Conference PaperPDF Available

A xeolingüística e o estudo da historia das linguas

Authors:

Figures

No caption available
… 
No caption available
… 
No caption available
… 
No caption available
… 
No caption available
… 
Content may be subject to copyright.
A xeolingüística e o
estudo da historia das
linguas
Instituto da Lingua Galega
Grupo de investigación Filoloxía e lingüística galega
Universidade de Santiago de Compostela
III Coloquio de Lingüística Histórica
Departamento de Filoloxía galega e latina
Universidade de Vigo
12-13/11/2015
Xulio Sousa
i. A xeolingüística
ii. A lingua nos mapas: o tempo e o espazo
iii. Os atlas lingüísticos históricos
ii.
A xeolingüística
Sousa 2014
i.
Mapa lingüístico
Obxecto representado
(realidade topográfica e lingüística)
Forma de representación
(visual, dinamico, estático, etc.)
Interpretación
(imaxe mental pretendida e evocada)
Fuchs (1849)
i.
Funcións CONTIDO
Que?
Para que?
Como?
Datos topográficos, históricos, administrativos, etc.
Datos lingüísticos
Documentación, visualización e interpretación
Economía visual
Compoñentes dun mapa
Métodos de representación (símbolos, cores, isoglosas, etc.)
Medios (impreso, internet, etc.)
Fuchs (1849)
i.
Datos: ALPI (1934-1935)
Carrilho & Sousa 2012
i.
Punto Resposta
149 A Gudiña V+PRONOME
150 Entrimo V+PRONOME
119 Cospeito V+PRONOME
348 El Pego PRONOME + V
149 A Gudiña V+PRONOME
268 Vale de Açor V+PRONOME
291 Sagres V+PRONOME
274 Almargen do
Bispo
V+PRONOME
353 Retortillo PRONOME + V
225 Duas Igrejas V+PRONOME
371 Almendral PRONOME + V
Datos: ALPI (1934-1935)
Carrilho & Sousa 2012
i.
Fuchs (1849) mapa das linguas románicas europeas.
i.
C. Dupin, Mapa temático da instrución pública en Francia (número
de escolas: claro [+] > escuro [-]), 1826.
J. Snow. Mapa dos brotes de cólera en Londres, 1854.
i.
G. Wenker 1889-1923
Sprachatlas des deutschen Reichs
Preto de 50.000 localidades
Método indirecto
40 enunciados
1. Im Winter fliegen die trockenen Blätter in der Luft herum.
2. Es hört gleich auf zu schneien, dann wird das Wetter wieder besser.
3. Tu Kohlen in den Ofen, damit die Milch bald zu kochen anfängt.
...
i.
J. Gilliéron (1902-1910)
Atlas linguistique de la France
639 localidades
Método directo
Cuestionario: 1900 preguntas
1 enquisador (E. Edmont)
Informantes: homes adultos de medio rural (NORM)
Non-mobile
Older
Rural
Males
i.
K. Jaberg e J. Jud (1928-1940)
Sprach-und Sachatlas Italiens und
der Sudschweiz
Consideración doutros informantes
Inclusión de vilas e cidades
i.
H. Kurath (1939-1943)
Linguistic Atlas of New England
Dous ou tres informantes por localidade (distinto perfil)
Gravacións e transcricións
i.
L. Pederson, S. McDaniel, G. Bailey e M. Basset (1977-1986)
Linguistic Atlas of the Gulf States
Primeiro atlas pluridimensional
Varios informantes por localidade
Aplicación de criterios sociolingüísticos
Clase social
Idade
Sexo
Etnia
Educación, etc.
i.
Atlas pluridimensionais
Thun & Elizaicín (2000), Atlas lingüístico Diatópico y Diastrático del Uruguay
Oliveira (2007), Atlas Linguístico de Mato Grosso do SUL
i.
Atlas pluridimensionais
Thun & Elizaicín (2000)
Oliveira (2007)
i.
A partir da décadas dos 80 (SXX)
ii.
