No full-text available
To read the full-text of this research,
you can request a copy directly from the author.
Göynük'e (Bolu) Ait Bazı Gelir ve Giderlerin Tahlili Avârız Vergisi
Araştırma, 2017 yılında sakin bir şehir unvanı alan Göynük ilçesindeki yöresel yemeklerin belirgin özelliklerini tanımlayarak, bu yemeklerin sürdürülebilirliğini etkileyen faktörleri analiz etmeyi hedeflemektedir. Ayrıca, bölgedeki işletmelere, yerel yönetimlere ve turizm planlamacılarına yöresel mutfakların korunması ve turistik potansiyellerinin daha etkili bir şekilde değerlendirilmesi için pratik öneriler sunma amacını taşımaktadır. Göynük ilçesinin yöresel yemeklerinin sürdürülebilirliği üzerine odaklanan araştırma, verilerini nitel araştırma yöntemlerinden mülakat ve kaynak taramasıyla elde etmiştir. Göynük ilçesindeki konaklama ve restoran işletmeleri ile yerel halka yöneltilen hazırlanan sorular, çalışmanın ana veri kaynaklarını oluşturmuştur. Ayrıca, Göynük ilçesinin farklı bölgelerindeki köylerin muhtarları aracılığıyla, köylerde yaşayan yerel halktan da bilgiler toplanmıştır. Toplamda 4 soru kullanılarak, araştırmanın kapsamı genişletilmiştir. Mülakatlar, Göynük ilçesindeki konaklama ve restoran işletmeleri ile yapılarak, yerel mutfak kültürüne dair detaylı bilgiler elde edilmiştir. Aynı zamanda, ilçedeki köylerin muhtarları aracılığıyla yapılan mülakatlar, bölgenin farklı bölgelerinden gelen perspektifleri içermiştir. Bu çeşitlilik, yöresel yemeklerin sürdürülebilirliği konusunda geniş bir bakış açısı sunmuştur.
Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı'nda bulunan H.1249/M.1833 Tarihli D.CMH.d.27300 Numaralı Kıbrıs Cizye Muhasebe Defteri’ne göre Ada’da yaşayan gayrimüslimlerin Osmanlı Devleti’ne ödedikleri cizye vergisi miktarı hakkında literatüre katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Osmanlı 1571 yılında Kıbrıs’ı fethettikten hemen sonra burada yaşayan gayrimüslimlerden cizye vergisi tahsil etmiştir. Nitekim incelenen cizye muhasebe defterine göre Ada’da yaşayan gayrimüslimler cizyelerini âlâ, evsât ve ednâ olarak ödemiş ve mezkûr yılda toplam 21.039 kişiden bu vergi tahsili geçekleşmiştir. Buna göre gayrimüslimlerden tahsil edilmesi muhtemel cizye vergisi 636.628 kuruştur. Ada’daki gayrimüslimlerin cizye vergisini çoğunlukla âlâ sınıfında ödemesi ekonomik olarak iyi durumda olduklarını göstermesi açsından önemlidir. Nitekim 1833 Tarihli Kıbrıs Temettuât Defteri de Kıbrıs’ta yaşayan gayrimüslimlerin tarım ve ticaret açısından Müslümanlara göre daha iyi durumda olduklarını göstermektedir. Ayrıca incelenen deftere göre gayrimüslimlerin Kıbrıs’ın bütün kazalarında yaşadıkları da tespit edilmiştir.
Osmanlı idari yönetim sisteminde ülke toprakları eyalet, sancak, kaza şeklinde örgütlenmiştir. Bu birimlerin yöneticileri de beylerbeyi, sancakbeyi ve kadı şeklinde tayin edilmiştir. Devletin bir gerileme dönemine girmesi, merkeziyetçi yönetim yapısının zayıflaması, tımar sisteminin bozulması gibi nedenler devletin klasik yapı dinamiklerinin değişmesine sebep olmuştur. Bununla birlikte taşra yönetiminde ve yönetici sınıf örgütlenmesinde de dengeler değişmeye başlamıştır. II. Mahmud Dönemi’nde, idari sistemde yenileşmeye gidilmiştir.Bu çalışmada, 1815-1820 (H. 1230-1234) tarihlerini kapsayan 216, 217, 218 ve 219 numaralı Ankara Şer‘iyye Sicili Defterleri incelenerek Tanzimat öncesi Ankara şehir yönetimi ele alınmıştır. Öncelikle Osmanlı şehircilik anlayışında Ankara’nın yerine değinilmiştir. Sonrasında Tanzimat’tan önce taşra yönetiminin genel hatları üzerinde durulmuştur. Yönetim mekanizmasının mekânsal değerlendirmesi yapılmıştır. Bu dönem yaşanan gelişmelerin taşra yönetim ve yöneticileri üzerindeki etkisi gözler önüne serilmiştir.
