı kolaylaştıran araç-
ların kullanılabileceğini belirtmektedirler.
Yazmada etkili olan faktörlerden
birisi de oturuş şeklidir. Öğrencilerin doğ-
ru oturmasını sağlayan unsurlardan biri
üzerinde yazı yazılacak masa veya sıranın
öğrencinin boyu ile orantılı olmasıdır (Te-
mur, 201la). Uygun oturuşta ayaklar yere
basmalı, sırt geriye yaslanmalı ve bel hafif
eğik olmalıdır (Taylor, 20006). Sıra yüksek
olursa öğrencinin ayakları yere basmaz ve
bir süre sonra sıradan kayan öğrenci ayağa
kalkar. Sıra yüksek, masa alçak olursa öğ-
renci fazla eğileceği için hem fiziksel olarak
hem de yazımda önemli sorunlara yol açar
(Akyol, 2011). Rahat oturuş, yazma sırasın-
da yorgunluk ve kasların gerilmesinden
sakınmak için, son derece önemlidir. Baş
çok fazla geriye veya kâğıt üzerine eğik
olmamalıdır. Yazmayan el, kâğıdın üze-
rinde, kâğıdın sabit durmasını sağlamak
için konumlandırılmalıdır. Ağırlık yazma-
yan taraf üzerinde desteklenmeli, böylece
diğer taraf hareket için serbest olmalıdır.
Her iki ayak zemin üzerinde düz olmalıdır
(Pinskar, Young ve King, 2003). Brown ve
Henderson'a (1989) göre masanın yüksek-
liği öğrencinin boyunun yarısı, oturak ya
da sandalye yüksekliği ise üçte biri oranın-
da olmalıdır. Ayrıca yazma yüzeyinin yak-
laşık 20 derece eğimli olmasının bilek, baş

64
Mustafa YILDIZ & Merve AÇAN & Vildan BERBER & Seyfettin BULUT & Ramin ZALİMHAN
ve el pozisyonlarını kolaylaştırdığı belirtil-
mektedir (akt. Taylor, 2006). Bu nedenle
sınıflarda yer alan masa (sıra) ve oturakla-
rın öğrencilerin fiziksel özelliklerine uygun
olacak şekilde seçilmesi gerekmektedir.
Oturma bakımından dikkat edilmesi gere-
ken bir diğer durum da el tercihiyle ilgili-
dir. Sağ elliler, birlikte oturtularak, bir şe-
kilde birbirlerine model ve destek olmaları
sağlanabilir. Sol elli öğrenciler ile sağ elli
öğrencilerin yan yana oturtulması, dirsek-
lerin çarpışmasına neden olabilir (Pinskar,
Young ve King, 2003). Bu durumu engel-
lemek için sağ elle yazan öğrencilerin sıra-
nın sağına, sol elle yazan öğrenciler sıranın
soluna oturtulması bir çözüm olarak düşü-
nülebilir.
Yazma sürecinin bir diğer değiş-
keni de kâğıt/defter pozisyonudur. Kâğıt
pozisyonu el tercihine göre değişmektedir.
Sağ elle yazan öğrenci kâğıdı 40-45 derece
sola eğimli tutarken beden duruşu da sola
eğimli olmalıdır. Sol elle yazan öğrenci
kâğıdı 40-45 derece sağa eğimli tutarken
beden duruşu da sağa eğimli olmalıdır
(Temur, 201la). Masanın üzerinde öğrenci-
lerin kâğıdı doğru pozisyonda konumlan-
dırmalarında, yapışkan bant, yardımcı ola-
rak kullanılabilir (Pinskar, Young ve King,
2003). Sağ elle yazanlar defterin sol tarafı
vücudun orta kısmını biraz geçecek şekilde
sağa kaydırmalıdırlar ve aşağı yukarı 45
derece saat hareketinin aksi yönde dön-
dürmelidirler. Sol elliler ise bunun tam ter-
sini yapmalıdırlar (Akyol, 2011). Yazı ça-
lışmalarının defter yerine tek sayfalık ça-
lışma kâğıtlarında sürdürülmesi öneril-
mektedir. Yazma yüzeyini güçlendirmek
bakımından kalın bir kart ya da karton
kâğıdın altına yerleştirilebilir. Bu kart aracı-
lığıyla, öğrenciye kâğıdı nasıl konumlandı-
racağının da öğretilebilir (Taylor, 2006).
Kâğıdı/defteri konumlandırmanın öğretimi
konusunda öğretimi destekleyecek araç,
gereç ve çeşitli stratejilere ihtiyaç duyuldu-
ğu anlaşılmaktadır. Bu konuda etkili bir
öğretim gerçekleştirebilmek için iyi yetiş-
miş öğretmenler gerekmektedir.
