ArticlePDF Available
Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu
Wrocław 2014
PRACE NAUKOWE
Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu
RESEARCH PAPERS
of Wrocław University of Economics
Nr
369
Przemiany strukturalne i koniunkturalne
na światowych rynkach
Tom 1
Redaktorzy naukowi
Jan Rymarczyk
Małgorzata Domiter
Wawrzyniec Michalczyk
Redakcja wydawnicza: Elżbieta Kożuchowska, Barbara Majewska
Redakcja techniczna i korekta: Barbara Łopusiewicz
Łamanie: Małgorzata Czupryńska
Projekt okładki: Beata Dębska
Publikacja jest dostępna w Internecie na stronach:
www.ibuk.pl, www.ebscohost.com,
w Dolnośląskiej Bibliotece Cyfrowej www.dbc.wroc.pl,
The Central and Eastern European Online Library www.ceeol.com,
a także w adnotowanej bibliograi zagadnień ekonomicznych BazEkon
http://kangur.uek.krakow.pl/bazy_ae/bazekon/nowy/index.php
Informacje o naborze artykułów i zasadach recenzowania
znajdują się na stronie internetowej Wydawnictwa
www.wydawnictwo.ue.wroc.pl
Kopiowanie i powielanie w jakiejkolwiek formie
wymaga pisemnej zgody Wydawcy
© Copyright by Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Wrocław 2014
ISSN 1899-3192
ISBN 978-83-7695-478-3 (całość)
ISBN 978-83-7695-451-6 (tom 1)
Wersja pierwotna: publikacja drukowana
Druk i oprawa:
EXPOL, P. Rybiński, J. Dąbek, sp.j.
ul. Brzeska 4, 87-800 Włocławek
Spis treści
Wstęp ................................................................................................................ 9
Franciszek Adamczuk: Identykacja modelu klastra oraz etapu jego rozwo-
ju na przykładzie klastra ceramika i turystyka ........................................... 11
Łukasz Ambroziak: Ocena pozycji konkurencyjnej nowych państw człon-
kowskich UE w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi ... 25
Eric Ambukita: Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Demokratycznej
Republice Konga w latach 2009-2012 ........................................................ 36
Zbigniew Bentyn: Rola e-logistyki w procesie adaptacji struktury łańcucha
dostaw do potrzeb klientów ........................................................................ 48
Zbigniew Binek: Proces wprowadzenia euro na Łotwie – wnioski dla Polski 58
Sebastian Bobowski: Implikacje ekonomiczne i polityczne projektu trój-
stronnego porozumienia o wolnym handlu Chiny – Japonia Republika
Korei ........................................................................................................... 67
Elżbieta Bombińska: Pozycja państw azjatyckich w światowym eksporcie
usług na początku XXI wieku ..................................................................... 78
Jarosław Brach: Europejski – unijny drogowy transport ładunków w proce-
sach internacjonalizacji i globalizacji – przyczyny sukcesu tej gałęzi ....... 89
Dominika Brzęczek-Nester: Zmiany struktury geogracznej oraz struktu-
ry przedmiotowej obrotów towarowych w polskim handlu zagranicznym
w latach 1999-2012 ..................................................................................... 113
Anna Chrzęściewska: Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Meksyku ..... 129
Monika Chutnik, Aleksandra Kuźmińska-Haberla: Polska i Polacy
w oczach młodych Europejczyków studiujących na Uniwersytecie Eko-
nomicznym we Wrocławiu. Stereotypy a decyzje edukacyjne .................. 138
Małgorzata Czarnas: Atrakcyjność lokalizacji usług offshoringowych w
Polsce na tle wybranych krajów Europy Środkowo-Wschodniej ............... 148
Małgorzata Czermińska: Graniczny ruch towarowy w Unii Europejskiej
wybrane aspekty z punktu widzenia procedur celnych .............................. 160
Małgorzata Domiter: Jakość instytucjonalna a zjawisko klęski bogactwa .... 174
Jerzy Dudziński: Nowe relacje cen w handlu międzynarodowym a rola Chin
w gospodarce światowej ............................................................................. 188
Elżbieta Gołembska, Małgorzata Szczyt: Wpływ logistyki międzynarodo-
wej na przemiany strukturalne i koniunkturalne na rynkach światowych .. 198
Eugeniusz Gostomski: Łotwy droga do strefy euro ........................................ 209
Monika Grottel: Polska Służba Celna w realizacji innowacyjnego systemu
obsługi podmiotów gospodarczych ............................................................ 219
6 Spis treści
Marcin Haberla: Przesłanki tworzenia klastrów i inicjatyw klastrowych
w Polsce oraz cele ich funkcjonowania w świetle wyników badań włas-
nych ............................................................................................................. 230
Agnieszka Hajdukiewicz: Przyczyny wzrostu światowych cen produktów
rolno-spożywczych w pierwszej dekadzie XXI wieku ............................... 239
Rafał Hryniewiecki: Geopolityczne implikacje zmian na światowych ryn-
kach energetycznych – przypadek Kataru .................................................. 251
Anna H. Jankowiak: Lokalizacja w klastrze jako motyw internacjonalizacji
przedsiębiorstw ........................................................................................... 263
Dorota Agata Jarema: Reforma przedsiębiorstw państwowych w Chińskiej
Republice Ludowej ..................................................................................... 272
Artur Klimek: Zmiany w polskich przedsiębiorstwach wskutek umiędzyna-
rodowienia .................................................................................................. 288
Karolina Łopacińska: Inwestycje bezpośrednie chińskich przedsiębiorstw
na rynku europejskim w przekroju branż ................................................... 298
Marek Maciejewski: Specjalizacja i konkurencyjność eksportu państw Unii
Europejskiej na rynki zewnętrzne ............................................................... 309
Dominika Malchar-Michalska: Polski eksport owoców i przetworów
z owoców w latach 2001-2012 ................................................................... 320
Joanna Michalczyk: Ewolucja polityki rolnej Unii Europejskiej na tle kon-
cepcji zrównoważonego rozwoju ............................................................... 333
Wawrzyniec Michalczyk: Zmienność kursu złotego względem euro na tle
innych walut krajów Unii Europejskiej ...................................................... 351
Bartosz Michalski: Zaawansowanie technologiczne polskiej wymiany hand-
lowej w perspektywie problematyki bezpieczeństwa ekonomicznego.
