Devrekani Çayı Alt Havzası'nın Doğal Kaynak Değerlerinin CBS ile Belirlenmesi

Abstract

ZET: Su, insanların ve diğer bütün canlıların varlıklarını devam ettirebilmeleri için vazgeçilemeyen ve başka hiçbir değerle değiştirilmesi mümkün olmayan çok önemli bir kaynaktır. Bu nedenle, insanlar yüzyıllardır yerleşim alanı olarak su havzalarını tercih etmişlerdir. Havza, insanları, kentsel ve kırsal yerleşimleri, tarım ve orman alanlarını, sanayi, iletişim ve haberleşme ağlarını, hizmet sektörlerini ve rekreasyonel alanları içine alan bütüncül sosyal, ekonomik ve biyofiziksel bir sistemdir. Havza sınırlarının içindeki doğal, kültürel ve ekonomik değerlere gelecek nesillerin sahip olma hakkının bulunması havzanın bütüncül olarak korunmasını gerektirmektedir. Bu amaçla öncelikle havzaya ilişkin veri tabanının oluşturulması gerekmektedir. Bu anlamda, Batı Karadeniz Havzası içinde bulunan 2322 km 2 büyüklüğünde olan Devrekani Çayı Alt Havzası'nın doğal kaynak değerlerinin tespiti, çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Dolayısıyla çalışmada, doğal yapı verilerinden topografya, toprak, hidroloji ve arazi kullanım verilerini mekansal olarak elde etmek için ArcGIS yazılımı kullanılmıştır. Jeoloji, iklim, yaban hayatı ve doğal bitki örtüsü verileri literatür taraması, ilgili uzmanlarla yapılan görüşmeler ve yerinde yapılan gözlemlerle derlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Havza yönetimi, kaynak değerler, su kaynakları.

Full text

KSÜ Mühendislik Bil. Der., Özel Sayı, 2012
KSU J. Engineering Sci., Special Issue, 2012
I. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 26-28 Ekim 2011, Kahramanmaraş
14
Devrekani Çayı Alt Havzası’nın Doğal Kaynak Değerlerinin CBS ile Belirlenmesi
Sevgi Öztürk1*, Gülseven Ubay Tönük2, Burak Arıcak3
1Kastamonu Üniviversitesi Turizm İşletme ve Otelcilik Y.O. Kuzeykent, 37200/Kastamonu
2Gazi Üniversitesi Mimarlık Fak. Şehir ve Bölge Planlama Böl. Maltepe/Ankara
3Kastamonu Üniversitesi Orman Fak. Kuzeykent Yerleşkesi, 37200/Kastamonu
ÖZET: Su, insanların ve diğer bütün canlıların varlıklarını devam ettirebilmeleri için vazgeçilemeyen ve başka hiçbir
değerle değiştirilmesi mümkün olmayan çok önemli bir kaynaktır. Bu nedenle, insanlar yüzyıllardır yerleşim alanı
olarak su havzalarını tercih etmişlerdir. Havza, insanları, kentsel ve kırsal yerleşimleri, tarım ve orman alanlarını,
sanayi, iletişim ve haberleşme ağlarını, hizmet sektörlerini ve rekreasyonel alanları içine alan bütüncül sosyal,
ekonomik ve biyofiziksel bir sistemdir. Havza sınırlarının içindeki doğal, kültürel ve ekonomik değerlere gelecek
nesillerin sahip olma hakkının bulunması havzanın bütüncül olarak korunmasını gerektirmektedir. Bu amaçla öncelikle
havzaya ilişkin veri tabanının oluşturulması gerekmektedir. Bu anlamda, Batı Karadeniz Havzası içinde bulunan 2322
km2büyüklüğünde olan Devrekani Çayı Alt Havzası’nın doğal kaynak değerlerinin tespiti, çalışmanın amacını
oluşturmaktadır. Dolayısıyla çalışmada, doğal yapı verilerinden topografya, toprak, hidroloji ve arazi kullanım
verilerini mekansal olarak elde etmek için ArcGIS yazılımı kullanılmıştır. Jeoloji, iklim, yaban hayatı ve doğal bitki
örtüsü verileri literatür taraması, ilgili uzmanlarla yapılan görüşmeler ve yerinde yapılan gözlemlerle derlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Havza yönetimi, kaynak değerler, su kaynakları.
Determination of Natural Resource Values with GIS for Devrekani Watercourse Sub-Basin
ABSTRACT: Water is a very important source for human beings and every living being to continue their lives which
is impossible to change with any other value. Therefore, people prefer water area for many centuries for settling down.
Basin is a social, economical and biophysical system, including human beings, urban and rural settling areas,
agriculture and forest areas, industry, communication and intercommunication, service sector and recreational areas. It
is required to preserve basin integrated, in order to have a nature for coming generations, and for cultural and
economical values. For this purpose, database related to basin must be created. As such, aim of this study to constitute
the setting of natural source value where lower area of Devrekani Watercourse in West Blacksea which is bounded by
2322 km2square. ArcGIS software is used to get locally topography, soil, hydrology, area using data. Geology,
climate, wildlife and natural plant cover data is compiled with interviewing related experts and observing in place.