Zimmî statüsü ile Müslüman olmayanların can ve mal güvenliğinin sağlanması karşılığında Gayrimüslimlerden vergi alınması usulü İslam’ın ilk dönemlerinden itibaren tatbik edilen bir uygulama idi. Bu nedenle Osmanlı Devleti topraklarında yaşayan Gayrimüslimleri devletin vergi sistemine dâhil etti ve bunlardan yaş, fiziki ve ekonomik durumuna göre cizye vergisi aldı. Gayrimüslimlerden bu şekilde vergi alınması her Gayrimüslimin devlete farklı oranda vergi ödediğinin de önemli bir göstergesidir. Ayrıca Osmanlı’nın bu vergi tahsili hakkında hassas davranma nedeni cizyenin devlete gelir sağlayan önemli kalemler içinde yer almasıydı. Bununla birlikte yaşlı, hasta, maddi durumu yerinde olmayanlar, kısmen din görevlileri, devlete yararlılık gösterenler ve idareci olanlarda birtakım vergilerden muaf tutuldu. Osmanlı hâkimiyetin ilk dönemlerinde yapılan tahrirlere göre bazı kazalar hariç Maraş’ta Gayrimüslim yoktu. Ancak süreç içerisinde kent merkezine de Gayrimüslimler yerleşti ve Müslümanlarla aynı mahallelerde oturmaya başladı. Diğer kentlerde olduğu gibi Maraş’ta da devlete cizye vergisini ödeyen Gayrimüslimler, bu vergiyi ekonomik durumlarına göre ödedi. Buna göre XVIII. ve XIX. yüzyıllarda şehirde ikamet eden Gayrimüslimlerin genel olarak iktisadi durumları orta düzeyde idi. Ayrıca devlet bu vergi hakkında usulsüzlük yapıldığında hemen soruşturma başlatarak gerekli önlemleri aldı ve Gayrimüslimlerin bu konuda sorun yaşamalarının önüne geçti. Huzursuzluk yaratan Gayrimüslimlerinde cizye vergilerini ödemeleri karşılığında devlet tarafından affedildiği tespit edildi.
- Rıfat Özdemir
Rıfat Özdemir, "Ankara ve Antakya Sancaklarına Ait Bazı Gelir ve Giderlerin
Mukayeseli Tahlili ( 1790-1806 )" Prof. Dr. Şerafettin Turan Armağanı, s. 127-212, Kültür
Basım ve Yayım, Elazığ 1996, s. 133.
Osmanlı Vergi Sistemi ve Bir Vergi Tahsil Yöntemi Olarak İltizam
- A. Mesud Küçükkalay -Ali Çelikkkaya
A. Mesud Küçükkalay -Ali Çelikkkaya, "Osmanlı Vergi Sistemi ve Bir Vergi Tahsil
Yöntemi Olarak İltizam", Türkler, C. 10, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 883.
Buna göre, 1817'de Mudurnu Kazası'nın 256,5 ve 1 sülüs ve 1 humus avârızhanesi ile 205563 akçe bedel-i mütekâid malı mevcuttur. Her haneden toplanacak 500 akçe avârız ile bedel-i mütekâidin'i Tavukçubaşına verecekti. Yücel Özkaya, " XIX. Yüzyılda Bolu'nun Genel Durumuna Genel Bir Bakış
Benzer şekilde Göynük'e komşu bir kaza olan Mudurnu'da Tavukçubaşı ocaklığına
bağlanmıştır. Buna göre, 1817'de Mudurnu Kazası'nın 256,5 ve 1 sülüs ve 1 humus
avârızhanesi ile 205563 akçe bedel-i mütekâid malı mevcuttur. Her haneden toplanacak
500 akçe avârız ile bedel-i mütekâidin'i Tavukçubaşına verecekti. Yücel Özkaya, " XIX.
Yüzyılda Bolu'nun Genel Durumuna Genel Bir Bakış ", Prof. Dr. Şerafettin Turan
Armağanı, Kültür Basım Yayım, Elazığ, 1996, s. 213.
Yüzyılda Osmanlı Kurumları ve Osmanlı Toplum Yaşantısı, Kültür Bakanlığı Yayını
- Yücel Özkaya
Özkaya, Yücel, XVIII. Yüzyılda Osmanlı Kurumları ve Osmanlı Toplum Yaşantısı, Kültür
Bakanlığı Yayını, Ankara 1985.
Göynük (Bolu) Menzil Teşkilatı'nda Görev Yapan Menzilciler
- Zeynel Özlü
Özlü, Zeynel, "Göynük (Bolu) Menzil Teşkilatı'nda Görev Yapan Menzilciler", Trakya
Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt 8, S.2, Aralık 2006.
Mali Tarih Açısından Osmanlı Devleti'nde Merkez Taşra ilişkileri (II. Mahmut Döneminde Edirne Örneği),Kültür Bakanlığı Yayını
- Mehmet Sarıcaoğlu
- Esat
Sarıcaoğlu, Mehmet Esat, Mali Tarih Açısından Osmanlı Devleti'nde Merkez Taşra ilişkileri
(II. Mahmut Döneminde Edirne Örneği),Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara 2001.
Klasik Dönemde Osmanlı Ekonomisi
- Ahmet Tabakoğlu
Tabakoğlu, Ahmet, "Klasik Dönemde Osmanlı Ekonomisi", Türkler, C. 10, Yeni
Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 653-694.