Przypadek sektorów low-tech w latach 2001-2012 .................................... 363
Magdalena Myszkowska: Atrakcyjność krajów Europy Środkowo-Wschod-
niej jako miejsca lokalizacji offshoringu usług .......................................... 376
Summaries
Franciszek Adamczuk: Cluster model identication and its development
stage on the example of ceramics and tourism cluster ............................... 24
Łukasz Ambroziak: The assessment of the competitive position of the new
EU member states in foreign trade of agri-food products .......................... 35
Eric Ambukita: Foreign direct investment in the Democratic Republic of
Congo in the years 2009-2012 .................................................................... 47
Zbigniew Bentyn: The role of e-logistics in the process of adapting the struc-
ture of the supply chain to customer needs ................................................. 57
Zbigniew Binek: The process of euro introduction in Latvia − conclusions for
Poland ......................................................................................................... 66
Spis treści 7
Sebastian Bobowski: Economic and political implications of the project of
China – Japan – Republic of Korea trilateral free trade agreement ............ 77
Elżbieta Bombińska: The position of Asiatic countries in the world’s export
of services at the beginning of XXI century ............................................... 88
Jarosław Brach: European European Union road freight transport in the
processes of internationalization and globalization reasons behind the
success of that mode .................................................................................. 112
Dominika Brzęczek-Nester: Spatial-structural changes in Poland’s foreign
trade in 1999-2012 ...................................................................................... 128
Anna Chrzęściewska: Foreign direct investment inows to Mexico ............. 137
Monika Chutnik, Aleksandra Kuźmińska-Haberla: Poland and Polish
people in the eyes of young Europeans studying at the University of Eco-
nomics in Wrocław. Stereotypes vs. educational decisions ........................ 147
Małgorzata Czarnas: Attractiveness of the offshoring services location in
Poland against chosen Central and Eastern Europe countries .................... 157
Małgorzata Czermińska: Border freight trafc in the European Union
some aspects from the point of view of customs procedures ..................... 173
Małgorzata Domiter: Institutional Quality and its relation to “the paradox of
plenty” phenomenon ................................................................................... 187
Jerzy Dudziński: New price relations in international trade and the role of
China in the world economy ....................................................................... 197
Elżbieta Gołembska, Małgorzata Szczyt: Inuence of international logis-
tics on structural and economic changes on the global markets ................. 208
Eugeniusz Gostomski: The Latvian way to the European Monetary Union .. 218
Monika Grottel: Polish Customs Authority in the implementation of innova-
tive system of services for entrepreneurs .................................................... 229
Marcin Haberla: Premises of clusters and cluster initiatives creation in Pol-
and and the aims of their functioning in the light of own surveys ............. 238
Agnieszka Hajdukiewicz: Reasons for the increase in world prices of agri-
-food products in the rst decade of the XXI century ................................ 250
Rafał Hryniewiecki: Qatar and the geopolitical implications of the new de-
velopments on global energy markets ........................................................ 262
Anna H. Jankowiak: Location in the cluster as a motive of internationaliza-
tion of enterprises ....................................................................................... 271
Dorota Agata Jarema: Reform of the State-Owned Enterprises in the
Peoples Republic of China .......................................................................... 286
Artur Klimek: Changes in Polish enterprises resulting from internationaliza-
tion .............................................................................................................. 297
Karolina Łopacińska: Direct investment of Chinese enterprises on the Euro-
pean market branch in the cross section of industries ................................ 308
Marek Maciejewski: Specialization and competitiveness of export of the EU
countries to external markets ...................................................................... 319
8 Spis treści
Dominika Malchar-Michalska: Polish export of fruit and fruit preparations
in the period 2001-2012 .............................................................................. 332
Joanna Michalczyk: The evolution of European Union’s agricultural policy
against the background of the conception of sustainable development ...... 350
Wawrzyniec Michalczyk: The volatility of the zloty’s exchange rate to the
euro against the background of other currencies of the European Union
member states ............................................................................................. 361
Bartosz Michalski: Technological intensity of Polish foreign trade in the per-
spective of the concept of economic security. The case of low-tech sectors
in the period 2001-2012 .............................................................................. 375
Magdalena Myszkowska: The attractiveness of Central and Eastern Europe
countries for services offshoring ................................................................. 386
PRACE NAUKOWE UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO WE WROCŁAWIU
RESEARCH PAPERS OF WROCŁAW UNIVERSITY OF ECONOMICS nr 369 • 2014
Przemiany strukturalne i koniunkturalne na światowych rynkach ISSN
1899-3192
Anna H. Jankowiak
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
e-mail: anna.jankowiak@ue.wroc.pl
LOKALIZACJA W KLASTRZE JAKO MOTYW
INTERNACJONALIZACJI PRZEDSIĘBIORSTW
Streszczenie: W globalnej gospodarce przedsiębiorstwa w większym stopniu niż wcześniej
zmuszone są do funkcjonowania na rynku międzynarodowym. Każda firma kieruje się innymi
motywami internacjonalizacji swojej działalności. Jedne przedsiębiorstwa dążą do pozyska-
nia nowych rynków zbytu, przez co docierają do nowych klientów, inne poszukują niższych
kosztów produkcji, głównie tańszej siły roboczej, jeszcze inne przenoszą swoją działalność
w poszukiwaniu dostawców i surowców niezbędnych do dalszej produkcji. Jednym z do-
datkowych motywów internacjonalizacji może być lokalizacja w klastrze oraz podążanie za
przedsiębiorstwem dominującym z jednego rynku do nowych lokalizacji klastra. Celem ar-
tykułu jest zbadanie grup motywów internacjonalizacji oraz wskazanie, że lokalizacja w kla-
strze może być jednym z powodów podjęcia działalności za granicą. Poparciem tej tezy mogą
być badania empiryczne przeprowadzone wśród przedstawicieli firm należących do jednego
z dolnośląskich klastrów przemysłowych.