Araştırmalar, öğretmelerin yazı
öğretimi sürecinde uygun oturuşu, kâğıdı
konumlandırmayı ve kalem tutmayı öğre-
tirken genel olarak model oldukları, nasıl
oturmaları gerektiği ve kalem tutmaları
konusunda uyarıda bulundukları, model
oldukları, sürekli uygulama yaparak kont-
rol ettikleri ve araçları doğru kullanmaları
konusunda öğrencileri motive ederek öğ-
rettikleri belirtilmektedir (Graham, Harris
ve Mason, 2008; Yıldırım ve Ateş, 2010).
Türkiye’de yazma öğretimi ile ilgili araş-
tırmalar genelde bitişik eğik yazı öğretimi,
okunaklılık, yazma güçlükleri, yazı per-
formansının değerlendirilmesi ve gelişti-
rilmesi üzerinde yoğunlaşmaktadır (örn.
Yıldırım ve Ateş, 2010; Yıldız ve Ateş,
2010; Aslan, 2012; Erdoğan, 2012; Şahin
2013;Yıldız, 2013). Yazma süreciyle ilgili
olarak kalem tutma biçimleri, kalemi kav-
rama, oturuş vb. unsurların incelendiği
(örn. Duran, 2013) ve bu faktörlerin yazma
hızı, okunaklılık ve yazı performansıyla
ilişkisinin irdelendiği araştırmalar bulun-
maktadır (örn. Uyanık, Bumin, Düger ve
Kayıhan, 2001; Temur, 2011; Temur, Aksoy
ve Tabak, 2011; Temur, Aksoy ve Tabak,
2012; Schwellnus vd., 2012). Temur (2011b)
tarafından yapılan araştırmada, birinci
sınıf öğrencilerinin kalem tutma şekilleri
Ziviani ve Elkins'ın (1986) sınıflamasına
göre incelenmiş ancak kalemi kavrama
noktası diye yeni bir değişken eklenmiştir.
Buna göre öğrencilerin kalem tutma şekil-
leri bükülme derecesine göre işaret parma-
ğı, ön kol pozisyonu, kalemi kavrayan
parmak sayısı ve başparmak pozisyonu
bakımından incelenmiştir. Yazma süreci-
nin farklı sınıflar düzeyinde ergonomik
süreçler bakımından betimlenmesine yöne-
lik daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğu
görülmektedir. Bu amacı gerçekleştirmek
üzere tasarlanan araştırmada aşağıdaki
sorulara cevap aranmaktadır:

İlkokul Öğrencilerinin Yazma Sürecindeki Ergonomik Tercihleri: Kalem Tutma, El Tercihi, Oturuş ve Kâğıt ... 65
1- Öğrenciler yazı yazarken hangi
ellerini tercih etmektedirler?
2- Yazma sürecinde öğrencilerin
yazmayan el pozisyonu nasıldır?
3- Yazma sürecinde öğrencilerin
oturma pozisyonu nasıldır?
4- Yazma sürecinde öğrencilerin
defter/kâğıt pozisyonları
nasıldır?
5- Yazma sürecinde öğrenciler
kalemi nasıl tutmaktadırlar ?
6- Yazma sürecinde öğrenciler
kalemi hangi noktadan
kavramaktadırlar?
Yöntem
Araştırmanın Modeli
Araştırma geçmişte ya da halen var
olan bir durumu olduğu şekliyle betimle-
meyi amaçlayan tarama modeli çerçevesin-
de yürütülmüştür.
Çalışma Grubu
Araştırma Ankara’da gerçekleşti-
rilmiştir. Araştırmaya, Mamak ve Yenima-
halle ilçelerinde iki devlet okulunda ve
Keçiören ilçesinden bir özel okulda ilkokul
1, 2, 3 ve 4. sınıflarda öğrenim gören toplam
352 öğrenci katılmıştır. Araştırmaya katılan
öğrencilerin 180’i kız, 172’si erkektir. Araş-
tırmaya katılan öğrencilerin sayısal dağılı-
mı sınıf düzeyi bakımından ele alındığın-
da; 65 öğrenci 1.sınıfa, 104 öğrenci 2. sınıfa,
87 öğrenci 3. sınıfa ve 96 öğrenci 4. sınıfa
devam etmektedir.
