Content uploaded by Nilcan Kuleli Sertgil
Author content
All content in this area was uploaded by Nilcan Kuleli Sertgil on Nov 06, 2017
Content may be subject to copyright.
160
Çocuk Dergisi 13(4):160-166, 2013
doi:10.5222/j.child.2013.160
Araştırma
Gelişimsel Gecikmelerin Erken Tanısında Çocuk
Doktorlarının Rolü
Amaç: Türkiye için her beş çocuktan birinin gelişimsel
sorunu olduğu kabul edilirse, bu çocukların olabilecek en
erken dönemde fark edilmeleri çok önem kazanmaktadır.
Çocuk doktorlarının olası gelişimsel sorunların erken fark
edilmesi noktasında özel bir konumları olduğu düşünül-
mektedir. Bu araştırmanın amacı, çocuklarda görülen
gelişimsel gecikmelerin erken tespiti konusunda çocuk dok-
torlarının tutum ve davranışlarını belirlemek, ailelerin bu
konudaki beklentilerini tanımlamaktır.
Gereç ve Yöntem: Bu araştırmada 29 çocuk doktoru ve
onları ziyarete gelen 189 (0-3) yaş çocuk sahibi ailelere
birer anket uygulaması yapılmıştır.
Bulgular: Çalışmaya katılan çocuk doktorlarının yalnız-
ca % 29’u gelişim tarama testi kullanmaktadır. Çalışmada
çocuk gelişimi takip yöntemi olarak “Gelişim Tarama Testi
Kullanımı” son sırada yer almıştır.
Sonuç: Çocuk doktorlarının gelişim takibinde düzenli geli-
şim tarama testi kullanmasına, yeni ebeveyn-bildirimli
gelişim tarama ölçeklerinin ülkemiz için geliştirilmesi
yolunda çalışmalar yapılmasına ve çocuk sağlığını ilgilen-
diren ortamlarda gelişim danışmanlığı hizmetlerinin sunul-
masına yönelik proje çalışmalarına gereksinim vardır.
Anahtar kelimeler: Gelişimsel gecikme, gelişim tarama
testi, çocuk doktoru, Denver GTT, ebeveyn-bildirimli tara-
ma testi
Çocuk Dergisi 2013; 13(4):160-166
Pediatrician’s Role in Early Identification of
Developmental Delays
Objective: One out of five children in Turkey is assumed to
have a developmental delay or disability. Early identifica-
tion of these children is very important for early interventi-
on. Pediatricians stand in a unique position regarding
early identification of developmental issues. The aim of this
research is to determine the attitude and behaviors of pedi-
atricians towards early detection of developmental delays
and to describe the expectation of parents on this issue.
Material and Methods: Only 29 % of the pediatricians
said that they had been using developmental screening
tests. Developmental screening test was the least used met-
hod for developmental.
Results: Only 29 % of the pediatricians said that they were
using developmental screening tests. Developmental scree-
ning test was the least used method for developmental
follow-up.
Conclusion: Project studies should be performed concer-
ning routine use of screening tests for developmental
follow-ups by pediatricians, new parent-reported screening
tests should be introduced for use in our country, and coun-
selling services should be offered for improvement of
children’s health.
Key words: Developmental delay, developmental screening
test, pediatricians, Denver DST, parent reported screening
test
J Child 2013; 13(4):160-166
Yaşamın ilk yılları beyin gelişimi için en önemli
dönemdir (1). Bu nedenle özellikle 0-3 yaş arası
dönemde gelişimi etkileyecek olası risklerin fark
edilerek önleyici etkilerin ön plana çıkarılması gelişi-
min olumlu yönde seyretmesini sağlayacaktır (2).
Türkiye’de kronik hastalığı olan çocukların %25’inin
(3), 0-2 yaş arasında sağlık sorunu olan çocukların
%37’sinin (4), erken doğan bebeklerin ise %47’sinin (5)
gelişimsel sorunu olduğu belirtilmektedir. Ülkemizde
sağlıklı istatistikler olmamasına rağmen, 1/150 oranı
temel alındığında, tüm ülke nüfusu içinde 0-14 yaş
grubunda yaklaşık 125,000 civarında otizmli çocuk
olduğu öne sürülebilmektedir (6).