A lingua nos mapas: o tempo e o espazo
ii.
“A xeografía reflicte a historia, dito doutro xeito, o
espazo reflicte o tempo”. W. A. Grootaers (1911-1999)
ii.
Variación
e
Cambio
Tempo
A1 A2
A1 A1-A2 A2
ii.
Variación e cambio lingüístico
A variación é un concepto sincrónico. Preséntanse os feitos
como un estado nun momento concreto (formas que
coexisten no tempo).
O cambio é un concepto diacrónico. Preséntanse os feitos
como un proceso que se produce ó longo do tempo (unhas
formas son substituídas por outras).
ii.
Datos: ALGa (1974-1977)
ii.
Datos: ALGa (1974-1977)
ii.
Datos: ALGa (1974-1977)
ii.
Datos: ALGa (1974-1977)
ii.
ti / tu
Datos: ALGa (1974-1977)
ii.
Datos: ALGa (1974-1977)
ii.
Datos: ALGa (1974-1977)
ii.
Datos: ALGa (1974-1977)
ii.
Datos: ALGa (1974-1977)
Rapaz, rapaza
Rapá, rapaza
ii.
ollo
Datos: ALGa (1974-1977)
ii.
Seseo (voz-vos)
Datos: ALGa (1974-1977)
ii.
A lingua nos mapas: o tempo e o espazo
Heiko Girnth (2010)
ii.
O cambio en marcha
Datos: Rodríguez Lorenzo, recollidos no ano 2008
ii.
Corpo
Datos: ALGa (1974-1977)
Almorzo
Saraiba
Ceo da boca
Berce
ii.
Datos: ALGa (1974-1977)
ii.
Estudar o cambio lingüístico en tempo real
ii.
Estudar o cambio lingüístico en tempo aparente
Lingua da
xeración 2
(35-45)
Lingua da
xeración 1
(15-25)
Lingua da
xeración 3
(55-65)
ii.
O alemán (Alsacia e Val Medio do Rin) de 1880 a 1985
ii.
Atlas Lingüístico Sanabria Interior y de La Carballeda (1921-
1922)
ALPI (1935-1936)
ALGa (1974-1977)
Atlas Linguístico-Etnográfico de Portugal e da Galiza
(ALEPG) 1974-
Atlas lingüístico de El Bierzo (1996)
Atlas Lingüístico de Castilla y León (1999)
DieIsoglossenstaffelung in der Galicisch-Portugiesisch-
Spanischen Kontak - Atlas lingüístico de la zona de
contacto gallego-portugués-española (ALGPE: 1991/1995),
Fred Boller
ii.
A lingua nos mapas: o tempo e o espazo
Nasal velar [-ŋ]: ALPI e ALCyL
ALPI (1935)
ALCyL (±1979
Sousa (2012)
ii.
ALPI (1936-1953) ALPG (1974-1997)
ii.
O cambio en tempo real (1934-2008)
1934-1935 1974-1977 2008
35% 70% 50%
Rodríguez Lorenzo (2012)
+40 +33
ii.
A lingua nos mapas: o tempo e o espazo
Rodríguez Lorenzo (en desenvolvemento)
camiño
camín
ii.
Estudar o cambio lingüístico en tempo real
Atlas Lingüístico Sanabria Interior y de La Carballeda (1921-1922) DieIsoglossenstaffelung in der Galicisch-Portugiesisch-
Spanischen Kontak - Atlas lingüístico de la zona de contacto
gallego-portugués-española (ALGPE: 1991/1995), Fred Boller
ii.
Atlas Lingüístico Sanabria Interior y de La Carballeda (Krüger, 1921-1922)
ALGPE: 1991/1995, Fred Boller
ii.
Estudar o cambio lingüístico en tempo real
amarelo / amariello / amarillo
1921-1922
1991/1995
ii.
Estudar o cambio lingüístico en tempo aparente
Lingua da
xeración 2
(35-45)
Lingua da
xeración 1
(15-25)
Lingua da
xeración 3
(55-65)
ii.