Keywords: Basin management, resources values, water resources
1. GİRİŞ
Günümüzde su, insan ve ekosistemler için
yaşamsal bir öneme sahip olmasının yanında, ülkelerin
kalkınmasında temel bir ihtiyaçtır. Enerji, tarım, sağlık ve
çevre gibi sosyo-ekonomik kalkınmanın başlıca sektörleri
için itici güç olan su kaynaklarının, çevreyle uyumlu ve
entegre yönetimi, sürdürülebilir kalkınmanın temel
bileşenlerinden biridir. Su kaynaklarının verimli
kullanılabilmesi kadar, doğal yenilenme sürecinin temel
alınarak gelecek nesillerin ihtiyacının da dikkate alınması
büyük önem taşımaktadır. Su kaynakları yönetimi
açısından günümüzde gelişen yaklaşım, kaynak
yönetiminin havza bazında ve diğer doğal kaynaklarla
entegre biçimde gerçekleştirilmesidir. Havza, doğal
kaynakların planlanmasında, yönetiminde ve analizinde
en ideal çalışma birimi olarak düşünülmektedir.
Sürdürülebilir havza yönetiminde havzanın çevresel
özelliklerinin tanımlanması önemli olmaktadır. Havza
______________________________________________
*Sorumlu Yazar: Sevgi ÖZTÜRK, sevgiozturk37@gmail.com
planlama ve yönetiminin amacı, sürdürülebilir kalkınma
temelinde doğal kaynakların optimum kullanımıdır.
Havza yönetimi bir havza sınırı içinde kalan
toprak, su, bitki örtüsü varlığı ve burada yaşayan diğer
canlılar ile insan faaliyetlerinin birlikte ele alındığı
sürdürülebilir doğal kaynak yönetimidir. Havza yönetimi,
aslında nehrin alt havzaları bazında uygulanması gereken
çevresel önlemleri içeren bir yaklaşım metodudur.
Önlemleri sıralayabilmek için havzaya ilişkin tüm
verilerin elde edilmesi gerekmektedir (Göl 2008). Bu
anlamda çalışmada, Devrekani Çayı Alt Havzası’nın
yönetim planının oluşturulmasında kullanılmak üzere
doğal kaynak değerleri ortaya konmaya çalışılmıştır.
Havza yönetimi izleme ve modelleme çalışmalarında
kullanılan karar destek sistemi araçlarından olan Coğrafi
Bilgi Sistemi (CBS) çalışmada doğal kaynak verilerinin
mekansal olarak ortaya konulabilmesi için tercih
edilmiştir.

KSÜ Mühendislik Bil. Der., Özel Sayı, 2012
KSU J. Engineering Sci., Special Issue, 2012
I. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 26-28 Ekim 2011, Kahramanmaraş
15
2. MATERYAL ve YÖNTEM
Havza alanının doğal yapı verilerini elde etmek
için yerinde gözlem, inceleme, literatür taraması ve ilgili
taraflarla derinlemesine görüşme teknikleri kullanılmıştır.
Topoğrafik yapı (eğim), 1/25000 ölçekli standart
topografik haritalarından ArcGIS yazılımının
Triangulated Irregular Network modülü kullanılarak
hazırlanmış ve eğim sınıfları oluşturulmuştur. Toprak
yapısını (büyük toprak grupları, arazi yetenek sınıfları,
erozyon risk katmanları, topak derinliği) ortaya
koyabilmek için İl Özel İdaresi’nden Kastamonu ili arazi
varlığına ilişkin bilgiler edinilmiştir. ArcGIS 9.3
yazılımının Analysis tools’taki extract yöntemi
kullanılarak toprak yapısına ilişkin mekansal haritalarının
oluşturulması sağlanmıştır. Jeolojik yapıya ilişkin verileri
elde etmek için Hacettepe Üniversitesi Jeoloji Ana Bilim
Dalı tarafından gerçekleştirilen Devrekani Çayı
Havzasına yönelik proje, tez ve makalelerden
yararlanılmıştır. Hidrolojik yapıyla ilgili Çevre Durum
Raporlarından ve DSİ 23. Bölge Müdürlüğü ve
Kastamonu Çevre ve Orman İl Müdürlüğü’nden edinilen
bilgilerden yararlanılmıştır. ArcGIS 9.3 yazılımının
“Surface Analysis” modülü ile standart topoğrafik
haritalar kullanılarak mekansal hidroloji haritası
oluşturulmuştur. İklim durumu Kastamonu Meteoroloji
Müdürlüğü’nden, doğal bitki örtüsü ve yaban hayatı
Kastamonu, Ankara ve Bartın Üniversitelerinde yürütülen
projeler ve çeşitli bilimsel yayınlardan elde edilen veriler
ile ortaya konulmuştur.
Devrekani Çayı Alt Havzası’nın Doğal Yapısı
Çalışmada, ilk olarak alanın konumu ve sınırları
belirlenmiş daha sonra alana ait doğal verileri ortaya
konmaya çalışılmıştır. Devrekâni Çayı Alt Havzası,
Türkiye’nin 29598 km2’lik bir sahasını kapsayan Batı
Karadeniz Havzası içinde 2322 km2büyüklüğündedir.