17.04.2014
23.01.2015
* 0-12 Gelişim Destek Merkezi
Nilcan Kuleli Sertgil, Tepecik Yolu Derince So-
kak Damla Apt. 10/3 Etiler 34337 İstanbul
nilcankuleli@gmail.com
† Bu çalışma “17. Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Kong-
resi, 2007, İzmir” ve “2. Ulusal ‘Cerebral Palsy’ ve Gelişimsel Bozuk-
luklar Kongresi, 2007, İstanbul”da poster özeti olarak sunulmuştur.
E. Torun ve ark., Ergenlikte Yeme Bozuklukları ve Komplikasyonları: Bir Anoreksiya Nervoza Vakası
161
Bu verilere bakıldığında, ülkemizde kabaca beş
çocuktan birinin gelişimsel sorun yaşadığı kabul edi-
lebilir. Gelişmiş ülkelerde bu oranın %16-18 arasında
olduğu (7) ve bu çocukların yalnızca %20 ya da
%30’unun okula başlamadan önce fark edilebildiği
belirtilmektedir (8).
Gelişimsel sorunları olan çocukların ilk tespit ve
teşhis yaşlarının üç yaş civarında olması ve çocuk
doktorları tarafından yapılan yönlendirmelerin
öngörülen oranlarda olmaması, bebeklik ve erken
çocukluk döneminde gelişimsel gecikmelerin yete-
rince teşhis edilemediğini ortaya koymaktadır
(9-11).
Gelişimsel sorunları olan çocukların olabilecek en
erken dönemde fark edilmeleri, gerekli olan müda-
haleleri en erken dönemde alabilmelerinin sağlana-
bilmesi açısından çok önemlidir (12). Her çocuğun
gelişiminin en uygun şekilde ilerlemesini sağlamak,
sağlık çalışanlarının bedensel hastalık ve bozukluk-
ları önleme ve sağaltmadaki rolü kadar önemlidir
(13). Çocuk doktorları, ailelerin çocuklarının ilk üç
yılında doğrudan ve düzenli ilişki içerisinde olduğu
tek sağlık uzmanıdır. Aileler çocuk doktorlarından
bebekleri ve çocukları hakkında yardım isterler ve
onları yalnızca çocuk hastalıkları konusunda değil
aynı zamanda çocuk gelişimi konusunda da uzman
olarak görürler (14). Bu durum, gelişimsel gecikmesi
olan çocukların rutin sağlık muayenelerinde fark
edilebilmeleri için önemli bir fırsat oluşturmaktadır
(15). Ancak, desteğe gereksinimi olan pek çok çocuk
bu önemli dönem içerisinde fark edilememektedir
(16,17). Bu nedenle özellikle çocuk doktorlarının olası
gelişimsel sorunların erken fark edilmesi ve destek-
lenmesi noktasında önemli bir konumları vardır.
Bebeklik ve erken çocukluk dönemi ile ilgili sağlık
çalışanlarına pek çok sorumluluk düşmektedir. Bu
sorumluluklar; gelişimin yakın takibinin yapılması,
olası risk durumlarının erken dönemde fark edilme-
si, aileye çocuğun gelişimine yönelik destekler
verilmesini sağlamak ve belirlenen gereksinimlere
göre gerekli yönlendirmeleri yapmak gibi sıralana-
bilir. Gelişimsel değerlendirmenin zamanında yapıl-
ması, aynı zamanda risk faktörlerinin belirlenmesini
ve en iyi gelişimi sağlamak amacıyla ebeveynlere
yol gösterecek stratejilerin de belirlenmesini sağla-
yacaktır (18).
Bu çalışmanın amacı, çocuklarda görülen gelişimsel
gecikmelerin erken tespiti konusunda çocuk doktor-
larının tutum ve davranışlarını belirlemek, ailelerin
bu konudaki beklentilerini tanımlamaktır.
Proje kapsamında, 2006 Ekim ve 2007 Şubat ayla-
rı arasında, çalışmaya araştırmacıların yakın çev-
resinde yer alan ve çalışmaya gönüllü olarak katıl-
mayı kabul eden özel muayenehane sahibi ya da
hastanelerde çalışan 29 çocuk doktoru ile bu kli-
niklere gelen ve çalışmaya katılmayı kabul eden
189 (0-3) yaş grubu çocuğa sahip aile katılmıştır.