Słowa kluczowe: klaster, internacjonalizacja, motywy bezpośrednich inwestycji zagra-
nicznych.
DOI: 10.15611/pn.2014.369.1.22
1. Wstęp
W dobie globalizacji, aby przedsiębiorstwo mogło się rozwijać na znaczną skalę,
zmuszone jest do internacjonalizacji swojej działalności. Wydaje się, że tylko nie-
liczne przedsiębiorstwa mogą egzystować na swoim rynku krajowym i osiągać moc-
ną ekonomicznie pozycję i wysokie wyniki finansowe. Zależne jest to niewątpliwie
od sytuacji kraju macierzystego, gdyż tylko takie kraje, jak Stany Zjednoczone,
w stanie zapewnić firmie zarówno dostęp do surowców, siły roboczej czy techno-
logii, jak i ogromny popyt wewnętrzny, który sprawia, że firma rozwija się, pro-
dukując tylko na rynek wewnętrzny. W zdecydowanej większości przedsiębiorstwa
nie mogą istnieć w oderwaniu od rynków zagranicznych, często prowadząc import
surowców czy elementów do swojej produkcji, a eksportując gotowe wyroby.
264 Anna H. Jankowiak
Korporacje transnarodowe idą o krok dalej i przenoszą poza granice kraju ma-
cierzystego swoje filie produkcyjne lub centra usługowe. Motywem przewodnim
jest zwiększona skala zysku. Korporacja dostrzega możliwość zwielokrotnienia
swojego profitu właśnie na rynku zagranicznym, co tłumaczy podjęcie trudnego
zadania prowadzenia działalności na wielką skalę w wielu krajach jednocześnie.
Z rozszerzaniem działalności łączą się problemy w sferze zarządzania, przepływu
informacji, zatrudniania pracowników, kontroli. Nakładają się na to także różnice
kulturowe i zróżnicowane gusta konsumentów. Potencjalny zysk jest jednak duży,
stąd też korporacja podejmuje takie ryzyko. Istnieje cały szereg czynników skła-
niających przedsiębiorstwo do działania na nowych rynkach, a wśród nich można
wymienić m.in. chęć zdobycia nowych rynków czy poszukiwanie efektywniejszych
czynników produkcji. Motywy warunkują wybór dalszych czynników internacjona-
lizacji, czyli strategii, która decyduje o sposobie wejścia na nowy rynek i o między-
narodowej strukturze firmy.
Celem artykułu jest zbadanie grup motywów internacjonalizacji oraz wskaza-
nie, że lokalizacja w klastrze może być jednym z powodów podjęcia działalności za
granicą. Poparciem tej tezy mogą być badania empiryczne przeprowadzone wśród
przedstawicieli firm należących do jednego z klastrów dolnośląskich. Klaster ten
jest stworzony przez korporację transnarodową, stanowiącą dominujący podmiot
w gronie.
2. Motywy internacjonalizacji działalności przedsiębiorstw
Przedsiębiorstwa międzynarodowe poszukują przede wszystkim nowych rynków
zbytu na swoje towary lub usługi oraz rynków zasobów, jednak obecnie zasoby nie
są rozumiane tylko jako tania siła robocza i surowce, lecz jako zdolności produkcyj-
ne i wysoko wykwalifikowana kadra naukowa i zarządzająca. Korporacje dążą do
osiągnięcia przewagi konkurencyjnej na nowych rynkach i podnoszenia efektywno-
ści swojego działania.
W literaturze przedmiotu można spotkać różne rodzaje motywów internacjo-
nalizacji działalności korporacji transnarodowych. Motywy umiędzynarodowienia
należy definiować jako przyczyny, które powodują, że przedsiębiorstwo podejmuje
działalność poza granicami kraju, w którym ma siedzibę. Grupy motywów inter-
nacjonalizacji zostały sklasyfikowane między innymi przez J.H. Dunninga, który
wskazał następujące motywy internacjonalizacji: resource seeking – poszukiwanie
zasobów; market seeking zdobywanie nowych rynków; efficiency seeking po-
szukiwanie efektywności oraz strategic asset seeking – poszukiwanie aktywów
strategicznych1. Motywy sformułowane przez Dunninga zostały rozwinięte przez
kolejnych autorów. Według A. Zorskiej przedsiębiorstwa poszukują nowych rynków
1 Zob. J.H. Dunning, Multinational Enterprises and the Global Economy, Addison-Wesley, Har-
low 1993.