Havza, Devrekâni Çayı ve yan kollarından ibaret açık bir
havzadır. Havzanın su potansiyeli 400 milyon m3’tür.
Kuzeyde Karadeniz, doğu ve güneydoğuda Gökırmak,
güneyde Araç, batıda ise Bartın Çayı Havzası ile
sınırlanmaktadır. Alan, Devrekâni, Daday, Ağlı, Seydiler,
Pınarbaşı, Azdavay ve Cide ilçelerinin bir kısmını içine
almaktadır. Ayrıca, Kastamonu-Bartın Küre Dağları Milli
Parkı’nın bir kısmı da çalışma alanının içinde yer
almaktadır. 2000 yılında (37000 ha) ilan edilen milli
park, yörenin doğal ve kültürel kaynak değerleri
açısından uluslararası öneme sahiptir. Milli parkın,
Avrupa’nın 100, Türkiye’nin 9 sıcak noktasından birisi
olması, WWF tarafından 2000 yılında “Dünyaya
Armağan” edilmesi ve Türkiye’de PAN Parks
sertifikasyon sistemine aday tek milli park olması (Ayan
ve ark 2009) çalışma alanının önemini arttırmaktadır.
Çalışmada, havza sınırını belirlemek amacıyla
1/100000 ve 1/25000 ölçekli topografya haritalarından
faydalanılmıştır. Sınır, havzadaki ana su kaynağının ve
yan kollarının çevresindeki en yüksek kotlu noktaların
(tepeler, zirveler vb) birleştirilmesiyle oluşturulmuştur.
Şekil 1’de 1/25000 ölçekli standart topografik haritaların
Şekil 1. Devrekâni Çayı Alt Havza sınırı Sayısal Arazi Modeli
Arc/info yazılımının TIN modülü kullanılarak 50 m
aralıklarla eşyükselti eğrileri geçirilerek elde edilmiş
sayısal arazi modeli gösterilmiştir. Havzada, doğal yapıyı
ortaya koymak için topografik yapı, toprak grupları,
jeolojik durum, hidrolojik yapı, iklim durumu, doğal bitki
örtüsü ve yaban hayatı incelenmiştir.
Alanın topografik yapısı incelendiğinde önemli
farklılık gösteren eğim yapısı dikkati çekmektedir (Şekil
2). Alanın eğim durumu, doğal ve sosyo-kültürel
faktörleri etkilemekte, dolayısıyla yaşam biçimine de yön
vermektedir.

KSÜ Mühendislik Bil. Der., Özel Sayı, 2012
KSU J. Engineering Sci., Special Issue, 2012
II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 26-28 Ekim 2011, Kahramanmaraş
16
Şekil 2. Devrekani Çayı Havzasının eğim haritası
Özellikle tarımsal amaçlı çalışmalarda
kullanılan eğim grupları haritası, ArcGIS yazılımının
Triangulated Irregular Network modülü kullanılarak
hazırlanmıştır. Haritada, düz ve düze yakın, hafif eğimli,
orta eğimli, dik, çok dik ve sarp eğim sınıfları
bulunmaktadır. Arazinin % 74,8’i dik, çok dik ve sarp
eğimli, % 26,2’si ise düze yakın, hafif ve orta eğimli
alandan oluşmaktadır. En fazla orana sahip çok dik (%
39,6) eğim grubudur (Çizelge 1).
Çizelge 1. Devrekani Çayı Alt Havzası’nın eğim grupları ve yüzdeleri
(1/25000 ölçekli topografik harita)
Alanın toprak yapısını ortaya koymak için
büyük toprak grupları, arazi yetenek sınıfları, toprak
derinliği ve erozyon risk haritasına ilişkin veriler elde
edilmiştir (Kastamonu İli Arazi Varlığı 1993). ArcGIS
yazılımının Analysis tools’taki extract yöntemi
kullanılarak toprak yapısına ilişkin mekansal haritalarının
oluşturulması sağlanmıştır.
Toprak oluşumu, değişik faktörlerin etkisi
altında şekillenen bir süreç olmakla birlikte iklim yapısı,
topografya ve ana madde farklılıklarından da
etkilenmektedir. Araştırma alanında, 11 farklı toprak
grubu bulunmaktadır (Şekil 3) (Kastamonu İli Arazi
Varlığı 1993). Bunlardan toplam alanın % 44,9’unu
kaplayan kahverengi orman toprağı (M) alanda hâkim
durumdadır. Kireçsiz kahverengi orman toprağı (U) %
33,6 oranıyla 2. en büyük miktarda bulunan toprak
grubudur. Profilleri kalsiyumca zengin ve baz
saturasyonları yüksek olan kestane rengi topraklar (C)
toplam alanın % 6,1’ini kaplamaktadır. Toplam alanın
sadece % 4,1’ini kaplayan alüvyal topraklar (A),
genellikle akarsu vadi tabanlarında bulunmaktadır.