Hem çocuk doktorlarına hem de ailelere anket
uygulaması yapılmıştır. Araştırma verileri SPSS
istatistik programı (SPSS, sürüm 16.0, 2007, SPSS
Inc., Chicago, Illinois, ABD) ile değerlendirilmiş-
tir. Anketler, bu proje için hazırlanmış olup, aile
anketi (Tablo 1) 16, çocuk doktoru anketi ise
(Tablo 2) 24 sorudan oluşmuştur.
Çocuğunuzun yaş grubu hangisidir?
Çocuk doktorunuzu kaçıncı ziyaretiniz?
Doktorunuzun sizinle muayene sırasında en sık görüştüğü konular
hangileridir?
Doktorunuzun muayene sırasında aşağıda yer alan konulardan
hangilerine daha fazla önem verdiğini düşünüyorsunuz?
Doktorunuzun herhangi bir muayene sırasında çocuğunuzun geli-
şimini değerlendirmeye yönelik bir gelişim tarama testi (çocuğu-
nuzun gelişim becerilerinin yaş sınırları içinde olup olmadığını
anlamak amacıyla) kullandığını fark ettiniz mi?
Size göre aşağıda belirtilen gelişim alanlarından hangisi çocuğu-
nuzun içinde bulunduğu yaş dönemi için daha önemlidir?
Çocuğunuzun gelişiminde desteklenmesi gerektiğini düşündüğü-
nüz bir alan var mı? Varsa lütfen belirtiniz.
Çocuğunuzun gelişiminin her alanda olası risklerin belirlenmesi
ve erken destek sağlanabilmesi açısından düzenli olarak gözden
geçirilmesi / taranması yönündeki düşünceniz nedir?
Çocuk doktoru kliniğinizde başka hangi hizmetleri almak isterdi-
niz?
Sertgil, N.K., (2007) “Bebeklik ve Erken Çocukluk Dönemi
Gelişimi Destekleme Projesi” Aile Anketi
Çocuk Dergisi 13(4):160-166, 2013
162
Çalışmamıza katılan çocuk doktorlarının toplamda
en sık gördüğü (yaklaşık %78) yaş grubunun 0-36 ay
yaş grubu olduğu ve ortalama muayene sürelerinin 20
dk. olduğu belirlenmiştir. Çocuk doktorlarına,
“Aileler ile hangi konuları görüşürsünüz?” diye
sorulduğunda ve konuları önem sırasına göre sıra-
lamaları istendiğinde, sekiz konu içerisinde
“Gelişimin Farklı Alanlarda Takibi”, “Anne/
Babanın Endişe ve Soruları” ve “Anne/Baba/Çocuk
İlişkisi” konularının en az önem verilenler olduğu
görülmüştür (Tablo 3).
Kullanılan çocuk gelişimi takip yöntemleri olarak,
“Muayene Bulguları” birinci sırada (%85), “Gözlem”
ikinci sırada (%71), “Aileden Bilgi Alma” üçüncü
sırada (%64) ve “Gelişim Tarama Testi (GTT)
Kullanımı” ise son sırada (%29) yer almıştır. Tarama
testi kullandığını belirten çocuk doktorlarının %50’si
gelişim tarama testini düzensiz kullandığını belirt-
miştir. Çalışmamıza katılan çocuk doktorları tarafın-
dan en çok kullanılan gelişim tarama testinin %91 ile
Denver GTT olduğu görülmüştür.
“Gelişimsel sorun yaşadığını düşündüğünüz bir
çocuk ve ailesi ile nasıl bir yöntem izlersiniz” soru-
sunda çocuk doktorlarının yaklaşık yarısı,
“Önerilerimi uygulayarak çocuklarına biraz zaman
tanımalarını isterim”, seçeneğini belirtmişlerdir. Bu
soruya, “Tarama testi veririm”, diyen çocuk doktoru
oranı ise %32’dir. Gelişim tarama testi kullanım
amaçları olarak çalışmamıza katılan çocuk doktorla-
rının, %96’sı “Risk Taşıyan Çocukları Belirlemek”,
%64’ü “Gelişime Yönelik Sorunları Teşhis Etmek”,
%39’u “Aileye Bilgi Vermek” ve %18’i ise “Çocuğu
Yakından Tanımak” olarak belirtmişlerdir. Çocuk
doktorlarının %86’sı bulundukları ortamda
“Gelişimsel Danışmanlık Hizmeti” sunulmasını
olumlu bulduklarını belirtmişlerdir.
