ArticlePDF Available

Ponsaers, P. & Devroe, E. (2014), “Nationale politiebestellen in beweging in Europa”, Handboek Politiediensten , Internationaal, Afl. 111, 1-60.

January 2014

Project: The sociology of social control in European metropolises

Authors:

Paul Ponsaers

Ghent University

Elke Devroe

Flemish Peace Institute

Verschillende Europese landen wijzigen ingrijpend de architectuur van hun nationaal politiebestel (Ponsaers et al., 2009). In deze bijdrage ontwerpen we een typologie van deze veranderingen. We doen dat om een beter begrip te krijgen van de groeiende proliferatie in het Europese politielandschap. We ontwerpen in deze bijdrage een inzichtelijk kader dat gebaseerd is op werkdefinities van essentiële karakteristieken van verschillende nationale politiebestellen. De analyse wordt gevoerd op het niveau van politiebestellen in hun geheel, en niet op het niveau van politiediensten. Omdat deze bijdrage focust op Europa laten we niet-Europese landen buiten beschouwing, zoals het Turkse jandarma of de Israeëlische gendarmerie en vele andere. Hierna definiëren we de begrippen die in deze bijdrage worden gehanteerd om een dergelijke Europese typologie van politiebestellen op te bouwen. In deze bijdrage gaan we in op een aantal Europese landen die als archetypisch beschouwd kunnen worden. Bij een aantal andere landen zullen we slechts terloops stilstaan. Bij het uitwerken van dit overzicht laten we de Oost-Europese landen (Bulgarije, Estland, Hongarije, Kroatie¨ , Letland, Litouwen, Polen, Roemenie, Slovenie , Slowakije en Tsjechie) buiten beschouwing. Het gaat om een andere realiteit in deze nieuwe lidstaten dan die in de klassieke Europese landen. Overigens werd recentelijk een handboek gepubliceerd met betrekking tot de Centraal- en Oost-Europese politiebestellen (Mesko et al., 2013). We nemen ons voor hierover een fzonderlijke bijdrage te leveren.

Content uploaded by Paul Ponsaers

Content may be subject to copyright.

Nationale politiebestellen in beweging

in Europa

Paul Ponsaers,

Professor emeritus Universiteit Gent, voorzitter Centrum voor Po-

litiestudies

Elke Devroe,

Associate professor Universiteit Leiden, Instituut voor Bestuurs-

kunde, Campus Den Haag

1. Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

2. Enkele basisuitgangspunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

2.1. Politie versus Policing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

2.2. Nationaal politiebestel: hie

¨rarchisch geı

¨ntegreerd? . . . 4

2.3. Politiediensten: functioneel of geografisch geı

¨nte-

greerd? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

2.4. Ee

´n/verschillende dienst(en), e

´e

´n/verschillende soor-

t(en) van dienst(en)?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

2.5. Ge(de)centraliseerd, ge(de)concentreerd? . . . . . . . . . . 8

3. Historisch ontstane politiebestellen . . . . . . . . . . . . . . . 8

3.1. De Franse erfenis in verschillende nationale politiebe-

stellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

3.2. Nationale politiebestellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

3.2.1. Het Franse politiebestel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

3.2.2. Het Italiaanse politiebestel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

3.2.3. Het Portugese politiebestel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

3.2.4. Het Spaanse politiebestel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

3.3. Besluit inzake nationale politiebestellen . . . . . . . . . . . 23

Handboek Politiediensten Internationaal

Afl. 111, 221, 1 oktober 2014 Nationale politiebestellen in beweging in Europa / 1

Nationale politiebestellen in beweging in Europa

4. Territoriaal ingedeelde politiebestellen . . . . . . . . . . . . . 26

4.1. Territoriaal ingedeelde nationale politiebestellen . . . . . 26

4.2. Nationale politiebestellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

4.2.1. Het politiebestel in Engeland en Wales . . . . . . . . . . . . 27

4.2.2. Het Duitse politiebestel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

4.2.3. Het Zwitserse politiebestel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

4.3. Besluit inzake territoriaal ingedeelde politiebestellen . . 38

5. Politiebestellen met een nationale eenheidspolitie . . . . . 40

5.1. De opkomst van de eenheidspolitie . . . . . . . . . . . . . . 40

5.2. Nationale politiebestellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

5.2.1. Het Deense politiebestel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

5.2.2. Het Nederlandse politiebestel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

5.2.3. Het Schotse politiebestel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

5.3. Besluit inzake eenheidspolitie in Europa . . . . . . . . . . . 51

6. Conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

7. Bibliografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

Internationaal Handboek Politiediensten

Nationale politiebestellen in beweging in Europa / 2 Afl. 111, 222, 1 oktober 2014