Veri Toplama Aracı
Araştırmada veri toplama aracı ola-
rak Yazma Süreci Gözlem Formu kullanıl-
mıştır. Form, birinci araştırmacının katkıla-
rıyla Ankara Özel Maya Koleji’nin MAYA-
DOKYA (Maya Dinleme, Okuma, Konuş-
ma, Yazma ve Anlama Laboratuarı) projesi
kapsamında geliştirilmiştir. Formun hazır-
lanma sürecinin ilk aşamasında literatür
taraması yapılarak yazma süreciyle ilgili
gözlemlenmesi gereken faktörler belirlen-
miştir. Literatürden hareketle bunların el
tercihi, yazmayan elin pozisyonu, gövde
duruşu, defter pozisyonu, kalem tutma,
kalemi kavrama noktası ve ayak duruşu
olması gerektiğine karar verilmiştir. Bu
faktörlerin hangi kategorilerden oluşması
gerektiğini belirlemek için 150 öğrencinin
yazı yazarken fotoğrafları çekilmiştir. Fo-
toğraflar belirlenen faktörler açısından ana-
liz edilmiştir. Analiz sürecinde literatürde
yer alan teorik bilgiler, araştırma bulguları
ve benzer araçlar incelenerek her faktör için
gözlemlenecek alt kategoriler belirlenmiştir.
Daha sonra alan uzmanlarından görüş alı-
narak forma son şekli verilmiştir. Gözlem
formunun daha kolay kullanılmasını sağ-
lamak amacıyla formda yer alan her kate-
gorinin açıklamalarına uygun görseller
hazırlatılmıştır. Bu araştırmada gözlem
formunun Yıldız ve Öztürk (2013) tarafın-
dan güncellenen şekli kullanılmıştır. Yazma
Süreci Gözlem Formu; kalem tutma, beden-
sel duruş ve defter pozisyonlarının belirle-
nip işaretlenmesinde araştırmacılara kolay-
lık sağlayan bir yapıdadır.
Verilerin Toplama Süreci
Veri toplama sürecinde araştırmacı-
lar ikili gruplar halinde çalışmışlardır.
Araştırmacılardan birisi öğrencilere dikte
şeklinde metin yazdırırken diğer araştırma-
cı öğrencilerin fotoğraflarını çekmiştir. Fo-
toğrafların öğrencilerin kalem tutma biçim-
lerini, bedensel duruşlarını ve defter pozis-
yonlarındaki detayları ortaya çıkarabilecek
nitelikte olmasına dikkat edilmiştir. Uygu-
lama her sınıfta yaklaşık bir ders saati sür-
müştür.
Verilerin Analizi
Veri analizinin ilk aşamasında fo-
toğraflar analiz edilerek gözlem formuna
işlenmiştir. Fotoğrafların gözlem formuna
işlenmesi sürecinde araştırmacılar ikili
gruplar halinde çalışmışlardır. Fotoğraflar-
daki kalem tutma biçiminin, duruş ve po-
zisyonun gözlem formundaki hangi kate-
goriye ait olduğuna görüş birliğiyle karar

66
Mustafa YILDIZ & Merve AÇAN & Vildan BERBER & Seyfettin BULUT & Ramin ZALİMHAN
verilmiştir. Gözlem formları SPSS 17.00
programına aktarılarak veri tabanı oluştu-
rulmuştur. Verilerin analizinde yüzde (%)
ve frekans (f) kullanılmıştır.
Bulgular
Bu bölümde öğrencilerin el tercihi,
yazmayan el pozisyonu, gövde duruşu,
defter pozisyonu, kalem tutma şekli, kalemi
kavrama noktası ve ayak duruşuna ilişkin
elde edilen bulgular sunulmaktadır. Tablo
1’de öğrencilerin el tercihine ilişkin bulgu-
lar görülmektedir.
Tablo 1. Öğrencilerin El Tercihleri
El Tercihi
f
%
Sağ El
319
90.6
Sol El
33
9.4
Tablo 1 incelendiğinde, araştırmaya
katılan 319 öğrenci (%90.6) yazı yazarken
sağ elini kullanmakta, 33 öğrenci ise (%9.4)
sol elini kullanmaktadır. Bu durum öğren-
cilerin büyük çoğunluğunun (yaklaşık %91)
yazarken sağ elini kullandığını, sol elini
kullanan öğrencilerin oranının ise yaklaşık
%9 olduğunu göstermektedir.