Kolüvyal topraklar (K) toplam alanın % 3,6’sını
oluşturmakta genellikle dik eğimlerin eteklerinde yer
çekimi, toprak kayması, yüzey akışı veya yan dereler
vasıtasıyla biriktirilmiş ve kolüvyum denen materyal
üzerinde bulunmaktadır. Kırmızı-sarı podzolik topraklar
(P) alanın % 2,4’ünü kaplamaktadır. Alanda en az
bulunan (% 0,04) hidromorfik alüvyal topraklar (H)
yüksek taban suyuna ve gleyleşmiş profile sahip alüvyal
topraklardır. Çıplak kaya ve molozlar (ÇK), üzerinde
toprak örtüsü bulunmayan parçalanmamış veya kısmen
parçalanmış, sert kaya ve taşlarla kaplı sahalardan
oluşmakta ve alanın % 0,2’sini kaplamaktadır. Alanın %
0,13’ünü kaplayan ırmak taşkın yatakları (IY), taşkın
sular ile yıkanmaya maruz kalmaları sonucu toprak
materyali oluşturmadıklarından arazi tipi olarak
nitelendirilmektedir. Tarıma uygun olmadığı gibi
üzerlerinde doğal bir bitki örtüsü de bulunmamaktadır.
Eğim sınıfları
Alan (km2)
Yüzde
(%)
% 0-2
Düz ve düze yakın
338
14,5
% 2-6
Hafif eğimli
78
3,3
% 6-12
Orta eğimli
170
7,4
% 12-20
Dik
507
21,8
% 20-30
Çok dik
920
39,6
% 30 >
Sarp
309
13,4
Toplam
2322
100

KSÜ Mühendislik Bil. Der., Özel Sayı, 2012
KSU J. Engineering Sci., Special Issue, 2012
II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 26-28 Ekim 2011, Kahramanmaraş
17
Şekil 3. Devrekani Çayı Havzasının büyük toprak grupları haritası
Arazi yetenek sınıfı sekiz adet olup, ilk dört
sınıf arazi (% 51,7) yöreye adapte olmuş kültür bitkileri
ile orman, mera ve çayır bitkilerini iyi bir şekilde
yetiştirme yeteneğine sahiptir (Çizelge 2) (Kastamonu İli
Arazi Varlığı, 1993). V, VI, VII ve VIII. sınıf araziler (%
48,3) ise genel olarak tarım için uygun değildirler (Şekil
4).
Çizelge 2. Devrekani Çayı Havzası’nın arazi yetenek
sınıfları ve oranı (Kastamonu İli Arazi
Varlığı, 1993)
Yetenek Sınıfları
Alan
(km2)
% Oranı
I. Sınıf
144
6,2
II. Sınıf
198
8,5
III. Sınıf
141
6,0
IV. Sınıf
721
31,0
V. Sınıf
46
2,0
VI. Sınıf
416
17,9
VII. Sınıf
648
27,9
VIII. Sınıf
8
0,3
Toplam
2322
100
Alanda 4 çeşit erozyon risk sınıfı
bulunmaktadır. Devrekâni ve Seydiler civarında çok az
ve orta iken milli park sınırlarında, Pınarbaşı, Azdavay ve
Cide dolaylarında yükseltinin de fazla olduğu bölgelerde
şiddetli ve çok şiddetli erozyon (884 km2% 38,2)
görülmektedir (Şekil 5). Alan genelinde çok az ve orta
dereceli erozyon alanlarının (1438 km2, % 61,8) hâkim
olduğu tespit edilmiştir.
Havza derin (90+cm), orta derin (90-50cm),
sığ (50-20cm) ve çok sığ (20-0 cm) derinlik sınıflarından
oluşmaktadır. Alan genelinde sığ toprak hâkimdir. Tarım
alanının fazla olduğu Devrekâni bölgesinde derin toprak
hâkim iken, diğer bölgelerde çok sığ ve orta derin toprak
hâkimdir. Toplam alanın % 43,2’si sığ, % 38’i orta derin,
% 9,8’i çok sığ ve % 9’u ise derin toprak sınıfı
grubundandır (Şekil 6).
Devrekâni Çayı Alt Havzası, ana ve yan kolları ile
Kastamonu ili sınırında bulunan Devrekâni, Seydiler,
Ağlı, Azdavay, Pınarbaşı ve Cide ilçeleri sınırları
kapsamında yer alan bir drenaj alanıdır. Devrekâni ilçesi
Şekil 4. Devrekani Çayı Havzasının arazi yetenek sınıfları haritası

KSÜ Mühendislik Bil. Der., Özel Sayı, 2012
KSU J. Engineering Sci., Special Issue, 2012
II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 26-28 Ekim 2011, Kahramanmaraş
18
Şekil 5. Devrekani Çayı Havzasının erozyon sınıfları haritası
Şekil 6. Devrekani Çayı Havzasının toprak derinliği haritası
sınırları içinde yer alan Başakpınar Köyü içinden,
doğrudan Başakpınar Metamorfitleri ve Gürleyik Gnaysı
olarak bilinen ve bölgenin en yaşlı kayaçları olarak
yüzeylenen Paleozoyik yaşlı kayaçlardan doğmaktadır
(Tunoğlu 1991). Bu özelliği ile ilk doğduğu yer olan
kaynak bölgesinde su kalitesi son derece mükemmeldir
ve içilebilir su özelliğindedir. Devrekâni Çayı, daha sonra
akışını Daday, Taşköprü ve Hanönü Ovası düzlüğünden
sonra kuzeydeki en son ve en verimli ova olan Devrekâni
Ovası’ndan menderesli bir yapı ile gerek yan kolları ve
gerekse kaynak çıkışları ile debisi artarak kuzeybatıda
Seydiler ilçesine doğru akmaktadır. Bu kesim tamamen
Kuvaterner yaşlı alüvyondan oluşan ve bölgenin en genç
sedimanlarını barındıran Devrekâni senklinali içinden
akmaktadır. Akış boyunca Seydiler, Ağlı, Pınarbaşı,
Azdavay ve Cide bölgesinde kuzeye doğru gittikçe
topografyanın da sertleşmesine bağlı olarak özellikle Geç
Kretase, Eosen (Tunoğlu 1992a, 1993, 1994) Pınarbaşı ve
Azdavay yöresinde ise Jura-Kretase, yaşlı (Küre Dağları)
dağ silsilelerini de yarıp derin kanyonlar oluşturarak
denize ulaşmaktadır. Bu arada özellikle Seydiler
Senklinal düzlüğünde Geç Eosen yaşlı sedimanter
birimleri, geçerken yörede menderesli bir akış
sergilemektedir (Yeşilyurt ve ark. 2005, Yıldız ve ark.
