Do espazo ó tempo: un estudo sobre o cambio lingüístico no galego moderno

Full text

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
GRUPO DE INVESTIGACIÓN FILOLOXÍA E LINGÜÍSTICA GALEGA
David Rodríguez Lorenzo
Xulio Sousa
Do espazo ó tempo: un estudo sobre o cambio
lingüístico no galego moderno
Simposio ILG 2015: Cambio lingüístico no galego actual
USC - Santiago de Compostela, 16-25/11/2015

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
1. O estudo do espazo lingüístico
2. O cambio lingüístico nos atlas lingüísticos
3. O estudo do cambio lingüístico en galego a
partir dos materiais da xeografía lingüística

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
3
1. O estudo do espazo lingüístico

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
Cal é a relación entre lingua e espazo?
Medio natural
•Topografía
•Clima
•Vexetación…
Estruturas sociais
•Redes
• Densidades
demográfica…
Linguas
•Diversidade
lingüística
•Estrutura lingüística
4
Christophe Coupé (2012): Ecological constraints on language diversity and evolution, 4th Conference in Evolutionary
Linguistics (CIEL), Beijing, 9-11/2012.

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
5
Stepp, J.R. et al. 2004. Development of a GIS for Global Biocultural Diversity. Policy Matters 13, pp. 267-270.
Plant Diversity vs. Language Diversity

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
6
S. Manrubia / J. B. Axelsen (2014) River density and landscape roughness are universal determinants of linguistic
diversity, Proc. R. Soc. Vol. 281 Issue: 1784.
Biolinguodiversidade

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
7
Maddieson, I., & Coupé, C. (2015). Human spoken language diversity and the acoustic adaptation hypothesis. The
Journal of the Acoustical Society of America, 138(3), 1838-1838.
Clima, vales, chairas, árbores, vogais e consoantes

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
8
Roberto Rodríguez-Díaz, Franz Manni, María José Blanco-Villegas (2015): Footprints of Middle Ages Kingdoms
Are Still Visible in the Contemporary Surname Structure of Spain, PLoS ONE 10(4): e0121472.
Xenética de poboacións e lingua

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
9
Sean Roberts / J. Winters J (2013) Linguistic Diversity and Traffic Accidents: Lessons from Statistical Studies of
Cultural Traits. PLoS ONE 8(8)

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
•Dis
10 Seán Roberts (2015) Return of the language evolution tree. http://www.replicatedtypo.com/return-of-the-language-
evolution-tree/3497.html
Distribución das linguas
tonais
Distribución das acacias

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
11
2. O cambio lingüístico no atlas lingüísticos

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
Como comprender o cambio
lingüístico?
Hruschka et al. 2009. Building social cognitive models of language change, Trends in Cognitive Sciences 13(11): 464-9.

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
13
G. Wenker 1852-1911
Sprachatlas des deutschen Reichs

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
Variación
e
Cambio Tempo
A1 A2
A1 A1-A2 A2

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
Heiko Girnth (2010): Language Mapping, in Alfred Lameli / Roland Kehrein / Stefan Rabanus (eds.): Language and
Space. An International Handbook of Linguistic Variation. Volume 2: Language Mapping. Berlin / New York: de
Gruyter Mouton, S. 98-121.

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
1915 – 1985 - 2015

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
•Estudar o cambio lingüístico en tempo real

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
18
1955
1985
2015

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
•Estudar o cambio lingüístico en tempo aparente
Lingua
da
xeración
2
(35-45)
Lingua
da
xeración
1
(15-25)
Lingua
da
xeración
3
(55-65)

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
20

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
21
3. O estudo do cambio lingüístico a partir
dos materiais da xeografía lingüística