Lokalizacja w klastrze jako motyw internacjonalizacji przedsiębiorstw 265
i zasobów, a działalność zagraniczna ma spowodować podniesienie efektywności
oraz pomóc pozyskać strategiczne aktywa i zdolności2. Jeden z podziałów motywów
internacjonalizacji podaje J. Rymarczyk i jest on następujący:
motywy rynkowe korporacja liczy na otwarcie nowych rynków zbytu oraz
utrzymanie i zwiększenie udziału na już posiadanych rynkach, szczególnie w sy-
tuacji, kiedy występuje stagnacja na rynku macierzystym, produkt starzeje się
i w rezultacie zanika na niego popyt, przedsiębiorstwo posiada niewykorzystane
moce produkcyjne, zaostrza się konkurencja na rynku krajowym, podczas gdy
rynki zagraniczne dynamicznie się rozwijają, wprowadzono restrykcje impor-
towe na dotychczasowych rynkach oraz tworzą się ugrupowania integracyjne,
które pozwalają korporacji na czerpanie korzyści ze wspólnego rynku;
motywy kosztowe związane z obniżaniem kosztów produkcji, zwiększaniem
stopy zysku oraz dążeniem do wzrostu rentowności korporacji; obniżanie kosz-
tów możliwe jest dzięki korzyściom skali oraz rozerwaniu łańcucha produkcji,
przenosząc jego elementy tam, gdzie koszty produkcji są najniższe;
motywy zaopatrzeniowe dla zapewnienia stałego i systematycznego zaopa-
trzenia w surowce przedsiębiorstwa podejmują bezpośrednie inwestycje zagra-
niczne; ta grupa motywów jest istotna w momencie braku surowców lub ich
wyższej ceny w kraju macierzystym;
motywy polityczne to wszelkie działania polityczne stosowane przez kraje
macierzyste korporacji oraz kraje przyjmujące korporację; często o ulokowaniu
inwestycji w danym kraju decyduje prowadzona przez rząd polityka wspierania
eksportu oraz inwestycji zagranicznych3;
motywy strategiczne – związane są z międzynarodową konkurencyjnością same-
go przedsiębiorstwa, a także konkurencją na rynku międzynarodowym. Motywy
te związane z długookresową działalnością i celami przedsiębiorstwa i naj-
częściej występują w połączeniu z motywami ekonomicznymi i politycznymi.
Motywy strategiczne występują wtedy, gdy firma przejmuje lub zawiązuje alians
z inną firmą w celu przeciwdziałania takim praktykom podejmowanym przez
konkurencję lub kiedy broni się przed przejęciem przez inne przedsiębiorstwo;
kiedy firma łączy się z inną w celu polepszenia swojej pozycji konkurencyjnej
oraz swoich kompetencji na tle rywali; gdy przejmuje dostawców i monopolizuje
rynek dostaw; gdy przejmuje kanały dystrybucji w celu poprawy jakości marke-
tingu; gdy przejmuje producentów dóbr komplementarnych w celu dywersyfikacji
swojej oferty oraz gdy wchodzi w joint venture z partnerem lokalnym, aby zdobyć
kontrakty w kraju goszczącym lub aby zminimalizować ryzyko polityczne4.
2 A. Zorska, Ku globalizacji? Przemiany w korporacjach transnarodowych i w gospodarce świa-
towej, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2002, s. 101-102.
3 J. Rymarczyk, Internacjonalizacja i globalizacja przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 2004,
s. 58-73.
4 J. Rymarczyk, Biznes międzynarodowy, PWE, Warszawa 2012, s. 191.
266 Anna H. Jankowiak
Trudno jest wskazać jedną grupę motywów, która dominuje w działaniu korpo-
racji. Częstym motywem umiędzynarodowienia działalności przedsiębiorstwa jest
chęć zdywersyfikowania rynków zarówno sprzedaży swoich produktów, jak i za-
opatrzenia w surowce i materiały5. Podjęcie decyzji o przeniesieniu swojej filii do
innego kraju jest wypadkową wszystkich wymienionych wyżej czynników. Przed-
siębiorstwa, które kierują się głównie kosztem siły roboczej, niejednokrotnie pono-
szą wyższe koszty transportu, a przedsiębiorstwa, które lokują się blisko źródeł za-
opatrzenia, napotykają problemy z brakiem wykwalifikowanych pracowników. Jak
wcześniej wspomniano, każda korporacja jest inna, stąd wskazanie dominującego
(pomijając zysk) motywu internacjonalizacji nie jest możliwe.
Błędne jest również myślenie, że podjęcie decyzji o inwestowaniu poza grani-
cami kraju macierzystego jest wypadkową racjonalnego myślenia poprzedzonego
wieloma badaniami oraz chłodną kalkulacją ekonomiczną. Niejednokrotnie decyzja
o wyborze lokalizacji jest podejmowana pod wpływem impulsu, na podstawie czyn-
ników znanych tylko wyższej kadrze zarządzającej. Czasem może to być sentyment
do danego kraju, wynikający z pochodzenia przodków menedżera, jego zaintereso-
wań i hobby, lub być dziełem przypadku. Wydaje się zatem, że pomimo istnienia
wielu badań i teorii związanych z motywami internacjonalizacji nie można jedno-
znacznie wskazać pewnych, stałych przyczyn, gdyż dla każdej firmy mogą być one
odmienne.
3. Lokalizacja przedsiębiorstwa zagranicznego w klastrze
jako motyw internacjonalizacji
Jednym z motywów, które należy włączyć do grupy motywów internacjonalizacji,
jest lokalizacja przedsiębiorstwa w klastrze. Z punktu widzenia podziału przedsta-
wionego w poprzednim punkcie artykułu, właściwe będzie włączenie tego moty-
wu do grupy motywów strategicznych, choć jednocześnie należy zauważyć, że jest
to czynnik, który może wpływać na przedsiębiorstwo niejako z jego otoczenia ze-
wnętrznego, a nie ze strategii samego przedsiębiorstwa.
Istotnym motywem dla niektórych firm, w szczególności tych mniejszych, będą-
cych zazwyczaj dostawcami, jest przemieszczanie się za swoim głównym klientem
z rynku macierzystego. Dominująca korporacja, podejmując decyzję o przeniesieniu
swojej jednostki do obcego kraju, niejako decyduje także o działaniach swoich ko-
operantów krajowych, którzy podążając za nią, nadal oferują swoje towary i usługi
tylko już w innym kraju. Taki motyw działalności jest początkiem tworzenia się
klastrów, gdyż korporacje preferują współpracę ze znanymi im przedsiębiorstwami,
które lokują się zawsze tam, gdzie firma przewodnia.
5 M.I. Katsioloudes, S. Hadjidakis, International Business. A global perspective, Butterworth-
-Heinemann, Burlington 2007, s. 28.