2007). Bazı kesimlerde Erken ve Orta Jura (Tunoğlu
1992b) birimlerini kat eden Devrekâni Çayı, Ofiolitli
kayaçlar olarak da tanımlanan yeşil renkli serpantinitler
ve bazı kesimlerde plütonik sokulumları katederek Cide
yöresinde Erken Geç Kretase yaşlı sedimanter birimler
arasından Karadeniz’e ulaşmaktadır.
Kastamonu ilinde en önemli akarsu kaynakları
Gökırmak ve Devrakani Çayları ile bunların yan
kollarıdır. Bu akarsuların yıllık ortalama akımları
3284,02 hm³/yıl’dır (Kastamonu Valiliği 2006).
Kastamonu ilindeki yerüstü suları ve yıllık ortalama
akımları Çizelge 3’de verilmiştir.

KSÜ Mühendislik Bil. Der., Özel Sayı, 2012
KSU J. Engineering Sci., Special Issue, 2012
II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 26-28 Ekim 2011, Kahramanmaraş
19
Çizelge 3. Kastamonu ilinde bulunan akarsular (Sinop-Kastamonu-Çankırı Planlama Bölgesi 2008).
Alt Bölge
İl Adı
Akarsu Adı
Uzunluğu
(km)
Ortalama
Akım (hm³/yıl)
TR82
Kastamonu
Gökırmak Nehri
208
544,2
Devrekâni Çayı
146,7
719,9
Ezine Çayı
45
Araç Çayı
80
286,0
Aydos (Şehribani) Çayı
60
297,2
Zarbana Çayı
42
249,9
Devrekâni Çayı’nın debisi saniyede 4 m³,
uzunluğu 150 m’dir. Devrekâni ilçesinin kuzeyinden
doğan çay, batı yönünde akarak Seydiler çevresinde Bük,
İncesu, Halat ve Yamanlı dereleriyle bağlanarak Azdavay
ilçesine, daha sonra Toka-Akçay ve Kanlıdere ile
bağlanıp Cide ilçesinin batısından Karadeniz’e
dökülmektedir (Devrekâni Akarsu Havzası Master Plan
Raporu 1987). Hidroloji haritası ArcGIS yazılımının
“Surface Analysis” modülü ile topografik haritalar
(1/25000) kullanılarak oluşturulmuştur (Şekil 7). Bu
derelerin haricinde pek çok sulu ve kuru dereler ana
dereye bağlanmaktadır. Yeraltı su kaynakları, pınarlar,
şelaleler, kanyonlar, düdenler de alanda bulunmaktadır.
Şekil 7. Devrekani Çayı Havzasının Hidrolojik Yapı Haritası
Havzada, Devrekâni Ovasını sulamak amacıyla
DSİ tarafından İncesu Deresi üzerinde Beyler, Bük
Deresi üzerinde Kulaksızlar Barajı inşa edilmiştir. Beyler
Barajı 2001 yılında inşa edilmiş, 2003 yılından itibaren
planlı su dağıtımına başlanmıştır. Beyler Barajı Sulaması:
5178 ha (net), 6121 ha (brüt), toplam depolama hacmi:
25000 hm3’tür (TR8 Batı Karadeniz Bölgesi Tarım
Master Planı 2007). Kulaksızlar Barajı ise henüz
faaliyette değildir. Bölge, barajlardan sulama amaçlı
faydalanırken, içme suyu olarak kuyulardan (5 adet kuyu)
ve kaynaklardan (13 adet kaynak) faydalanmaktadır.