Tablo 2. Öğrencilerin Yazmayan El Pozisyonları
Yazmayan El Pozisyonu
f
%
El açık, kâğıdın üzerinde kâğıdı kontrol ediyor
293
83.2
Kapalı biçimde sıranı üzerinde
18
5.1
Vücuda paralel olarak sıranın altında
7
2.0
Yüze ya da başa destek pozisyonda
29
8.2
Diğer
5
1.4
Tablo 2 incelendiğinde, araştırmaya
katılan 293 öğrencinin (%83.2) yazmayan
elleri açık, yazı kâğıdını kontrol ediyor; 18
öğrencinin (%5.1) yazmayan eli kapalı bi-
çimde sıranın üzerinde; 7 öğrencinin (%2.0)
yazmayan eli sıranın altında; 29 öğrencinin
(%8.2) yazmayan eli yüze ya da başa destek
pozisyonunda; 5 öğrencinin (%1.4) yazma-
yan elinin ise diğer pozisyonda olduğu
görülmektedir. Burada en dikkat çeken
bulgu öğrencilerin büyük çoğunluğunun
yazmayan eliyle kâğıdını kontrol etmekte
olduğunun belirlenmesidir.
Tablo 3. Öğrencilerin Oturma Pozisyonu
Oturma Pozisyonu
f
%
Bel dik sırt hafif öne eğik (doğru duruş)
168
47.7
Öne doğru fazla eğimli
162
46.0
Dik veya arkaya eğimli
7
2.0
Diğer ( 9 öğrenci -%3.6- ayakta yazıyor)
15
4.3
Tablo 3 incelendiğinde, araştırmaya
katılan 168 öğrencinin (% 47.7) yazma süre-
cinde bel dik sırt hafif öne eğik duruşu
tercih ettiği; 162 öğrencinin (%46.0) öne
doğru fazla eğimli duruşu sergilediği; 7
öğrencinin (%2.0) dik veya arkaya eğimli;
15 öğrencinin (%4.3) ise diğer gövde duruş-
larını tercih ettikleri ve bu grubun içinde 9
öğrencinin (yaklaşık %4) ayakta yazdıkları
görülmektedir. Öğrencilerin yarıya yakını

İlkokul Öğrencilerinin Yazma Sürecindeki Ergonomik Tercihleri: Kalem Tutma, El Tercihi, Oturuş ve Kâğıt ... 67
yazarken doğru oturma pozisyonu sergile-
mektedir. Doğru pozisyonu sergileyen öğ-
rencilerden biraz daha az sayıda öğrenci de
yazarken öne fazla eğimli durmaktadır.
Tablo 4.Yazı Kâğıdı Pozisyonu
Yazı Kâğıdı Pozisyonu
f
%
Yazı yazan el ile paralel (sağ elle yazanlar için)
166
47.2
Yazı yazan el ile paralel (sol elle yazanlar için)
1
0.3
Vücuda dik
168
47.7
Vücuda paralel (yatay)
11
3.1
Diğer
6
1.7
Tablo 4 incelendiğinde, araştırmaya
katılan 166 öğrencinin (% 47.2) yazı kâğıdı-
nı yazı yazan el ile paralel (sağ elle yazanlar
için) pozisyonda, 168 öğrencinin (%47.7)
vücuda dik pozisyonda, 11 öğrencinin
(%3.1) vücuda paralel (yatay) pozisyonda, 6
öğrencinin (%1.7) diğer pozisyonda ve 1
öğrencinin sol elle yazmaya uygun biçimde
konumlandırdığı görülmektedir. Öğrencile-
rin yarıya yakını kâğıdı vücuda dik pozis-
yonda tutmakta, buna yakın oranda öğrenci
ise kâğıdı sağ elle yazan öğrencilere en
uygun olan pozisyonda tutmaktadırlar.
Tablo 5. Kalem Tutma Biçimi
Kalem Tutma Biçimi
f
%
1
Başparmak ve işaret parmağı kalemi tutuyor. Kalem orta parmağın
birinci büklümüne yerleştirilmiş. (Doğru tutuş)
68
19.3
2
Başparmak ve işaret parmağı birinci pozisyona göre biraz daha kırılmış
olarak kalemi tutuyor. (Kırık tip)
264
46.4
3
Başparmak, işaret parmağı ve orta parmak karşılıklı pozisyonda kalemi
tutuyor. (3 parmak)
48
13.6
4
Başparmak ve orta parmak kalemi tutuyor. İşaret parmağı başparmağın
üzerinde.
4
1.1
5
İşaret parmağı ve ortaparmak kalemi tutuyor. Başparmak işaret parma-
ğını ve kalemi sarıyor.
22
6.2
6
Başparmak ve orta parmak karşılıklı olarak kalemi tutuyor. İşaret par-
mağı kalemin gövdesinde.