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
•Atlas Lingüístico Sanabria Interior y de La
Carballeda (1921-1922)
•ALPI (1935-1936)
•ALGa (1974-1977)
•Atlas Linguístico-Etnográfico de Portugal e da
Galiza (ALEPG) 1974-
•Atlas lingüístico de El Bierzo (1996)
•Atlas Lingüístico de Castilla y León (1999)
•DieIsoglossenstaffelung in der Galicisch-
Portugiesisch-Spanischen Kontak - Atlas lingüístico
de la zona de contacto gallego-portugués-
española (ALGPE: 1991/1995), Fred Boller
•…

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
23
ATLAS LINGÜÍSTICO
SANABRIA INTERIOR Y DE
LA CARBALLEDA
ATLAS LINGGÜÍSTICO DE LA
PENÍNSUAL IBÉRICA
ATLAS LINGÜÍSTICO
GALEGO
ATLAS LINGUÏSTICO-
ETNOGRÁFICO DE
PORTUGAL E DA GALIZA
DIEISOGLOSSENSTAFFELUN
G IN DER GALICISCH-
PORTUGIESISCH-
SPANISCHEN KONTAK
ATLAS LINGÜÍSTICO DE EL
BIERZO
ATLAS LINGÜÍSTICO DE
CASTILLA Y LEÓN
01/01/1921
01/01/1923
01/01/1925
01/01/1927
01/01/1929
01/01/1931
01/01/1933
01/01/1935
01/01/1937
01/01/1939
01/01/1941
01/01/1943
01/01/1945
01/01/1947
01/01/1949
01/01/1951
01/01/1953
01/01/1955
01/01/1957
01/01/1959
01/01/1961
01/01/1963
01/01/1965
01/01/1967
01/01/1969
01/01/1971
01/01/1973
01/01/1975
01/01/1977
01/01/1979
01/01/1981
01/01/1983
01/01/1985
01/01/1987
01/01/1989
01/01/1991
01/01/1993
01/01/1995
01/01/1997
01/01/1999
1921 1999

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
Atlas lingüístico de la Península
Ibérica
•1932-1936, 1947
•Puntos: 527 (Galicia 53)
•Informantes: NORMS
24

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
25
ALGa ALECant
ALPG
ALEA
ALDC
ALCyL ALEArNr
ALeCMan
MaEx
Ø
Ø

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
Atlas Lingüístico Galego
•1974-1977
•Puntos: 167 (Galicia)
•Informantes: NORMS
26

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
Nova Enquisa
•2008
•Puntos: 53
•Informantes: NORMS
27

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
28
Rede de puntos
ALPI (53) ALGa (167)

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
29
Informantes

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
30
1934-1935 1974-1977 2008
-óns / -ós / -ois

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
31
1934-1935 1974-1977 2008
mañán / mañá

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
32
1934-1935 1974-1977 2008
ran / ra

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
33
1934-1935 1974-1977 2008
man / ma / mao

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
34
1934-1935 1974-1977 2008
gran / gra / grao

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
35
1934-1935 1974-1977 2008
camiño / camín

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
36
1934-1935 1974-1977 2008
muño / muíño / muín

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
37
1934-1935 1974-1977 2008
aghulla / agulla

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
38
1934-1935 1974-1977 2008
respostas con gheada
gheada = 100%
gheada > 50%
gheada < 50%
gheada = 0%

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
39
1934-1935 1974-1977 2008
cabesa / cabeza

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
40
1934-1935 1974-1977 2008
sedo / cedo

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
41
1934-1935 1974-1977 2008
xenro / genro

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
42
1934-1935 1974-1977 2008
cereixa / cereija

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
43
1934-1935 1974-1977 2008
nó / nudo

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
44
1934-1935 1974-1977 2008
espantallo

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
RODRÍGUEZ & SOUSA 2015
45
1934-1935 1974-1977 2008
fiúncho

INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
GRUPO DE INVESTIGACIÓN FILOLOXÍA E LINGÜÍSTICA GALEGA
David Rodríguez Lorenzo
Xulio Sousa
Do espazo ó tempo: un estudo sobre o cambio
lingüístico no galego moderno
Simposio ILG 2015: Cambio lingüístico no galego actual
USC - Santiago de Compostela, 16-25/11/2015