Anketimize katılan ailelerin %60’ı dokuz veya daha
fazla sıklıkta çocuk doktorlarını ziyarete gittiklerini
belirtmişlerdir. Ailelere göre çocuk doktorlarının
kendileri ile görüştükleri konular arasında en az
konuşulan konular sırasıyla, “Uyku düzeni”, “Anne/
Baba/Çocuk İlişkisi” ve “Anne/Babanın Endişe ve
Soruları” konularıdır (Tablo 4).
• En çok gördüğünüz yaş grubu hangisidir?
• Genel olarak 0-36 ay yaş grubu çocuk muayene süreniz orta-
lama ne kadardır?
• 0-6 ay yaş grubu çocuk ziyareti sırasında aileler ile hangi
konuları görüşürsünüz?
• 6-12 ay yaş grubu çocuk ziyareti sırasında aileler ile hangi
konuları görüşürsünüz?
• 12-24 ay yaş grubu çocuk ziyareti sırasında aileler ile hangi
konuları görüşürsünüz?
• 24-36 ay yaş grubu çocuk ziyareti sırasında aileler ile hangi
konuları görüşürsünüz?
• 0-6 ay yaş dönemi çocuklarında gelişim alanlarını hangi önem
sırasında takip edersiniz?
• 6-12 ay yaş dönemi çocuklarında gelişim alanlarını hangi
önem sırasında takip edersiniz?
• 12-24 ay yaş dönemi çocuklarında gelişim alanlarını hangi
önem sırasında takip edersiniz?
• 24-36 ay yaş dönemi çocuklarında gelişim alanlarını hangi
önem sırasında takip edersiniz?
• 0-36 ay yaş grubu çocukların gelişimini takip etmek için aşa-
ğıdaki yöntemleri hangi sıklıkla kullanırsınız?
• 0-36 ay yaş grubu çocuk muayenelerinizde “Gelişim Tarama
Testi” kullanıyor musunuz?
• Yanıtınız “Evet” veya “Bazen” ise “Gelişim Tarama Testi”ni
hangi sıklıkta kullanıyorsunuz?
• Hangi testi kullanıyorsunuz?
• “Gelişim Tarama Testi” hangi amaçlar için kullanılabilir?
• Gelişimsel gecikme/sorun yaşadığını düşündüğünüz bir çocuk
ve ailesi ile nasıl çalışmalar yapıyorsunuz?
• Kliniğinizde özellikle 0-3 yaş grubu ailelerine yönelik
“Gelişimsel Danışmanlık Hizmeti” sunulması konusunda
görüşünüz nedir?
Sertgil, N.K., (2007) “Bebeklik ve Erken Çocukluk Dönemi
Gelişimi Destekleme Projesi” Doktor Anketi
• Çocuk Doktorlarının Aileleler ile Görüştüğü Konular
(Doktorların Görüşleri-Önem sırasına göre)
• Fiziksel Gelişim
• Beslenme
• Çocuk Hastalıkları
• Aşı
• Uyku
• Anne-Baba Endişe ve Sorunları
• Gelişimin Farklı Alanlarda Takibi
• Anne-Baba-Çocuk İlişkisi
E. Torun ve ark., Ergenlikte Yeme Bozuklukları ve Komplikasyonları: Bir Anoreksiya Nervoza Vakası
Ankete katılan ailelerin yaklaşık %90’ı rutin ola-
rak ya da gerektiğinde çocuklarına gelişim tarama
testi uygulanmasını isterken, ailelerin yarısından
fazlası muayene sırasında herhangi bir gelişim
tarama yöntemi uygulanmadığını belirtmişlerdir.
Bununla birlikte, her dört aileden biri çocuğunun
herhangi bir alanda desteklenmesi gerektiğini
belirtmiştir. Ailelerin çocuk doktoru kliniklerinden
almak istedikleri hizmet başlıkları ise; Çocuğun
Yaş Dönemine Yönelik Bilgi ve Öneriler (%84),
Gelişimsel Risk Taraması (%73), Anne/Baba/
Çocuk İlişkisini Güçlendirmeye Yönelik Destek
(%64), Yenidoğan Bakım Kursu (%52), Anne/Baba
Olma Hazırlığı (%45) ve Emzirme Danışmanlığı
(%35) şeklindedir.