20
5.7
7
Diğer
26
7.4
Tablo 5 incelendiğinde, araştırmaya
katılan 68 öğrencinin (% 19.3) “Başparmak
ve işaret parmağı kalemi tutuyor. Kalem
orta parmağın birinci büklümüne yerleşti-
rilmiş (doğru tutuş).” kalem tutma şeklini;
264 öğrencinin (%46.4) “Başparmak ve işa-
ret parmağı birinci pozisyona göre biraz
daha kırılmış.” kalem tutma şeklini; 48
öğrencinin (% 13.6) “Başparmak, işaret
parmağı ve orta parmak karşılıklı pozis-
yonda kalemi tutuyor.” kalem tutma şekli-
ni; 4 öğrencinin (%1.1) “Başparmak ve orta
parmak kalemi tutuyor. İşaret parmağı
başparmağın üzerinde.” kalem tutma şekli-

68
Mustafa YILDIZ & Merve AÇAN & Vildan BERBER & Seyfettin BULUT & Ramin ZALİMHAN
ni; 22 öğrencini (%6.2) “İşaret parmağı ve
ortaparmak kalemi tutuyor. Başparmak
işaret parmağını ve kalemi sarıyor.” kalem
tutma şeklini; 20 öğrencinin (%5.7) “ Baş-
parmak ve orta parmak karşılıklı olarak
kalemi tutuyor. İşaret parmağı kalemin
gövdesinde.” kalem tutma şeklini; 26 öğ-
rencinin de (%26) gözlem formunda yer
alan kategorilerden farklı kalem tutma şek-
lini tercih ettikleri belirlenmiştir.
Tablo 6. Kalemi Kavrama Noktası
Kalemi kavrama noktası
f
%
Kalemin ucuna uygun uzaklıkta (yaklaşık 1.5- 2 cm)
77
21.9
Kalemin ucuna yakın
270
76.7
Kalemin ucuna uzak (2 cm’den fazla)
5
1.4
Tablo 6 incelendiğinde, araştırmaya
katılan öğrencilerin kalemi kavrama nokta-
ları incelendiğinde 77 öğrencinin (% 21.9)
kalemin ucuna uygun uzaklıkta (yaklaşık
1.5 cm) kavradığı; 270 öğrencinin (%76.7)
kalemin ucuna yakın bir noktadan kavradı-
ğı, 5 öğrencinin de kalemin ucuna uzak bir
noktadan kavradığı görülmektedir. Bu du-
rum öğrencilerin yaklaşık dörtte üçünün
kalemi, kalemin ucuna çok yakın bir nokta-
dan kavradığını göstermektedir.
Sonuçlar ve Tartışma
Araştırma sonucunda öğrencilerin
yaklaşık %91’inin yazarken sağ elini,
yaklaşık %9’unun sol elini kullandığı tespit
edilmiştir. El tercihine ilişkin oranlar
Schwellnus ve diğ. (2012) tarafından
dördüncü sınıf öğrencileriyle yürütülen
çalışmada öğrencilerin % 93’ünün sağ
eliyle, % 7’sinin sol eliyle yazdığına yönelik
araştırma bulgularıyla benzerlik
göstermektedir. Sol elini kullanan çocuklara
öğretmen özel yardım etmelidir. Bu
çocuklara tahtada yeterince pratik yapma
imkânı verilmelidir (Akyol, 2011).
Araştırma sonuçları öğrencilerin büyük
çoğunluğunun yazmayan eliyle yazı
kâğıdını desteklemekte olduğunu
göstermiştir.
Araştırma sonuçlarına göre; öğren-
cilerin yaklaşık %48’i yazarken doğru
oturma pozisyonuna sahiptir. Öğrencilerin
yaklaşık % 46’sının ise yazarken öne fazla
eğik oturduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin
yaklaşık %4’ü ayakta yazmaktadır. Temur,
Aksoy ve Tabak (2011)’ın yaptığı araştır-
mada öğrencilerin yarıdan fazlasının öne
doğru eğik oturduğu, üçte birinin dik otur-
duğu ve %15’inin ayakta olduğu tespit
edilmiştir. Akyol’a (2011) göre bireyin fizik-
sel yapısı oturuş şekli üzerinde belirleyici
etkiye sahiptir. Oturuş şeklini etkileyen
diğer değişkenler sıra ve masadır. Sıra ve
masanın birbirine uyumlu olmadığı du-
rumlarda öğrenci doğru oturuş şeklini ger-
çekleştiremez. Sıranın yüksek masanın
alçak olması durumunda çocuk rahat ya-
zamayacak ve ayağa kalkacaktır. Bu oturuş
pozisyonu bakımından elde edilen sonuçla-
rın Temur, Aksoy ve Tabak’tan (2011) farklı
olmasının en temel nedeni araştırmalara
katılan öğrencilerin sınıf düzeyleri olduğu
düşünülmektedir. Sıra ve masaların öğren-
cilerin fiziksel özelliklerine uygun olmama-
sı birinci sınıf öğrencilerinin daha fazla
ayağa kalkmalarına ve öne eğik oturmala-
rına neden olmuş olabilir.