Tempo aparente
Comarca do Ribeiro
Louredo (2015)
ii.
Tempo aparente
Louredo (2015)
Xeración 1
+60
Xeración 2
40-56
Xeración 3
16-30
ii.
Tempo aparente
Xeración 1
+60
Xeración 2
40-56
Xeración 3
16-30
4 variantes
oír [7]
oucir [1]
ouír [1]
ouvir [1]
1 variante
oír [10]
1 variante
oír [10]
Louredo (en desenvolvemento)
iii.
Os atlas lingüísticos históricos
iii.
E. W. Schneider (2003), “Investigating Variation and Change in Written Documents”
iii.
A Linguistic Atlas of Late Mediaeval English, A. A. McIntosh et al.
iii.
A Linguistic Atlas of Late Mediaeval English, A. A. McIntosh et al.
iii.
A Linguistic Atlas of Late Mediaeval English, A. A. McIntosh et al.
Referencias (1/2)
Alvar, Manuel. 1999. Atlas lingüístico de Castilla y León. Valladolid: Junta de Castilla y León, Consejería de Educación y Cultura.
Atlas lingüístico de la península ibérica: I. Fonética. 1962. Madrid: CSIC.
Auer, Peter, Frans Hinskens, and Paul Kerswill. 2004. Dialect change: Convergence and divergence in European languages. New York: Cambridge University Press.
Auer, Peter, Jürgen Erich Schmidt, Alfred Lameli, Roland Kehrein, and Stephan Rabanus. 2010. Language and space: An international handbook of linguistic variation.
Berlin: De Gruyter Mouton.
Auer, Peter. 2013. Space in language and linguistics: Geographical, interactional, and cognitive perspectives. Berlin ; Boston: De Gruyter.
Boller, Fred. 1995. Die isoglossenstaffelung in der galicisch-portugiesisch-spanischen kontaktzone im lombada-aliste-grenzgebiet. Gross Vollstedt: Westensee.
Britain, D. 2010. Conceptualizations of geographic space in linguistics. In Language and space: An international handbook of linguistic variation, vol. 2: Language
mapping., eds. Alfred Lameli, R. Kehrein and S. Rabanus. Vol. 2, 69-97. Berlin: Mouton de Gruyter.
Carrilho, E., X. Sousa. 2012. The geolingistic background of Iberian Romance dialect syntax: Insights from ALPI's materials, E. Carrilho / X. Sousa, 7th Congress of the
International Society for Dialectology and Geolinguistics (SIDG).
Dubert, F. and X. Sousa. 2011. Spanish loanwords in Galician. A quantitative analysis across the territory, Methods in dialectology 14.
Fernández Rei, Francisco. 1996. Atlas lingüístico galego I. morfoloxía verbal. In .
Ferreira, Manuela Barros, João Saramago, Luísa Segura, Gabriela Vitorino, Ernestina Carrilho, and Maria Lobo. 2001. Atlas lingüístico-etnográfico dos Açores. Lisboa:
Centro de Linguística da Universidade de Lisboa : Imprensa Nacional-Casa da Moeda.
García, Constantino, Antón Santamarina, María Rosario Álvarez Blanco, Manuel González González, Francisco Fernández Rei. 1990-. Atlas Lingüístico Galego. A
Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza, Conde de Fenosa.
Gilliéron, Jules, and E. Edmont. 1900; 1993. Atlas linguistique de la France. Bologne: Forni.
Girth, H. 2010. Mapping language data. In Language and space: An international handbook of linguistic variation, vol. 2: Language mapping., eds. Alfred Lameli, R.
Kehrein and S. Rabanus. Vol. 2, 98-121. Berlin: Mouton de Gruyter
Referencias (2/2)
Gutiérrez Tuñón, Manuel, Alicia Fonteboa López, María José Rodríguez Malmierca, and Instituto de Estudios Bercianos. 1996. Atlas lingüístico de El Bierzo: (ALBI). Ponferrada: Instituto
de Estudios Bercianos.