Lokalizacja w klastrze jako motyw internacjonalizacji przedsiębiorstw 267
Klastry, w ujęciu M. Portera, są to „geograficzne skupiska wzajemnie powiąza-
nych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi, firm
działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji (np. uniwersy-
tetów, jednostek normalizacyjnych i stowarzyszeń branżowych) w poszczególnych
dziedzinach, konkurujących między sobą, ale także współpracujących”6. Definicja ta
jest najczęściej spotykana w literaturze przedmiotu, lecz nie jest jedyna. R. Rabelotti
uwidacznia specyficzne powiązania między firmami z klastra – „pomiędzy przedsię-
biorstwami występują powiązania rynkowe i pozarynkowe wynikające z wymiany
dóbr i informacji. Zachowania poszczególnych firm są determinowane przez poczu-
cie więzi i wspólnoty z innymi firmami z pokrewnych sektorów, działającymi w tej
lokalizacji”. Na inny aspekt funkcjonowania firm w klastrze zwracają także uwa-
gę M.P. van Dijk i A. Sverisson, którzy rozszerzają definicję klastra o zagadnienie
związane z łańcuchem wartości – „gęste sieci przedsiębiorstw i organizacji, których
łańcuchy wartości są powiązane i powiązania te nie zawsze wynikają z zawieranych
transakcji”7.
Podstawą do wyodrębnienia motywów powiązanych z lokalizacją w klastrze są
właśnie zagadnienia związane z łańcuchem wartości. Przynależność do łańcucha
produkcji większego, dominującego przedsiębiorstwa, w klastrze w jednej lokali-
zacji, warunkuje konieczność zmiany lokalizacji wraz z firmą dominującą. Jeśli na
jednym rynku, w jednym klastrze, firma włączona jest w proces kooperacji z firmą
kluczową poprzez łańcuch wartości lub stanowi podwykonawcę czy dostawcę to-
warów lub usług, to w momencie dokonywania kolejnych inwestycji zagranicznych
przez firmę dominującą, mniejsze przedsiębiorstwo staje przed ważnym wyborem
– albo podąży za swoim kooperantem, albo zostanie poza klastrem. Jeśli wybierze
pierwszy wariant, wówczas dokona bezpośredniej inwestycji zagranicznej w kra-
ju goszczącym, podobnie jak firma dominująca z klastra. Dzięki temu nawet małe
i średnie przedsiębiorstwa rozwijają BIZ jako formę internacjonalizacji swojej dzia-
łalności. Zatem podążanie za firmą dominującą i lokowanie w nowym klastrze może
być traktowane jako motyw internacjonalizacji. Można założyć, że gdyby firma do-
minująca nie podjęła decyzji o zmianie lokalizacji bądź utworzeniu nowej jednostki
w nowej lokalizacji, firmy będące uczestnikami klastra w kraju pierwszym nie do-
konałyby inwestycji zagranicznych. Co ciekawe, wybór kraju przyjmującego w tym
przypadku stanowi element mniej istotny. Można przypuszczać, że w przypadku
zagwarantowania miejsca w klastrze w nowej lokalizacji jej położenie geograficzne
stanowi jedynie tło.
Korporacje transnarodowe (KTN), czyli złożone organizacyjnie przedsiębior-
stwa obecne na wielu rynkach jednocześnie i odpowiedzialne za większość BIZ
w globalnej gospodarce, otaczają się znanymi przedsiębiorstwami, które znają i któ-
6 M.E. Porter, Porter o konkurencji, PWE, Warszawa 2001, s. 246
7 M. Gorynia, B. Jankowska, Klastry a międzynarodowa konkurencyjność i internacjonalizacja
przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa, 2008, s. 34-35.
268 Anna H. Jankowiak
re zapewniają im realizację wybranego elementu łańcucha produkcji. Kooperacja
między przedsiębiorstwami doprowadza do stworzenia klastra w danej lokalizacji.
Wiele KTN tworzy klastry w swoim kraju macierzystym, jak również w nowych
lokalizacjach. Przykładem może być japońska Toyota, działająca w klastrze zarów-
no w kraju macierzystym, jak i w każdej lokalizacji w krajach przyjmujących. Dla
małej lub średniej firmy, stanowiącej tło grona, istnieje ryzyko, że brak obecno-
ści w jednym klastrze może skutkować wykluczeniem z pozostałych. Korporacje
dążą do otaczania się sprawdzonymi, zaufanymi partnerami, zatem firmy za nimi
podążają, biorąc udział w internacjonalizacji. Wcześniej stwierdzono, że ten motyw
podjęcia działalności za granicą wynika niejako z otoczenia zewnętrznego przedsię-
biorstwa. Choć decyzja o wejściu na nowe rynki zawsze zależy od zarządu danego
przedsiębiorstwa, to można założyć, że czasem wybór jest dość ograniczony.
4. Identyfikacja wpływu lokalizacji korporacji transnarodowej
w klastrze jako motyw internacjonalizacji
dla innych przedsiębiorstw – badanie empiryczne
W celu wzmocnienia założeń artykułu, czyli wskazania istnienia klastrów jako
motywu internacjonalizacji, przedstawione zostaną wyniki badania empirycznego
przeprowadzonego na wybranym klastrze przemysłowym ulokowanym w regionie
dolnośląskim. Klaster przemysłowy skupia 18 firm z branży wysokich technologii,
w tym dwie firmy to podmioty dominujące, stanowiące oddziały korporacji trans-
narodowych pochodzących z kraju azjatyckiego. Te dwie firmy stanowią jednostki
wchodzące w skład większej grupy kapitałowej i choć nie ze sobą powiązane,
nakierowane są na wspólny cel.