Türkiye’de son yıllarda okulların
fiziksel donanımlarında önemli iyileşmeler
olsa da masa ve sıraların öğrencilere uy-
gunluğu sorununun giderilebildiğini söy-
lemek güçtür. İlkokullarda daha çok gele-
neksel sıra ve oturak modelleri kullanıl-
maktadır. Bu sıra ve oturaklar standart
ölçülerde üretilmekte, öğrencilerin fiziksel
özelliklerine göre yüksekliklerini ayarlama
imkânı olmamaktadır. Buna ek olarak ikili
öğretimden dolayı aynı sınıfı farklı şubele-
rin paylaşıyor olması öğrencilerin yaş ve
fiziksel özelliklerine uygun olmayan sıra ve

İlkokul Öğrencilerinin Yazma Sürecindeki Ergonomik Tercihleri: Kalem Tutma, El Tercihi, Oturuş ve Kâğıt ... 69
oturakları kullanmak zorunda kalmalarına
neden olmaktadır. Araştırmanın yürütül-
düğü okulların birisinde 8/D ile 2/D şube-
lerinin, 7/A ile 3/A şubelerinin aynı dersliği
paylaştığı gözlemlenmiştir. Bu durumun
öğrencileri, başta gövde duruşu olmak üze-
re yazma sürecinin değişkenleri bakımın-
dan uygun olmayan pozisyonlara yönelt-
mesi kaçınılmazdır.
Araştırmaya katılan öğrencilerin
yarıya yakını (%48) yazma sürecinde kâğıdı
vücuda dik pozisyonda tutmakta, buna
yakın oranda öğrenci (%47) ise kâğıdı sağ
elle yazan öğrencilere en uygun olan pozis-
yonda tutmaktadırlar. Bu durum sol elle
yazan öğrencilerin kâğıdı kendilerine uy-
gun bir pozisyonda konumlandırmada sağ
elle yazan akranları kadar başarılı olmadık-
larını göstermektedir. Temur, Aksoy ve
Tabak (2011)’ın yaptığı araştırmada ise
öğrencilerden %32’sinin kâğıdı vücuduna
dik tuttuğu, %3.9’unun normal açıyla tut-
tuğu, %59’unun kâğıdı 45 dereceden fazla
yatay tuttuğu gözlenmiştir. Her iki araştır-
mada da kâğıdı dik tutan öğrenci oranları-
nın oldukça fazla olduğu söylenebilir. Bu
anlamda araştırma sonuçlarının benzerlik
gösterdiği söylenebilir. Ancak araştırmala-
rın kâğıdı uygun pozisyonda ve yatay tutan
öğrenci oranları bakımından uyuşmadığı
görülmektedir. Bu araştırmada kâğıdı uy-
gun pozisyonda tutan öğrencilerin oranı
Temur, Aksoy ve Tabak’ın (2011) elde ettiği
orandan oldukça fazladır. Bu durumun
araştırmaya katılan öğrencilerin yaşların-
dan ve sınıf düzeyindeki farklılıktan kay-
naklandığı düşünülmektedir. Kâğıdı ve
defteri tutuş pozisyonu da yazma sürecini
etkilemektedir. Kâğıdın tutuş şekli kullanı-
lan ele göre değişmektedir. Akyol (2011)
kesin doğru olarak nitelendirilecek bir kâğıt
tutma şeklinden bahsedilemeyeceğini an-
cak yazı yazan ele doğru 40-45 derece eğim-
li olarak tutmanın kalemin yazma sürecin-
deki hareketini kolaylaştıracağını kaydet-
mektedir.
Doğru kalem tutma şekli olarak di-
namik üçlü kavrama şekli (kalemin baş ve
işaret parmağıyla kavranması, kalemin orta
parmağın birinci büklümüyle desteklenme-
si) önerilmektedir (Schwellnus ve diğ.,
2012). Ancak araştırmaya katılan öğrencile-
rin yaklaşık beşte birinin doğru kalem tut-
ma şeklini tercih ettikleri belirlenmiştir.