Yeryüzü şekillerinin çeşitliliğinden dolayı
iklim özellikleri farklılık göstermektedir. Karadeniz sahil
kesiminde Karadeniz iklimi görülürken, iç kesimlerde
yükseklikleri fazla ve denize paralel olan Küre Dağ
silsilesinin iç bölge ile irtibatını kesmesinden dolayı
karasal iklim tipi hüküm sürmektedir (Sinop-Kastamonu-
Çankırı Planlama Bölgesi 2008). Alan, Okyanus iklim
tipinden Akdeniz iklim tipine geçiş kuşağında
kalmaktadır. Kastamonu ve Daday istasyonlarında
karasal yağış rejimi, Azdavay’da Akdeniz tipi yağış
rejimine dönüşürken, güneyde yarı-karasal, Cide’de yani
kuzey kısımlarda daha nemli Oseyanik tipte yağış rejimi
görülmektedir (Öztürk 2004). Devrekâni ve Cide
ilçelerine ait iklim verilerine göre, en düşük sıcaklık
ortalaması Devrekâni ilçesinde Ocak Ayında (-22,60C)
görülürken, en yüksek sıcaklık ortalaması Haziran
Ayında (31,00C) görülmektedir. Cide ilçesinde en düşük
sıcaklık yine Ocak Ayında (-2,10C) görülürken, en
yüksek sıcaklık Haziran Ayında (33,40C) görülmektedir.
Yıllık yağış miktarının mevsimlere göre dağılımı
Devrekâni için incelendiğinde, yılın en yağışlı
mevsiminin yaz mevsiminde ve Temmuz Ayında (159,7
kg/m2) olduğu görülmektedir. Cide ilçesinde ise yağış
miktarı Ocak, Şubat, Mart, Temmuz ve Eylül (~182
kg/m2) aylarında yüksek değerlerde görülmektedir
(Kastamonu Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü, 2009).
Bölgede, iklim tiplerinin çeşitlilik göstermesi, bölgenin
bitki örtüsünün zenginliğini ortaya koymaktadır.

KSÜ Mühendislik Bil. Der., Özel Sayı, 2012
KSU J. Engineering Sci., Special Issue, 2012
II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 26-28 Ekim 2011, Kahramanmaraş
20
Bölgenin yükselti çeşitleri, toprak yapısı ve
iklim tipindeki çeşitlilik, özgün çeşitlenen bitki örtüsü
oluşumunu sağlamıştır. Devrekâni ve Seydiler bölgesinde
step ve çayır formasyonları, Pınarbaşı, Ağlı, Azdavay,
Daday ve Cide bölgelerinde daha çok ormanlık alan
hâkim durumdadır. Alanın doğal bitki örtüsünü ortaya
koymak için yapılan literatür taramasında, Kastamonu
Bartın Küre Dağları Milli Parkı’nda yapılan flora
çalışmalarına rastlanmaktadır. Kastamonu Bartın Küre
Dağları Milli Park alanında, kuzeyde Avrupa-Sibirya
kökenli, kıyı ve kıyıdan iç kısımlara doğru Akdeniz
kökenli, güneyde İran-Turan kökenli türlere
rastlanmaktadır. Alanın İç Anadolu’ya bakan güney
kesimlerde pseudomaki vejetasyonlarına rastlanmaktadır.
Alanda bulunan ve Bern Sözleşmesi (Avrupa Yaban
Hayatı ve Doğal Yaşam Ortamlarının Korunması
Sözleşmesi) listesinde yer alan tehlike altındaki 6 adet
habitat alanı (Batı Karadeniz Kayın Ormanları,
Güneydoğu Avrupa Meşe-Gürgen Ormanları, Öksin
Akarsu Yatağı Ormanları, İç Karadeniz Meşe Ormanları,
Karadeniz Şimşir-Uludağ Göknarı Ormanları, Batı
Karadeniz Öksin Kayın-Uludağ Göknarı Ormanları, Batı
Karadeniz Öksin Sarıçam Ormanları, Karadeniz Karaçam
Ormanları) bulunmaktadır. Alan, oldukça yaşlı bir orman
alanına sahip olmasına karşın ekolojik açıdan son derece
dinamik bir yapıya sahiptir (Vurdu ve ark. 2002).
Yaban hayatı özelliklerini ortaya koymak için
yapılan literatür çalışmalarında, yine milli park sınırları
içinde yapılmış çalışmalara rastlanılmıştır. Ancak,
Kastamonu Bartın Küre Dağları Milli Parkı’nda da fauna
ile ilgili çalışmaların yetersizliği verilen bilgilerin eksik
olmasına neden olabilmektedir. Bölgede, Birleşmiş
Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Projesi
kapsamında yapılan çalışmalar sonucu, 15 familyadan 48
memeli türün var olduğu saptanmıştır. Ülkedeki memeli
hayvan tür sayısının 160 olduğu düşünüldüğünde bölge,
Türkiye memeli hayvan tür sayısının ¼’ünden fazlasına
sahip olmaktadır. Yine Proje kapsamında 39 familyadan
145 kuş türünün bölgede yaşadığı ve bunlardan 46’sının
neslinin tükenme tehlikesi altında olduğu belirlenmiştir.
Kuş türleri dışında birçok kabuk böceği türleri de tespit
edilmiştir (Ketenoğlu 2001). Ayrıca, soyu tükenmekte
olan yarasa, vaşak, tilki, susamuru ve geyik gibi milli
park alanında bulunan kuş ve memeliler uluslararası
ölçekte koruma altındadır (Vurdu ve ark. 2002). Azdavay
Kartdağı’nda geyik, karaca gibi yaban hayvanlarını
koruma ve geliştirme sahası bulunmaktadır.