Badanie w postaci wywiadów pogłębionych zostało przeprowadzone na repre-
zentacyjnej grupie 14 firm, z tym, że pytania o motywy internacjonalizacji, kluczo-
we z punktu widzenia artykułu, zostały zadane tylko 12 firmom (bez dwóch firm
dominujących). Celem tego fragmentu badania było znalezienie odpowiedzi na py-
tanie, co kierowało uczestnikami klastra w momencie podejmowania decyzji o wej-
ściu do polskiego klastra, a nie o motywy wyboru kraju w ogóle. W badaniu zadano
przedstawicielom firm pytania jakie były przesłanki lokalizacji przedsiębiorstwa
na terenie Dolnego Śląska oraz czy podjęliby decyzję o dokonaniu inwestycji na
Dolnym Śląsku, gdyby wcześniej firma dominująca nie była obecna na tym terenie
i nie tworzyłaby klastra.
W pierwszej części badania wszyscy respondenci byli zgodni i wskazali istnie-
nie klastra przemysłowego utworzonego przez firmę dominującą jako najważniejszy
motyw inwestycyjny. Wszyscy badani podali odpowiedzi świadczące o tym, że był
to główny warunek dokonania inwestycji w regionie. Na podstawie tych odpowie-
dzi można stwierdzić, że lokalizacja w klastrze to dominujący motyw internacjona-
lizacji dla przedsiębiorstw biorących udział w badaniu. Drugorzędną sprawą były
Lokalizacja w klastrze jako motyw internacjonalizacji przedsiębiorstw 269
czynniki lokalizacji oferowane przez region dolnośląski, takie jak położenie geogra-
ficzne, zasób siły roboczej, dostęp do rynku europejskiego czy zachęty inwestycyjne
oferowane przez Tarnobrzeską Specjalną Strefę Ekonomiczną. Zatem podążanie za
firmą dominującą na obce rynki może być także motywem internacjonalizacji, który
tworzy nowe korporacje transnarodowe, nawet z małych i średnich przedsiębiorstw.
W drugiej części badania respondenci udzielali odpowiedzi na pytanie o wy-
bór lokalizacji przy braku jednostki firmy dominującej na terenie Dolnego Śląska.
Przeważającą grupę stanowiły odpowiedzi negatywne, co wzmacnia prezentowany
wcześniej pogląd, że funkcjonowanie korporacji dominującej na terenie Dolnego
Śląska stanowiło zachętę inwestycyjną dla pozostałych przedsiębiorstw z klastra
i podnosiło atrakcyjność regionu w oczach kolejnych inwestorów. Szczególnie firmy
kooperujące tylko z jednostką kluczową klastra nie dostrzegały możliwości dokona-
nia inwestycji na badanym terenie bez obecności przedsiębiorstwa dominującego.
Na podstawie powyższego badania empirycznego można sformułować nastę-
pujący wniosek: główną przesłanką wyboru lokalizacji inwestycji przez azjatyckie
korporacje transnarodowe z branży produktów wysokich technologii na terenie Dol-
nego Śląska była wcześniejsza decyzja inwestycyjna firmy dominującej z klastra
przemysłowego. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne firm towarzyszących nie do-
szłyby do skutku bez wcześniejszej strategii inwestycyjnej firm kluczowych, które
realizowały proces internacjonalizacji działalności na rynki europejskie.
Badanie, choć daje jednoznaczne rezultaty, jest tylko jednostkowym badaniem
przeprowadzonym na wybranym klastrze przemysłowym z regionu dolnośląskiego.
Wyniki badań innych klastrów mogą się różnić, lecz uogólniając można stwierdzić,
że firmy towarzyszące będą realizowały strategię firmy dominującej, a motywy ich
działania mogą różnić się od motywów firmy kluczowej. Przedsiębiorstwo stano-
wiące centrum klastra może przykładowo poszukiwać nowych rynków zbytu i tań-
szej siły roboczej, podczas gdy firmy towarzyszące nastawione na współpracę
z jednostką główną bez względu na warunki lokalizacji. To właśnie ta współpraca
będzie dla nich wystarczającym motywem internacjonalizacji.
5. Zakończenie
Przedsiębiorstwa podejmujące decyzję o rozpoczęciu działalności na rynku między-
narodowym kierują się zróżnicowanymi czynnikami wpływającymi na ich decyzje.
Niezwykle trudno jest wskazać uniwersalną grupę motywów, gdyż nie zawsze
one wynikiem racjonalnego myślenia ekonomicznego. Niejednokrotnie wpływ mają
czynniki trudno mierzalne i odmienne dla każdej firmy.
Jak udowodniono w artykule, obecność w klastrze może być traktowana jako ko-
lejny motyw umiędzynarodowienia. Motyw ten może zostać włączony do motywów
strategicznych, jeśli firma, wybierając lokalizację, kieruje się chęcią przystąpienia
do klastra, lecz w przypadku, kiedy internacjonalizacja jest niejako narzucona, mo-
tyw ten wykracza poza grupę czynników strategicznych.
270 Anna H. Jankowiak
Jak każdy inny motyw internacjonalizacji, również włączenie do klastra ma na
celu zwiększenie zysku przedsiębiorstwa. Gdyby w założeniu działanie nie miało
przynieść zysku, dokonywanie bezpośrednich inwestycji zagranicznych i podążanie
za dominującą firmą z klastra nie miałoby miejsca.
Tworzenie klastrów oraz szerzej rozumianych sieci przedsiębiorstw staje się co-
raz bardziej powszechne w globalnej gospodarce. Kooperacja w klastrze lub sie-
ci daje przedsiębiorstwu szansę na osiągnięcie bardziej spektakularnych wyników
finansowych, na zmniejszenie ryzyka prowadzenia działalności oraz na zdobycie
nowych, wcześniej niedostępnych rynków oraz klientów. Wszystkie te elementy
pokazują, że przedsiębiorstwa coraz częściej, podejmując decyzje o umiędzynaro-
dowieniu, kierują się obecnością klastrów lub sieci na danym rynku. Lokalizacja
w klastrze jest atrakcyjna zarówno dla przedsiębiorstw, które rozpoczynają koope-
rację z partnerami z klastra, jak i dla tych, które przemieszczają się wraz z przed-
siębiorstwem dominującym. Klaster nie tylko podnosi atrakcyjność inwestycyjną
danej lokalizacji, lecz również może zmniejszyć ryzyko podejmowania inwestycji
zagranicznych.