Uyanık, Bumin, Düger ve Kayhan’a (2001)
göre, yazı yazmada kalemin doğru kav-
ranması, yazma için gerekli ince hareketleri
sağlaması nedeniyle önemlidir. Öğrencile-
rin yarıya yakınının kalemi baş ve işaret
parmağıyla tuttuğu (2. tutma şekli) ancak
bunun doğru kalem tutma şeklinden farklı
olduğu görülmüştür. Bu kalem tutma şek-
lini tercih eden öğrencilerin; parmaklarını
olması gerekenden fazla kırdıkları, kalemi
orta parmağın birinci büklümüne yerleş-
tirmek yerine orta parmağa yasladıkları
veya orta parmaktan hiç destek almadıkları
görülmüştür. Temur, Aksoy ve Tabak
(2011) tarafından yapılan araştırmada öğ-
rencilerin %83’ünün kalemi baş ve işaret
parmağıyla tuttuğu belirlenmiştir. Bu araş-
tırmanın sonuçları kalemi kavrayan par-
maklar ve parmakların pozisyonu açısın-
dan ele alındığında, öğrencilerin çoğunlu-
ğunun (1 ve 2. tutma şekli birlikte yaklaşık
%65) kalemi başparmak ve işaret parmağı
ile kavradığı söylenebilir. Bu anlamda araş-
tırma sonuçları kısmen benzerlik göster-
mektedir. Araştırmada kalemi üç parmakla
(başparmak, işaret parmağı ve orta parmak
karşılıklı pozisyonda kalemi tutuyor) tutan
öğrencilerin oranı yaklaşık %14 olarak be-
lirlenmiştir. Aynı kalem tutma şekli Temur,
Aksoy ve Tabak’ın (2011) araştırmasında
yaklaşık %10 olarak tespit edilmiştir. Araş-
tırmalarda kalem tutmada üç parmağını
kullanan öğrencilerin oranına ilişkin elde
edilen sonuçların birbirine oldukça yakın
olduğu görülmektedir.

70
Mustafa YILDIZ & Merve AÇAN & Vildan BERBER & Seyfettin BULUT & Ramin ZALİMHAN
Araştırma sonuçları öğrencilerin
yaklaşık beşte birinin kalemi uygun nokta-
dan kavrarken öğrencilerin yaklaşık dörtte
üçünün kalemi kalemin ucuna yakın bir
noktadan kavradığını göstermektedir. Te-
mur, Aksoy ve Tabak (2011)’ın yaptığı araş-
tırmada üçte ikisinin kalemi orta noktadan
kavradığı görülmüştür. Öğrencilerin dörtte
birinin ise kalemi alt noktadan kavradığı
saptanmıştır.
Öneriler
1. Okul öncesi yıllardan itibaren
öğrencilere kalem tutma biçimi, yazma
sürecine ilişkin uygun duruş ve pozisyonlar
öğretilmelidir.
2. Öğretmenler yazma öğretimi
çalışmalarının bir boyutunda mutlaka ka-
lem tutma, oturuş, duruş ve pozisyonların
öğretimine yer vermelidirler. Sınıflarına bu
konuları açıklayan uyarıcı ve öğretici gör-
seller hazırlamalıdırlar.
3. Yazma sürecinde öğrencileri
en çok zorlayan faktör sıra ve masaların
öğrencilerin fiziksel özelliklerine uyumsuz-
luğudur. Bu konuda yeni sıra ve masa mo-
delleri üretilmelidir. Sınıflarda yüksekliği
ayarlanabilir sıra ve masaların bulunması
sağlanmalıdır.
4. Öğrencilerin daha rahat kav-
rayabilecekleri kalemler ya da kalem tut-
mayı kolaylaştıracak plastik tutacak gibi
materyaller temin edilmelidir.
5. Aileler kalem tutma, uygun
oturma, defter pozisyonu vb. unsurlar hak-
kında bilgilendirilmelidirler. Evde ders
çalışırken ya da ödev yaparken imkânlar
ölçüsünde çocuklara ergonomik açıdan
uygun bir ortam oluşturulması gerektiğinin
önemi vurgulanmalıdır.
6. Araştırmacılar öğrencilerin
yazma sürecinde tercih ettikleri kalem tut-
ma biçimleri ile duruş ve pozisyonlarına
etki eden diğer değişkenlerle ve farklı ör-
neklemlerle çalışmalıdırlar.
KAYNAKÇA
Akyol, H. (2000).Yazı öğretimi. Milli Eğitim
Dergisi, 146, 37-48.
Akyol, H. (2011). Türkçe ilk okuma yazma
öğretimi, Ankara: Pegem Akademi.
Aslan, D. (2012). İlköğretim birinci sınıf
öğretmenlerinin yazı öğretimlerinin
incelenmesi. Kuram ve Uygulamada
Eğitim Bilimleri, 12(4), 2829-2846.
Başaran, M.,& Karatay, H. (2005). Eğik el
yazısı öğretimi. Millî Eğitim Dergisi,
168, 48-59.
Calp, M. (2003). İlk okuma yazma öğretimi.
Konya: Eğitim Kitabevi.
Duran,E. (2013). İlkokula 60. ayında başla-
yan başlayan öğrencilerin yazı be-
ceri gelişimlerinin incelenmesi. The
Journal of Academic Social Science
Studies, 6(2), 1075-1085.