Internationaal

Ponsaers, P. & Devroe, E. (2014), “Nationale politiebestellen in beweging in Europa”, Handboek Politiediensten , Internationaal, Afl. 111, 1-60.

Data

December 2014

Paul Ponsaers · Elke Devroe

Ponsaers, P. (2015). “De opkomst van de private veiligheidssector in België?”, Panopticon, 36(5), 480-488.

Article

Full-text available

Jan 2015

Paul Ponsaers

In deze bijdrage gaan we in op de vraag waar we in België staan met betrekking tot de verhouding publieke-private politie en of we hier al dan niet in de toekomst verandering in mogen verwachten. Terwijl voorgaande regeringen steeds een vrij terughoudende positie hadden aangehouden in verband met de inschakeling van de private veiligheidssector ten voordele van de publieke politie, ligt het in de lijn van de verwachtingen dat de huidige centrumrechtse regering een ander beleid zal ontwikkelen, mede doordat besparingen op het overheidsapparaat één van de centrale thema’s van deze regering blijkt te zijn

Ponsaers, P. , Devroe, E. (2016). “Politiebestellen van transitielanden in Centraal- en Oost-Europa”, Handboek Politiediensten , Internationaal, Afl. 119, 1-41.

Article

Full-text available

Sep 2016

In 2014 publiceerden we een bijdrage over “Nationale politiebestellen in beweging in Europa” in het Handboek Politiediensten (Ponsaers & Devroe, 2014). Bij die gelegenheid bespraken we de bestellen van Frankrijk, Italië, Portugal en Spanje (onder de titel “historisch ontstane politiebestellen”); de bestellen van Engeland & Wales, Duitsland en Zwitserland (onder de titel “territoriaal ingedeelde politiebestellen”) en de bestellen van Denemarken, Nederland en Schotland (onder de titel “politiebestellen met een nationale eenheidspolitie”). Bij het uitwerken van dit overzicht maakten we abstractie van een aantal Centraal- en Oost-Europese landen, omdat we oordeelden dat het om een andere realiteit ging in deze nieuwe lidstaten dan deze in de klassieke Europese landen. We stelden toen in het vooruitzicht op deze realiteit in een afzonderlijke bijdrage in te zoemen. Met dit overzicht lossen we onze belofte in en gaan we nader in op deze Oost-Europese bestellen. De meeste Oost-Europese bestellen zijn uitdrukkelijk gebouwd rond een dominante nationale of federale politie. In die zin gaat het telkens om “politiebestellen met een nationale eenheidspolitie”. Dit is niet verwonderlijk, aangezien veel van de besproken landen voormalige communistische landen waren, die momenteel een transitie doormaken naar een meer democratisch bestel. Als ordeningscriterium hanteerden we dan ook een indeling die nauw aansluit bij de historische ontwikkeling van de bestudeerde bestellen. We streven hierbij geen exhaustiviteit na, maar trachten zoveel als mogelijk de diversiteit van de bestellen weer te geven, hoewel ze al bij al wel erg gelijkend zijn. De geschiedenis van Centraal en Oost Europese landen is tot op grote hoogte een geschiedenis van oorlog en conflict. De huidige politieorganisatie is grotendeels het resultaat van sterk problematische historische omstandigheden. Of om het meer algemeen uit te drukken: de organisatie van de politie in Centraal en Oost Europa is in feite een epifenomeen van geopolitieke gebeurtenissen (Ponsaers, 2013). Onderstaande transversale analyse start met de evolutie van de Oostenrijks-Hongaarse monarchie aan de ene kant (we behandelen hier de politiebestellen van Oostenrijk, Hongarije, Tsjechië en Slowakije) en dat van het Russische keizerrijk aan de andere kant (we behandelen hier Rusland en Estland); twee massieve historische machtscentra. Maar ook de desintegratie van het voormalig Joegoslavische koninkrijk is een belangrijke factor om het huidige politielandschap in Centraal en Oost Europa te begrijpen (we behandelen in dit verband Slovenië, Kroatië en Macedonië). We raden de lezer aan om de “basisuitgangspunten” te herlezen uit het voorgaande artikel (Ponsaers & Devroe, 2014) om een nuttige lectuur van onderstaande analyse te kunnen maken.