Zgodnie z definicją klastra sformułowaną przez R. Rabelottiego, przytoczoną
w trzecim punkcie artykułu, zachowania poszczególnych firm klastrowych są uwa-
runkowane poczuciem więzi i wspólnoty. Relacje występujące w klastrze mają cha-
rakter formalny, ale co ważne, również nieformalny, stąd też większe przywiązanie
do jednostki dominującej. Specyficzna więź między przedsiębiorstwami, u której
podstaw znajdują się trudno mierzalne czynniki, powoduje, że dobrze układająca się
kooperacja między firmami w jednej lokalizacji rodzi chęć zbudowania podobnego
klastra w nowej lokalizacji.
Lokalizacja w klastrze jest zarówno przyczyną dokonania bezpośredniej inwe-
stycji zagranicznej na wybranym terenie, na którym funkcjonuje klaster, jak i przy-
czyną dokonania inwestycji zagranicznej w ogóle. Strategia podążania za firmą do-
minującą (mniej lub bardziej zależna od firmy otaczającej) sprawia, że powstają
nowe korporacje, które bez względu na lokalizację stanowią kooperantów dla jed-
nostki kluczowej. Można założyć, że gdyby nie działalność firmy większej, mniej-
sze przedsiębiorstwa pozostałyby w kraju macierzystym. Zatem lokalizacja w kla-
strze może być traktowana jako kolejny motyw internacjonalizacji przedsiębiorstwa
w warunkach globalnej gospodarki.
Literatura
Dunning J.H., Multinational Enterprises and the Global Economy, Addison-Wesley, Harlow 1993.
Gorynia M., Jankowska B., Klastry a międzynarodowa konkurencyjność i internacjonalizacja przedsię-
biorstwa, Difin, Warszawa 2008.
Katsioloudes M.I., Hadjidakis S., International Business. A global perspective, Butterworth-Heine-
mann, Burlington 2007.
Porter M.E., Porter o konkurencji, PWE, Warszawa 2001.
Lokalizacja w klastrze jako motyw internacjonalizacji przedsiębiorstw 271
Rymarczyk J., Biznes międzynarodowy, PWE, Warszawa 2012.
Rymarczyk J., Internacjonalizacja i globalizacja przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 2004.
Zorska A., Ku globalizacji? Przemiany w korporacjach transnarodowych i w gospodarce światowej,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
LOCATION IN THE CLUSTER AS A MOTIVE
OF INTERNATIONALIZATION OF ENTERPRISES
Summary: In the global economy, companies to a greater extent than before, are forced
to operate on the international market. Every company is guided by other motives of
internationalization of their activities. Some companies seek to acquiring new markets,
which reach to new customers, others seek for lower production costs, mainly cheaper labor
force, yet another are shifting their operations in search of suppliers and raw materials for
further production. One of the additional motives of internationalization can be the location
in the cluster and following the dominant company from one market to a new location of the
cluster. The aim of this article is to examine the motives groups of internationalization and an
indication that the location in the cluster can be one of the reasons for the business abroad.
The support of this thesis may be empirical research conducted among representatives of the
companies belonging to one of the industrial clusters in Lower Silesia.
Keywords: cluster, internacionalization process, motives for foreign direct investments.
... In some cases, a distinctly separate zone of selfgovernments was identified (e.g. in the Śląskie, Opolskie, Warmińsko-Mazurskie and Wielkopolskie provinces), from which can benefit the municipalities interested in placing investment offers from their area in the database. In this context, the information posted on the websites of the Warmia & Mazury 11 and Wielkopolska Investor Service Centres 12 can be quoted as an example of best practices. A tool is placed there for collecting information about a given municipality's investment offer, in the form of a so called Site check list form, describing individual elements of a specific offer. ...
... Należy również zauważyć, że do czynników wpływających na podjęcie decyzji dotyczącej internacjonalizacji działalności można zaliczyć elementy sta- 11 significance to its effectiveness is the need for precise and individualized targeting of promotional initiatives. It should also be noted that the factors influencing the decision on the internationalization of operations include the elements constituting the domain of activity of business environment institutions. ...
Article
Full-text available
Subject and purpose of work: The subject of the work were business environment institutions as entities that affect the investment attractiveness of the region. The aim of the article was to identify and assess the role of business environment institutions in shaping the investment attractiveness of regions, with particular focus on park institutions and Regional Investor Service Centres. Materials and methods: The article highlights the significance of institutional factors in shaping the investment attractiveness, in the light of both the national and foreign literature. In addition, a presentation was made of the results of the qualitative research involving an assessment of the content posted on the websites of selected institutions that provide support for entrepreneurs in the provinces. Results and conclusions: Business environment institutions constitute an important factor for potential investment attractiveness of the region through their impact on the possibilities of acquiring, storing, transforming and sharing of knowledge between different entities. Institutional coverage of the regions also affects the ability to create cooperation networks, including the formation of cluster initiatives. It has also been proven that there is a dependency between institutional resources of the region and its actual attractiveness.
... In some cases, a distinctly separate zone of selfgovernments was identified (e.g. in the Śląskie, Opolskie, Warmińsko-Mazurskie and Wielkopolskie provinces), from which can benefit the municipalities interested in placing investment offers from their area in the database. In this context, the information posted on the websites of the Warmia & Mazury 11 and Wielkopolska Investor Service Centres 12 can be quoted as an example of best practices. A tool is placed there for collecting information about a given municipality's investment offer, in the form of a so called Site check list form, describing individual elements of a specific offer. ...
... Należy również zauważyć, że do czynników wpływających na podjęcie decyzji dotyczącej internacjonalizacji działalności można zaliczyć elementy sta- 11 significance to its effectiveness is the need for precise and individualized targeting of promotional initiatives. It should also be noted that the factors influencing the decision on the internationalization of operations include the elements constituting the domain of activity of business environment institutions. ...