Erdoğan, T. (2012). İlköğretim birinci sınıf
öğrencilerinin bitişik eğik yazı
yazma gelişimlerinin incelenmesi.
Eğitim ve Bilim, 3(165), 93-103.
Göçer, A. (2010). Türkçe öğretiminde yaz-
ma eğitimi. Uluslararası Sosyal Araş-
tırmalar Dergisi, 3(12), 178-195.
Graham, S., Harris, K.R., & Mason, L.
(2008). How do primary grade te-
achers teach handwriting? A natio-
nal survey. Reading and Writing, 21,
49-69.
Keskinkılıç, K., & Keskinkılıç, S. B. (2005).
Türkçenin temel becerileri ve ses temel-
li cümle yöntemi ile ilk okuma yazma
öğretimi. Ankara: Asil Yayınevi.
Pinsker, J., Young, S.,& King, S.M. (2003).
Targeting handwriting qld year 1-3 te-
acher research book. Blake Pubîis-
hing.
Schwellnus H., Carnahan H., Kushki A,
Polatajko H, Missiuna C,& Chau T.
(2012). Effect of pencil grasp on the
speed and legibility of handwriting
in children. The American Journal of
Occupational Therapy.66 (6), 718-726.
doi: 10.5014/ajot.2012.004515.

İlkokul Öğrencilerinin Yazma Sürecindeki Ergonomik Tercihleri: Kalem Tutma, El Tercihi, Oturuş ve Kâğıt ... 71
Şahin, A. (2012). Bitişik eğik yazı öğreti-
minde karşılaşılan problemler. Eği-
tim ve Bilim Dergisi,37(165), 168-179.
Taylor, J. (2006). Developing handwriting
skills. in Snowling, M.J., Stackhou-
se, J.(Eds.) A practitioner's handbook.
Dislexia. Speech and language (2nd
Edition), (229-252). London: Whurr
Publishers.
Temur, T. (2011a). Yazı ve yazma becerisi.
Temur, T. (Edt). İlk okuma ve yazma
öğretimi 2. Baskı (91-119). Ankara:
Pegem Akademi.
Temur, T. (2011b). İlköğretim 1. sınıf öğren-
cilerinin kalem tutma şekilleri ile
kavrama ve sıkıştırma kuvvetleri-
nin betimlenmesi. Kuram ve Uygu-
lamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 2189-
2205.
Temur, T., Aksoy, C. C.,&Tabak, H. (2011).
Kalemi kavrama noktası, oturuş
şekli ve kâğıt pozisyonu değişken-
leri açısından ilköğretim birinci sı-
nıf öğrencilerinin yazma hızları ve
hatalarının değerlendirilmesi. Millî
Eğitim Dergisi, 191, 24-37.
Temur, T., Aksoy, C., & Tabak, H.(2012).
İlköğretim birinci sınıf
öğrencilerinin kalem tutma
biçimleri ve kavrama-sıkıştırma
kuvvetlerinin yazma hızı ve
hatalarına etkisi. Eğitim ve Bilim,
37(165), 307-319.
Uyanık, M., Bumin, G., Düger, T.,& Kayı-
han, H.(2001). İlkokul öğrencileri-
nin yazı yazma performanslarına
etki eden faktörlerin araştırılması.
Türkiye Klinikleri Fiziksel Tıp ve Re-
habilitasyon Dergisi,1(3),161-167.
Yıldırım, K., & Ateş, S. (2010). Sınıf öğret-
menlerinin bitişik eğik yazı uygu-
lamalarına ilişkin görüşleri. Pamuk-
kale Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti-
tüsü Dergisi, 5, 57-71.
Yıldız., M., & Ateş, S. (2010). İlk okuma
yazmayı farklı yöntemlerle öğrenen
ilköğretim 3. sınıf öğrencilerinin
yazılarının okunaklılık ve yazım
hataları bakımından karşılaştırıl-
ması. Türkiye Sosyal Araştırmalar
Dergisi, 14(1), 11-30.
Yıldız, M., & Öztürk, S. (2013). Almanya’da
ilkokulda (Gradschule) öğrenim
gören Türk çocuklarının yazma be-
cerileri üzerine bir inceleme: Stutt-
gard örneği. Zeitschrift für die Welt
der Türken, 5 (2), 139-155.
Ziviani, J.,Elkins,J.(1986). Effect of pencil
grip on handwriting speed and le-
gibility. Educatıonal Review, 38(3),
247-257.

72
Mustafa YILDIZ & Merve AÇAN & Vildan BERBER & Seyfettin BULUT & Ramin ZALİMHAN