Bebek ruh sağlığı uygulamalarında verilen hizmetler
temel olarak erken gelişimin ve aile-çocuk ilişkisinin
desteklenmesi ve geliştirilmesini hedefler. Gelişimsel
sorunları/riskleri olan çocukların başarılı şekilde
erken tespit edilmesi çocuk doktorlarının klinik bul-
gularının yanı sıra etkin yöntemler kullanması ile
yakından ilgilidir.
Gelişim tarama testi, düzenli olarak, sağlıklı olduğu
varsayılan çocuklara yönelik, kapsamlı desteğe
gereksinimi bulunanları tespit edebilme amacı ile
uygulanan bir yöntemdir (19). Çalışmamızda ülke-
mizde çocuk doktorlarının çocuk gelişim takip yön-
temi olarak “Tarama Testi” kullanma oranının %29
olduğu belirlenmiştir. Çalışmamıza katılan çocuk
doktorlarından gelişim tarama testi kullandığını
belirtenlerin yaklaşık yarısı testleri düzensiz kullan-
dıklarını belirtmişlerdir. Gelişim bir süreçtir, bu
nedenle gelişimin düzenli şekilde takip edilmesi ve
bir bütün içerisinde değerlendirilmesi gerekmekte-
dir. Düzensiz ya da bir kere yapılan değerlendirme-
lerin çocuğun gelişimine yönelik yanıltıcı bir tablo
göstermesi çok olasıdır. Bu nedenle tüm bebeklik ve
erken çocukluk döneminde olan çocukların gelişimi
düzenli şekilde takip edilmeli ve değerlendirilmeli-
dir (13,20).
Literatürde sağlam-çocuk izlemlerinde gelişimsel
gecikmelerin fark edilmesi için standart gelişim tara-
ma testlerinin düzenli olarak kullanılması önerilmek-
tedir (19,21,22). Örneğin, Otizm Çalışma Grubu-Tarama
ve Değerlendirme Araçları Alt Komitesi (19) bir ile
bir buçuk yaş arası üç ayda bir, iki yaşına kadar altı
ayda bir ve daha sonraki yaş dönemlerinde ise yılda
bir tarama çalışması yapılmasını ve bu taramanın da
öncelikle sağlam çocuk muayenelerinde yapılmasını
önermektedir.
Ayrıca çalışmamıza katılan çocuk doktorları tara-
fından en sık kullanılan tarama testi olarak belirle-
nen ve performansa dayalı maddeler içeren bir
tarama testi olan “Denver Gelişim Tarama Testi”nin,
ortalama sürenin 20 dk. olarak belirtildiği çocuk
muayenelerinde hangi ölçüde sağlıklı uygulanabil-
diği sorusu da çalışmamız sonuçları ile bağlantılı
olarak gündeme gelmektedir. Bir testin yalnızca
bazı maddelerinin ailelere sorulması ya da yalnız-
ca şüphelenilen durumlar için kullanılması ise
“tarama testi” olma özelliğini tamamamen ortadan
kaldırmaktadır (23).
Çalışmamızda “Muayene Bulguları” en çok (%86)
kullanılan gelişim takip yöntemi olarak belirlenmiş-
tir. Ancak, klinik muayene bulgularına ve gözleme
dayanarak yapılan değerlendirmeler yeterli olma-
maktadır (9,11). Eşlik eden ciddi sağlık sorunları yok
ise klinik muayene bulgularına dayanılarak gelişim-
sel gecikmesi ve sorunları olan çocukların yalnızca
%30’unun (21) yakalanabildiği belirtilmektedir.
Çocuk doktorları standardize edilmiş bir tarama
testi de kullanmaya başladıklarında ise gelişimsel
sorunların tespit edilmesi anlamlı ölçüde (%70-80)
artmaktadır (20).