The Power of The Locality: Does Plural Policing Really Exist in Belgium?

Article

Full-text available

Nov 2015

Elke Devroe

The evolution from government to governance leading to multiple partnerships in policing and in pluralization of regular police functions is widespread in Europe. Although this trend is frequently described and analysed by Anglo-Saxon scholars, empiric research findings outside the United Kingdom are scarce. In this article we focus on the organisation of the Belgian regular police force and the passing on of particular police functions to other -as well private as public- partners and agencies. We analyse the situation after the major police reform in 1998, and situate the research findings in the broader context of changes in police systems in different countries. Police centralisation and decentralisation movements do influence outsourcing tendencies. We develop a theoretical overview of the issue of plural policing on the one hand and a theoretical framework to allocate reforms in police systems in different countries on the other. For Belgium we analyse the organisational and operational setting of the regular police, and public and private agents performing police tasks. The empirical research is based on an in-depth study of 25 years of security policy in Belgium (interviews with politicians) and an extended document analysis [ 86,87]. Concluding we discuss the specific place the regular police, called a ‘cannibal police force’ still takes within the security governance, leaving no place for outsourcing to private partners.

Wie bekijkt wie en wie bewaakt wie? Toezicht op politie in België en in Nederland

Article

Full-text available

May 2020

Elke Devroe

Het toezicht op politie is in België anders georganiseerd dan in Nederland. In deze bijdrage wordt inzicht geboden in de toezichthoudende instanties op de politie in een vergelijkend perspectief tussen beide landen. 1. Inleiding en probleemstelling We schetsen, bij wijze van probleemstelling, kort waarover toezicht gaat, namelijk het borgen van democratische legitimatie van een stelsel of een orgaan. We nemen hierbij de definitie van de Commissie Holtslag (1998) als uitgangspunt, die stelt: 'Toezicht betreft het verzamelen van informatie over de vraag of een handeling of zaak voldoet aan de daaraan gestelde eisen, zich daarna vormen van een oordeel daarover en het eventueel naar aanleiding daarvan interveniëren.' In het verlengde van de legitimatie van het stelsel en het handelende orgaan geldt dat toezicht tot doel heeft dat het betreffende orgaan in overeenstemming handelt met de wet en het algemeen belang, veelal gedefinieerd als het belang van de toezichthoudende en hogere bestuurslagen (Schlössles & Zijlstra, 2010). De theoretische toezichtsmoda-liteiten (ook wel kerncompetenties genoemd) 'informatie', 'beoordeling (evaluatie)' en 'interventie' moeten, zoals geschetst, samen aanwezig zijn om van toezicht te kunnen spreken. Toezicht creëert verder inzicht in de normen van goed bestuur. Het toezicht expliciteert normen van controle waarop de toezichthoudende organen en personen zich bij de uitoefening van hun taak kunnen baseren. Hiermee wordt publiekelijk inzichtelijk gemaakt volgens welke normen de uitvoering van het proces moet geschie-den (Steenhuisen & Van der Voort, 2015). Met het hiervoor genoemde normatieve inzicht beïnvloedt de toezichthouder het handelen van de onder toezicht gestelde persoon of instantie. Soms informeel, maar meestal via vormen van jurisprudentie en beleidsregels, politieke oordelen of op andere wijze. Toezicht voorziet in 'checks and balances' een verdeling van bevoegdheden om een eventuele machtsconcentratie te voorkomen: bepaalde besluiten worden niet uitsluitend aan één actor toegekend.

Devroe, E., Ponsaers, P. (2016). “De wonden en littekens van Molenbeek”, Handboek Politiediensten , Veiligheidsbeleid, Afl. 119, 1-27.