Article
Full-text available
The aim of this paper is to examine the Polish investment attractiveness for foreign investors from Asian countries in the context of cluster formation. Poland, as a country rapidly growing in the center of Europe is often chosen as the location for foreign investment and is a place for localization for more and more industrial clusters. Investment policy, investment incentives, existing transnational corporations, labor costs and consumer market are just some of the factors of investment attractiveness of Poland. In the paper it was examined stream of investment from Asian countries and the factors influencing the choice of Poland as a suitable place for the location of the production and service subsidiaries of Asian transnational corporations and the possibilities for creating and joining industrial clusters in Poland.
Article
Full-text available
China – Japan – Republic of Korea trilateral free trade agreement may become a critical pillar of Asian regionalism, determining future trade and political regime in the global scale. Undoubtedly, trilateral political dialogue is to be accompanied by parallel talks over competitive, transregional projects involving Asia – Pacific partners, with special regard to Transpacific Partnership (TPP) and Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP). Given the common challenges of three analyzed countries, in particular the unfavorable demographics, reindustrialization and inefficient domestic demand, however, it should be noted that trilateral dialogue is facing very serious barriers, resulting among others, from historical ballast, territorial claims, as well as intra-regional competition for leadership between Beijing and Tokyo. The aim of the article is to study both multilateral determinants and implications of the future China – Japan – Republic of Korea FTA.
Article
Full-text available
Rozważania podjęte w artykule dotyczą zagadnienia ewolucji zaawansowania technologicznego polskiego handlu zagranicznego ze szczególnym uwzględnieniem sektorów low-tech (głównie przemysłu metalowego oraz stoczniowego) w okresie 2001–2012. Działania ukierunkowane na ich restrukturyzację nie przyniosły zahamowania spadku przewag komparatywnych (konkurencyjnych), pamiętając przy tym także o ograniczeniach związanych z członkostwem w Unii Europejskiej oraz liberalizacją handlu na świecie. Autor przeanalizował zmiany strumieni handlowych w polskim eksporcie i imporcie w ujęciu struktury czynnikochłonności oraz salda bilansu handlowego, zaś w oparciu o sekcje wyselekcjonowanej próby badawczej określił ewolucję wskaźników ujawnionych przewag komparatywnych, penetracji importowej oraz ujawnionej przewagi w handlu. W badaniu wykorzystano dane źródłowe na 4-cyfowym poziomie dezagregacji w oparciu o Nomenklaturę Scaloną. Polska jako kraj o średnim poziomie dochodu jest realnie zagrożona utrwaleniem istniejącej luki rozwojowej. Oznacza to konieczność podjęcia aktywnej polityki przemysłowej, która koncentrowałaby się zarówno na wzmocnieniu potencjału innowacyjnego, jak i działaniach ochronnych wobec sektorów schyłkowych. Ich znaczenie w kontekście bezpieczeństwa ekonomicznego wynika z funkcjonowania w ich obrębie kilkuset tysięcy miejsc pracy. Ten fakt ma kluczowe znaczenie dla stabilizacji nastrojów społecznych, wypracowania oraz potencjalnie szerokiej akceptacji ambitnej strategii rozwoju gospodarczego. ***** Issues addressed and explored in the paper cover the evolution of technological intensity of Polish foreign trade, taking into special account low-tech sectors (mainly metal and shipbuilding industry) in the period 2001–2012. Programmes aimed at their restructurisation did not, however, stopped the tendency of decreasing comparative (competitive) advantages, bearing also in mind limitations resulting from the membership in the European Union and trade liberalisation n the world economy. Henceforth the author embarks on the analysis of trade streams in Polish exports and imports through the changes in their intensity of production factors and trade balance, while basing on the defined research sample the evolution of revealed comparative advantages, import penetration as well as revealed advantages in trade were identified. For the purpose of the research the data at the 4-digit disaggregation level of the Harmonised System were used. Poland as a country of the middle income is about to face a substantial threat of preservation of existing developmental gap. This means that an active industrial policy remains crucial. It should focus both on challenges how to strengthen the innovative potential, as well as to undertake protective measures for declining industries. Their significance in the context of economic security is a direct consequence of several hundred thousand jobs within sectors covered by this research. This fact is of particular importance for stabilisation of social moods as well as for programming and potentially wide acceptance of ambitious strategy of economic development.
Article
Full-text available
The article intends to identify and explain possible geopolitical implications for the main energy actors of the new developments on global energy markets and the effect on their foreign policy. To this end, a comparative analysis is provided, including Russia, United States, China and Qatar case studies. Authors examine the international activity of these states with special focus on the process of power shifts between them, their possible alliances and emerging interdependencies. The findings consist of a set of indications regarding direction and strength of geopolitical implications for each country (strong, moderate, negative and positive), foreign policy preferences (enhancement of energy security, maintaining its current position on the energy market or empowering of the state based on controlling supplies or transit of energy resources) and foreign policy strategy (expansive or conservative and offensive or defensive).
Ku globalizacji? Przemiany w korporacjach transnarodowych i w gospodarce światowej
  • A Zorska
Zorska A., Ku globalizacji? Przemiany w korporacjach transnarodowych i w gospodarce światowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
Spatial-structural changes in Poland's foreign trade in
  • Dominika Brzęczek-Nester
Dominika Brzęczek-Nester: Spatial-structural changes in Poland's foreign trade in 1999-2012...................................................................................... 128
The Latvian way to the European Monetary Union
  • Eugeniusz Gostomski
Eugeniusz Gostomski: The Latvian way to the European Monetary Union.. 218
Specialization and competitiveness of export of the EU countries to external markets
  • Marek Maciejewski
Marek Maciejewski: Specialization and competitiveness of export of the EU countries to external markets...................................................................... 319