Yaban hayatı geliştirme sahası; Alanda bir adet
yaban hayatı geliştirme sahası, 1 adet yaban hayatı
yerleştirme sahası, 1 adet örnek avlak alanı
bulunmaktadır. Bölge kuş türü ve memeliler yönünden
oldukça zengindir. Alan, belli mevsimlerde hayvan
türüne göre ava açılmakta, diğer zamanlarda koruma
altına alınmaktadır.
3. TARTIŞMA ve SONUÇ
Bugün ihtiyaç temeli üzerine kurgulanmış su
kaynaklarını arttırmaya yönelik yatırımların yeni su
kaynaklarına erişebilmenin maliyetini arttırması varolan
kaynakların etkin bir şekilde yönetimi konusunda
politikaların geliştirilmesini zorunlu kılmıştır. Su
kaynaklarının verimli kullanımını sürdürülebilir kalkınma
paradigması kapsamında ele alan yaklaşımlar arazi
kullanım kararı ile su tüketimi arasında sıkı bir ilişkinin
olduğunu ortaya koymuştur. Optimum arazi kullanım
kararlarının sağlanması için alana ilişkin tüm verilerin
detaylı bir şekilde oluşturulması ve havza ölçeğinin
kullanılması gerekmektedir.
Havzanın karakterizasyonunu ortaya
koyabilmek için özellikle fiziksel yapının ortaya konması
gerekmektedir. Oysaki günümüzde kalkınma hedeflerine
ulaşmak için alınan kararlarda doğal çevreyle ilgili veriler
genellikle ikinci planda tutulmaktadır. Tek yanlı
ekonomik değerlendirmelere dayanan planlamalar
başlangıçta hedefe ulaşır görünse de, uzun dönemde
geçerliliğini yitirmekte, önemli çevre sorunlarının ortaya
çıkmasına neden olmaktadır. Bu anlamda çalışmada,
doğal yapı verileri ortaya konmuş ArcGIS yazılımı
kullanılarak mekansal olarak gösterimi sağlanmıştır.
Verilerin güncellenmesi, paylaşımı için kullanılan bu
uygulama aracı çeşitli modelleme çalışmaları için de
tercih edilmektedir.
Çalışmada, elde edilen verilere göre, su
kaynaklarına ilişkin tehdit unsuru oluşturabileceği
düşünülen doğal afet risklerinden, 3. ve 4. derece
erozyon alanları, çok sığ ve sığ derinliğindeki toprak
grupları, ırmak taşkın alanları, sarp ve çok dik eğim
sınıfındaki alanlar, arazi kullanımını etkileyecek deprem
kuşakları, I. ve II. sınıf arazi yetenek sınıfının bulunduğu
bölgede iklim verilerinin tarım sektörünün gelişimini
olumsuz etkilemesi, alanın doğal bitki örtüsü ve yaban
hayatı yapısı ile ilgili yeterince veri bulunmaması, hassas
ekosistem alanlarında gerekli denetim ve korumaya
yönelik önlem alınmaması önemli olanlarındandır.
Çalışmada, erozyon riski (3. ve 4. derece)
taşıyan alanların, çok sığ ve sığ derinliğindeki toprak
gruplarının, çok dik ve sarp eğim grubundaki alanların
birbiri ile hemen hemen örtüştüğü, Pınarbaşı ve Cide
bölgelerinde yoğun olarak riskli bölgelerin bulunduğu
görülmektedir. Ancak, Kastamonu Çevre ve Orman İl
Müdürlüğü, Ağaçlandırma ve Erozyon Şube Müdürlüğü
ile yapılan görüşmeler ve araştırma verileri neticesinde bu
alanların ormanlık alanlarla kaplı olduğu ve önemli bir
risk teşkil etmediği belirlenmiştir. En önemli geçim
kaynağının hayvancılık olduğu bölgede mera alanı,
toplam alanın % 4,3’ünü kaplamaktadır. Alanda yeterli
mera alanlarının, planlı bir otlatma ve mera yönetim

KSÜ Mühendislik Bil. Der., Özel Sayı, 2012
KSU J. Engineering Sci., Special Issue, 2012
II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 26-28 Ekim 2011, Kahramanmaraş
21
planlarının bulunmaması nedeniyle yöre halkının orman
içi açıklıkları kullanması, özellikle dağlık bölgelerde
otlatılan alanın genişleyerek bozulmasına neden
olmaktadır. Havzalarda yanlış arazi kullanımı, su
kaynaklarına ve üretim miktarlarına tehdit
oluşturmaktadır.
Kastamonu Bartın Küre Dağları Milli Parkı,
Kartdağı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası, Devrekâni
ilçesinde yoğunlukta bulunan 1. ve 2. sınıf tarım arazileri,
alanın hemen hemen her bölgesinde hâkim olan orman
alanı, mera alanı havzanın sosyo-ekonomik gelişimini
sağlayan potansiyel kullanımları olarak belirlenmiştir.