• Çocuk Doktorlarının Aileler ile Görüştüğü Konular (Ailelerin
Görüşleri-Önem sırasına göre)
• Fiziksel Gelişim
• Beslenme
• Aşı
• Gelişimin Farklı Alanlarda Takibi
• Çocuk Hastalıkları
• Anne-Baba Endişe ve Sorunları
• Uyku Düzeni
• Anne-Baba-Çocuk İlişkisi
Çocuk Dergisi 13(4):160-166, 2013
Gelişim tarama testlerinin kullanım sıklığının öneri-
lenden düşük olması, uygulamaların etkinliğini azalt-
makta, bebeklik ve erken çocukluk döneminde hedef-
lenen “erken tespit” amacına istenen ölçüde ulaşıla-
madığını düşündürmektedir. Uygulama için gerekli
olan süre ve uğraş, olası maliyetler, gerekli uzman
istihdamı ile uzmanlık bilgisi eksikliği, gelişim tara-
ma testlerinin yaygın ve etkin kullanılamıyor oluşuna
neden olarak gösterilmektedir (20). Ülkemizde sağlık
sistemi içerisinde gelişimsel değerlendirmelerin yete-
ri kadar yer almıyor oluşunu açıklayan nedenlerden
biri de Ertem tarafından “Pediyatri eğitimi veren
kurumlarda çocukların gelişimlerinin ve destekleme
ile ilgili öğretinin yeterince yer almaması” olarak
gösterilmiştir (13).
Son yıllarda yurt dışında yapılan çalışmalarda söz
edilen sıkıntıları azaltmak ve gelişim tarama testle-
rinin kullanımı ile gelişimsel takibin yaygınlaştı-
rılması amacıyla, çocuk doktorları tarafından kul-
lanımı kolay olan çeşitli ölçekler geliştirilmiştir.
Günümüzde Batı’da uygulanan sağlık hizmetlerin-
de özellikle bebeklik ve erken çocukluk dönemin-
de gelişimsel gecikmelerin tespit edilmesi amacıy-
la, klinik ortamlarda kolaylıkla uygulanabilmesi
olası olan ebeveyn bildirimli tarama testleri kulla-
nılmaktadır (10,11,19,21,24). Son dönem araştırmalar
ebeveynlerin çocuklarının gelişimi hakkında kesin
gözlem ve düşünce sahibi olabildiklerini ve doğru
bilgiler verebildiklerini göstermektedir (17).
Ebeveynin muayene sırasında çocuklarının sahip
olduğu beceriler hakkında yaptığı açıklamalar,
çocuklarında var olan gelişimsel gecikmelerin ya
da risklerin fark edilmesini sağlayabilmektedir. İyi
bir şekilde hazırlanmış sorular ile uygulanan bir
tarama testine, ebeveynler hangi sosyal seviye,
eğitim seviyesi ya da ebeveynlik becerisinde olur-
sa olsun doğru ve kesin yanıtlar verebilmektedir
(21). Ebeveynlerin kaygılarını ortaya çıkararak üze-
rinde tartışma ve konuşma olanağı yaratabilen bu
testler daha ilk uygulamada aileler için bir “öğren-
me” ortamı oluşturabilmektedir (7).
Ülkemizde “Bebeklik ve Erken Çocukluk Dönemi”
sağlık hizmetlerinde ebeveyn bildirimli standardize
edilmiş tarama testlerinin düzenli kullanılmasının
çeşitli yararları olacaktır. Bu yararlar, gelişimsel
gecikmelerin erken dönemde tespit edilmesi, aileye
ve çocuğa erken destek verilebilmesi, her aile için
gelişimsel danışmanlık alma olanağı gibi sayılabilir.
Kullanılacak testlerin pratik, erken tespit özelliği
olan, aileler açısından tatmin edici ve gelişimsel
anlamda olumlu açılımlar sağlayabilecek testler
olması önemlidir. Her şeyden önemlisi bu yöntem ile
ebeveynlerin kendilerini çocukları konusunda bir
uzman olarak görmeleri sağlanacak ve çocuk doktor-
ları ve aile arasında bir ortaklık duygusu oluşturula-
bilecektir (24).
“Gelişimsel İzlem” ve “Gelişimsel Tarama Testleri”
çocuk doktorlarının koruyucu yaklaşım içinde bulun-
malarını ve ailelere çocuklarının gelişimini destekle-
meye yönelik gelişimsel danışmanlık hizmeti verme-
lerini sağlayabilecek önemli yöntemlerdir (12).