Hernández Campoy, Juan Manuel, and Juan Camilo Conde Silvestre. 2011. The handbook of historical sociolinguistics. Malden: Wiley-Blackwell.
Jaberg, Karl, and Jakob Jud. 1928. Der Sprachatlas als Forschugsinstrument Kritische Grundlegung und Einfünrung in den Sprach-und Sachatlas Italiens und der Südschweiz. Halle Saale:
Max Niemeyer.
Kirk, John M. 2001. Maps: Dialect and language. In Concise encyclopedia of sociolinguistics., ed. R. Mesthrie, 350-362. Amsterdam: Elsevier.
Krüger, Fritz, and Juan Carlos González Ferrero. 2011. Atlas lingüístico de la Sanabria interior y de la Carballeda-la Requeada. Zamora: IEZ "Florín de Ocampo".
Kurath, Hans, Miles Lawrence Hanley, Bernard Bloch, Guy Sumner Lowman, Marcus Lee Hansen, and Julia Bloch. 1939; 1943. Linguistic atlas of New England. Linguistic atlas of the
United States and Canada. Providence, R. I.: Brown university.
Louredo, E. (en desenvolvemento): Variación e cambio lingüístico en tempo aparente: o galego do Ribeiro. Tese de doutoramento.
McIntosh, A. A. et al. 1986. A Linguistic Atlas of Late Mediaeval English. Aberdeen: Aberdeen University Press.
Oliveira, D.P. (org.).2007. Atlas Linguístico de Mato Grosso do SUL. Campo Grande: UFMS.
Pederson, L. (ed.). 198692. Linguistic Atlas of the Gulf States. 7 vols. Athens: U of Georgia.
Rosríguez Lorenzo, D. 2012. The diatopic development of aspects of twentieth-century Galician. A contrastive analysis of linguistic geography data. Dialectologia. Special Issue III, 143-
156
Schmidt, J. H. 2010. Dynamic linguistic maps and validation. In language and space. language mapping, eds. A. Lameli, R. Kehrein and S. Rabanus. Vol. 2, 385-410. Berlin: De Gruyter
Mouton.
Schneider, E.W. 2003. Investigating historical variation and change in written documents: new perspectives. In J.K. Chambers & Natalie Schilling, eds. The Handbook of Language
Variation and Change. 2nd ed. Oxford, Malden, MA: Blackwell 2013, 57-81.
Sousa, X. 2014. Distance in space. Dialects and standard Galician, Methods in dialectology XV, Groningen.
Thun, H. 2000. Atlas diatópico y diastrático del Uruguay. vol. I. 1–2: Consonantismo y vocalismo del español. Kiel: Westensee-Verlag.
Wenker, G. Sprachatlas Des Deutschen Reichs. (Manuscript, 1888-1923), www.diwa.info.
A xeolingüística e o
estudo da historia das
linguas
Xulio Sousa
Instituto da Lingua Galega
Universidade de Santiago de Compostela
III Coloquio de Lingüística Histórica
Departamento de Filoloxía galega e latina
Universidade de Vigo
... Con todo, nestas obras recádanse tamén materiais e datos complementarios que serven como indicios para coñecer mudanzas que se están a producir (respostas múltiples para unha mesma variable, indicacións sobre a vitalidade das formas, referencias a usos antigos etc.). A este modelo de atlas monodimensionais responde a maioría dos proxectos de xeografía lingüística desenvolvidos no ámbito románico durante o século pasa-do (Swiggers 2010;Sousa 2016). As similitudes metodolóxicas da maioría destas investigacións facilitan o cotexo dos datos e garanten a fiabilidade dos resultados. ...