KAYNAKLAR
Ayan, S., Öztürk, S., Yiğit, N. 2009. Karadeniz Bölgesi
Milli Parklarının Korunan Alan Ağı Sertifikalandırma
Sistemine Uygunlukları, Kastamonu Üniversitesi
Orman Fakültesi Dergisi, 9(1): 66-79.
Devrekâni Havzası Master Plan Raporu, 1987. Proje
Sahasının Tanıtılması, T.C Bayındırlık ve İskân
Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Etüd ve
Plan Dairesi Başkanlığı, Su İş Proje Müh. ve
Müşavirlik Ltd. Şti, Tunus Caddesi 50-A/11,
Kavaklıdere, Ankara, 1.
Göl, C. 2008. Kentsel Su İhtiyacının Karşılanmasında
Sürdürülebilir Havza Yönetimi, II. Su Politikaları
Kongresi, TMMOB, Ankara, 175.
Kastamonu İli Arazi Varlığı, 1993. Toprak Grupları,
Toprak Sınıfları, Erozyon, Arazi Yetenek Sınıfları
Haritası, Kastamonu Köy Hizmetler Genel Müdürlüğü
Yayınları.
Kastamonu Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü, 2009.
İlçelere ait 2009 yılı iklim verileri, T.C. Çevre ve
Orman Bakanlığı, Devlet Meteoroloji Genel
Müdürlüğü, Kastamonu.
Kastamonu Valiliği, 2006. Kastamonu ili 2006 Yılı İl
Çevre Durum Raporu, Kastamonu İl Çevre ve Orman
Müdürlüğü, Kastamonu.
Ketenoğlu, O., Aydoğdu, M., Turan, L., Kaynak, S. 2001.
Küre Dağları Milli Parkı’nın Biyolojik Zenginlikleri,
Biyolojik Çeşitlilik ve Çevre Koruma Rehberi,
Ankara, 83.
Öztürk, S. 2004. Kastamonu-Bartın Küre Dağları Milli
Parkı’nın Kaynak Değerleri Ve Yönetim Açısından
İrdelenmesi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı ABD Yüksek
Lisans Tezi, Zonguldak, 156.
Sinop-Kastamonu-Çankırı Planlama Bölgesi, 2008.
1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı Plan Açıklama
Raporu, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Çevresel
Etki Değerlendirmesi ve Planlama Genel Müdürlüğü,
Çiftevler Sokak No: 3/1 A.Ayrancı/Ankara.
TR8 Batı Karadeniz Bölgesi Tarım Master Planı, 2007.
T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Strateji Geliştirme
Başkanlığı.
Tunoğlu, C. 1991. Devrekâni Kuzey Yöresinin
(Kastamonu) Jeolojik İncelenmesi, Hacettepe
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi,
Ankara, 269.
Tunoğlu, C. 1992a. Devrekâni Havzası’nın (Kastamonu
kuzeyi) Maastrihtiyen Yaşlı Pelajik Karbonat İstifinde
Mikrofasiyes Analizleri, Türkiye 9. Petrol Kongresi
ve Sergisi, Bildiriler Kitabı, 84-91.
Tunoğlu, C. 1992b. Devrekâni Havzası (Kastamonu
Kuzeyi) Üst Jura-Alt Kretase Yaşlı Karbonat İstifinde
Mikrofasiyes Analizleri, T.P.J.D. Bülteni, 3(1):75-86.
Tunoğlu, C. 1993. Devrekâni Havzası’nda (Orta
Pontidler) İncigez ve Davutlar Formasyonları
Kumtaşlarının Çökelme Koşullarının İncelenmesi,
Yerbilimleri, Hacettepe Üniversitesi. YUVAM
Bülteni, Ankara, 16: 149-165.
Tunoğlu, C. 1994. Devrekâni Havzası (Kastamonu
Kuzeyi) Üst Paleosen-Alt-Orta Eosen Yaşlı Karbonat
İstifinde Mikrofasiyes Analizleri, Türkiye Jeoloji
Bülteni, 37(2): 43-51.
Yeşilyurt, N., Ertekin, K.İ., Tunoğlu, C. 2005. Batı
Pontidler’de (Seydiler/Kastamonu) Yeni Bir
Litostratigrafi Birim Önerisi: Geç Lütesiyen-
Bartoniyen Yaşlı Seydiler Formasyonu, Türkiye
Jeoloji Bülteni, 48(1): 41-54.
Yıldız, A., Yeşilyurt, N., Tunoğlu, C. 2007. Eosen yaşlı
Seydiler Formasyonu’nun (Kastamonu, KB Türkiye)
planktonik foraminifer, kalkerli nannoplankton
biyostratigrafisi, ostrakod topluluğu ve eskiortam
yorumu, Yerbilimleri, 28(1): 33-55.
Vurdu, H., Uslu, N., Güney, K., Ünal, S., Ayan, S.,
Sıvacıoğlu, A., Gürel, N., Küçük, Ö., Ulusan, D.,
Öztürk, S., Türkyılmaz, E. 2004. Küre Dağı Milli
Parkı’nın Floristik Zenginliği ve Habitat Alanlarının
Belirlenmesi Projesi Sonuç Raporu”, Gazi
Üniversitesi Kastamonu Orman Fakültesi
Kütüphanesi, Proje Kodu:2002K120250, DPT
Kastamonu, 45-47.