Dworkin (25), gelişimsel izlemi “Sağlık hizmetlerinin
verilmesi sırasında konuyu iyi bilen uzman kişinin
çocuğu ustalıklı bir şekilde gözlemlediği, devamlılığı
olan, esnek bir süreç” olarak tanımlamakta ve
“Gelişimsel İzlem”i oluşturan bölümler olarak,
“Ebeveynlerin kaygılarının ortaya çıkarılması, bu
kaygılara kulak verilmesi, amaca uygun gelişimsel
öykünün alınması, çocuk hakkında kesin ve bilgilen-
dirici gözlemlere sahip olunması, düşünce ve kaygı-
ların diğer ilgili uzmanlarla paylaşılması” şeklinde
belirtmektedir. Gelişimsel izlem, tarama testleri ve
bilgilendirici kaynak sunulması hizmetlerinin bir
arada uygulanması, yönlendirmeye gereksinimi olan-
ların belirlenmesi kadar ne tip bir yönlendirmeye
gereksinim duyulduğunu da belirleyecektir (26).
Düzenli aralıklarla kullanılan gelişim tarama testi ile
beraber uygulanan gelişim izleme modelinin gelişim-
sel takip sisteminin etkinliğini ve desteğe gereksinim
duyan çocuk ve ailelerinin tespit oranını arttırmakta-
dır (16).
Gelişim izleme yöntemi ve gelişimsel tarama yön-
temlerinin yararları yalnızca gelişimsel sorunlar
yaşayan çocuklar ve onların ailelerine yönelik olarak
görülmemelidir. Yaşına uygun gelişim gösteren
çocuklar ve aileleri de bu yöntemlerin kullanılması
sürecinden olumlu şekilde yararlanma ve bir anlamda
olabilecek en erken dönemde “Gelişimsel
Danışmanlık Hizmeti”nden yararlanma fırsatı bul-
muş olacaklardır.
E. Torun ve ark., Ergenlikte Yeme Bozuklukları ve Komplikasyonları: Bir Anoreksiya Nervoza Vakası
165
21. yüzyılın pediyatrik yaklaşımı içerisinde koruyu-
cu uygulamaların temelinde yer alan konulardan
biri de “Ebeveyn ve çocuk davranışlarının yönlendi-
rilmesi ve değiştirilmesi” olarak açıklanmıştır (27).
Geleceğin Pediyatri Eğitimi (FOPE) Projesi, çocuk-
ların sağlıkları ve iyilik durumlarını en üst düzeye
çıkarmak ve olası engelleri aşabilmek adına çocuk
doktorlarının aileler ve diğer uzmanlarla işbirliği
içinde olmasını önermektedir. Bu işbirliğine yönelik
geliştirilen modeller sağlık ekibinin içerisine “geli-
şim uzman”la-rının katılımını önermektedir (28).
Çalışmamızın bulgularından biri de çocuk doktorla-
rının bulundukları ortamda “Gelişimsel Danışmanlık
Hizmeti” verilmesi yönünde olumlu görüş bildirme-
sidir. Paralel şekilde çalışmamıza katılan aileler de
daha kapsamlı ve çeşitli konular içeren gelişimsel
hizmetler istemektedirler. Araştırmalar, ebeveynle-
rin çocuklarının gelişimine yönelik pek çok farklı
konuda destek istediklerini göstermektedir (22,24).
Günümüzde aileler bu hizmetleri talep etmekte ve
bu hizmeti aldıklarında genel klinik hizmet kalitesi
anlamında daha çok tatmin olduklarını belirtmekte-
dirler (24).
Sonuç olarak, bu bilgiler ışığında, çocuk doktorları-
nın gelişimi takip ederken düzenli gelişim tarama
testi kullanmalarına, farklı ebeveyn bildirimli gelişim
tarama testlerinin ülkemiz için geliştirilmesi için
çalışmalar yapılmasına ve çocuk sağlığı izlem ve
değerlendirmelerinde gelişim danışmanlığı hizmetle-
rinin sunulmasına yönelik proje çalışmalarına gerek-
sinim olduğu ortaya çıkmaktadır.
Bu çalışmaya katılmayı kabul eden ve “Bebeklik ve
Erken Çocukluk Dönemi Gelişimi Destekleme
Projesi”ne katkıda bulunan çocuk doktorlarına ve
ailelere teşekkür ederiz.
From neurons to neighbourhoods:
The science of early childhood development. National
Research Council and Institute of Medicine. Washington, DC:
National Academy Press, 2000.
Assessing development in the pediatric office.
Pediatrics 2004;113:1926-33.
Ro Codec çocuklarda kronik hastalıkların sıklığı
tarama çalışması. Ankara: Ajans ve Matbaacılık Hizmetleri,
1997.