Chapter
Full-text available
A relación entre lingua e territorio ten sido obxecto de estudo nas últimas décadas desde perspectivas científicas moi diversas que están a permitir descubrir correlacións imprevistas entre a diversidade lingüística, en todos os seus sentidos, e factores externos de natureza moi heteroxénea: ambientais, biolóxicos, xenéticos, históricos, económicos, demográficos etc. (Axelsen / Manrubia 2014; Creanza et al. 2015; Roberts / Winters 2013). O interese polo estudo da vinculación entre o espazo, entendido en sentido euclidiano, e as linguas ilústrase con frecuencia na actualidade mostrando sobre un mapa a ordenación da diversidade lingüística sobre a superficie da terra. Se reparamos nun dos mapas que David Nettle incluíu no seu traballo de 1999 sobre a diversidade lingüística, non resulta difícil decatarse de que as áreas con maior pluralidade se concentran no ecuador e os índices van decrecendo segundo nos afastamos desta zona, tanto para o norte como para o sur (Nettle 1999; Stepp et al. 2004). Con todo, a atención ás dependencias que se producen entre o espazo xeográfico e as linguas é antiga e comezou nunha dimensión moito menos global cá que agora chama a atención dos investigadores de disciplinas tan afastadas dos estudos lingüísticos como a xenética, a bioloxía ou as ciencias ambientais.
Article
Full-text available
O projeto Atlas Lingüístico de Mato Grosso do Sul tem o propósito de oferecer aos estudiosos e professores subsídios para incorporar ao ensino da língua a diversidade lingüística, apontando as características lingüístico-culturais das diferentes regiões do Estado. A pesquisa faz uso de métodos da geolingüística e da sociolingüística de tal modo que os dados possam servir de base para estudo de aspectos histórico, geográfico, social, ecológico e etnográfico de Mato Grosso do Sul. As entrevistas são realizadas pelo método direto e indireto, gravadas e transcritas fonética e grafematicamente. Os informantes são estratificados em sexo, faixa etária, grau de instrução e naturalidade. São trinta e duas localidades, cada qual com quatro informantes (dois masculinos e dois femininos).
Book
Written by an international team of leading scholars, this groundbreaking reference work explores the nature of language change and diffusion, and paves the way for future research in this rapidly expanding interdisciplinary field. • Features 35 newly-written essays from internationally acclaimed experts that reflect the growth and vitality of the burgeoning area of historical sociolinguistics • Examines how sociolinguistic theoretical models, methods, findings, and expertise can be used to reconstruct a language's past in order to explain linguistic changes and developments • Bridges the gap between the past and the present in linguistic studies • Structured thematically into sections exploring: origins and theoretical assumptions; methods for the sociolinguistic study of the history of languages; linguistic and extra-linguistic variables; historical dialectology, language contact and diffusion; and attitudes to language.
Article
Several projects related to Linguistic Geography have been carried out in Galicia during the last century and the beginning of this century. Fieldwork data obtained through personal interviews with informants provides us with an opportunity to observe the diatopic distribution of features that have traditionally been considered relevant in Galician linguistics. Since these surveys were performed at different points in time, they also provide an opportunity to analyse the material in terms of diachrony. This article presents some examples of the results obtained from such research, focusing on three issues, of which one concerns phonetics, another morphology, while the third delves into a lexical matter involving Spanish loanwords. In the morphological study, the different patterns seem to have remained stable over time, but the phonetic and lexical data examined show significant change during the period covered.
Book
Dialects are constantly changing, and due to increased mobility in more recent years, European dialects have 'levelled', making it difficult to distinguish a native of Reading from a native of London, or a native of Bonn from a native of Cologne. This comprehensive study brings together a team of leading scholars to explore all aspects of recent dialect change, in particular dialect convergence and divergence. Drawing on examples from a wide range of European countries - as well as areas where European languages have been transplanted - they examine a range of issues relating to dialect contact and isolation, and show how sociolinguistic conditions differ hugely between and within European countries. Each specially commissioned chapter is based on original research, giving an overview of work on that particular area and presenting case studies to illustrate the issues discussed. Dialect Change will be welcomed by all those interested in sociolinguistics, dialectology, the relevance of language variation to formal linguistic theories, and European languages.