Mental
health and developmental needs of hospitalized infants: A view
from Turkey. Infant Mental Health Journal 2000;2:105.
Outcomes of very
low birth weight infants in a newborn tertiary center in Turkey,
1997-2000. Turkish Journal of Pediatrics 2003;45:283-9.
Otizm Platformu 2008. (Erişim Kasım 2008 http://www.
otizmplatformu.org)
Five reasons to screen well for
developmental and behavioral problems; An explanation of
why developmental and behavioral assessments are important
components to pediatrician practice. Contemporary Pediatrics
2007;24(7):72-4.
Surveillance and Screening Facilitator Manual, Medical
Home Initiatives for Children with Special Needs 2004.
(Erişim Ocak 2006 http://www.medicalhomeinfo.org/training/
materials/April2004Curriculum/SS/ScreeningFacilitator.pdf)
Early identi-
fication of cildren’s special needs: A study in five metropolitan
communities. J Pediatr 1987;111:651-9.
http://dx.doi.org/10.1016/S0022-3476(87)80238-X
The role of parents in the detection
of developmental and behavior problems. Pediatrics 1995;95:
829-36.
Screening for developmental delay in the
setting of a community pediatric clinic: A prospective assess-
ment of parent-reported questinnaires. Pediatrics 2006;118:
1178-86.
http://dx.doi.org/10.1542/peds.2006-0466
American Academy of Pediatrics Developmental Surveillance
and Screening of Infants and Young Children. Pediatrics
2001;108:192-5.
http://dx.doi.org/10.1542/peds.108.1.192
Sağlık hizmetinde çocukların gelişimlerinin izlen-
mesi ve festeklenmesi. Sted 2006;15(4):67-74.
Talking with parents about emotional develop-
ment. Pediatrics 1998;102:1317-26.
Handbook of Early Childhood
Intervention. Cambridge: Cambridge University Press, 1990.
How good is general practice deve-
lopmental screening? Br Med J 1990;300:1177-80.
http://dx.doi.org/10.1136/bmj.300.6733.1177
The role of parents in the detection
of developmental and behavior problems. Pediatrics 1995;95:
829-36.
Primary care services promoting
optimal child development from birth to age 3 years: Review
of the literature. Arch Pediatr Adolesc Med 2001;155:1311-
22.
http://dx.doi.org/10.1001/archpedi.155.12.1311
ASD Workgroup. (2006). Screening Tools and Processes
Recommendations. (Retrieved April, 2010 from 2010, http//
asd.cenmi.org/portals/8/Documents/screeningrecommendati-
ons.pdf)
Pediatricians’ reported practices regarding
developmental screening: Do guidelines work? Do they help?
Pediatrics 2005;116:174-9.
http://dx.doi.org/10.1542/peds.2004-1809
Early detection of developmental and behavioral
problems. Pediatrics in Review 2000;21(8):272-80.
http://dx.doi.org/10.1542/pir.21-8-272
Assessing development in the pediatric office.
Pediatrics 2004;113:1926-33.
Introduction to Developmental and
Behavioral Screening 2004 (Erişim Kasım 2007 www.dpeds.
org).
Setting the Stage for Succes:
Implementation of Developmental and Behavioral Screening
and Surveillance in Primary Care Practice - The North
Çocuk Dergisi 13(4):160-166, 2013
166
Carolina Assuring Better Child Health AND Development
(ABCD) Project. Pediatrics 2006;118:183-8.
http://dx.doi.org/10.1542/peds.2006-0475
Enhancing developmental services in child
supervision - An idea whose time has truly arrived. Pediatrics
2004;114:827-31.
http://dx.doi.org/10.1542/peds.2004-0416
Developmental Surveillance and
Developmental Screening: An Either/Or Proposition 2005.
(Erişim; Aralık 2007 http://www.dbpeds.org/articles).
The Future of Pediatric Education II (FOPE): Organizing
pediatric education to meet the needs of infants, children,
adolescents ad young adults in the 21st. Century. Pediatrics
2000;105:163-212.
New roles for deve-
lopmental specialists in pediatric primary care. Zero to Three.
October/November 2000. (Erişim; Ocak 2008 http://main.zero-
tothree.org/site/DocServer/Vol_21-2c.pdf?docID=1101).