Article

Full-text available

Sep 2016

Gedurende de avond van 13 november 2015 vindt een reeks van moorddadige aanslagen plaats in Parijs. Tijdens de aanslagen vallen 130 doden en 350 gewonden. Amper enkel maanden later, op 22 maart 2016, vinden in Brussel twee bomaanslagen plaats. Hier worden 35 dodelijk slachtoffers en 340 gewonden genoteerd. Tussen beide aanslagenreeksen zijn verschillende verbindende elementen. Eén hiervan is zonder enige twijfel de betrokkenheid van verdachten afkomstig uit de Brusselse gemeente Molenbeek. In dit artikel willen we ingaan op de centrale vraag waarom precies Molenbeek zo’n centrale plaats inneemt in het terreurdossier en op welke wijze hieraan kan geremedieerd worden? Een eerste deel beschrijft de gemeente Molenbeek als zodanig en de radicaliseringstendensen die zich gedurende de voorafgaande jaren voordeden in deze Brusselse gemeente. Er zal vastgesteld worden dat Molenbeek een “verwonde” gemeente werd gedurende het afgelopen decennium, die bij herhaling met het radicaliseringsprobleem werd geconfronteerd en in een neerwaartse spiraal terechtkwam. Nochtans zal opgemerkt worden dat niet zozeer het recherche- en gerechtelijk apparaat faalde in de strijd tegen het terrorisme. Bij herhaling werden immers grote groepen verdachten voor de rechter gebracht en veroordeeld. Het zal echter blijken dat dit niet heeft kunnen verhinderen dat een aantal onder hen verder radicaliseerde en betrokken raakten bij terreurdaden. De stelling die hier wordt verdedigd is dan ook dat niet zozeer het gerechtelijk kader faalde, maar dat alleen dit aspect onvoldoende was. Het is het bestuurlijk kader dat te gebrekkig werkte om radicalisering tegen te houden. In het tweede deel wordt een structurele diagnose gemaakt van de bestuurlijke context waarbinnen Molenbeek binnen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest functioneert en hoe de politiële aanpak hier al dan niet op aansluit. Hier wordt vastgesteld dat vooral de afstemming tussen het preventief-bestuurlijk luik enerzijds en het repressief-gerechtelijk luik anderzijds structurele gebreken vertoont, die niet langer kunnen worden teruggebracht tot individuele tekorten, maar eerder toe te schrijven zijn aan de breuklijnen die het land verdelen en in grote mate een goede afstemming tussen beide soorten van aanpak in de weg staan. Het gaat om constructiefouten die dringend om remediëring vragen.

Toekomstige pluralisering van de politiefunctie? De kannibalistische reactie van de Belgische politie

Chapter

Full-text available

Jul 2015

Elke Devroe

De evolutie van “government” naar “governance” brengt in Europa het ontstaan van een grote variëteit aan politiële partnerships en de pluralisering van de reguliere politiefuncties mee. Ondanks het feit dat deze trend frequent werd beschreven en geanalyseerd door Angelsaksische auteurs vond er weinig onderzoek plaats buiten het Verenigd Koninkrijk met betrekking tot deze evolutie. In dit artikel spitsen we ons toe op de organisatie van de Belgische reguliere politie en het doorschuiven van specifieke functies naar andere - zowel private als publieke - partners en actoren. We analyseren de situatie na de politiehervorming in 1998 en situeren de onderzoeksbevindingen in de bredere context van veranderingen in politiesystemen in verschillende landen. Centralisatie- en decentralisatiebewegingen beïnvloeden de tendens tot uitbesteding. Wat België betreft analyseren we de situatie op organisatie en operationeel vlak van de reguliere politie, en van publieke en private actoren die politietaken uitvoeren. Het empirisch onderzoek is gebaseerd op doctorale resultaten (Devroe, 2013). In het besluit openen we de discussie omtrent de specifieke plaats die de reguliere politie inneemt, die we hier noemen de “kannibalistische politie”, in het veiligheidslandschap. Tot voor kort werd in België weinig plaats gelaten voor het uitbesteden van politietaken aan private partners, in tegenstelling tot het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Nederland. Daar lijkt nu evenwel snel verandering in te komen.

De opkomst van de private veiligheidssector in België?

Article

Jan 2015

Paul Ponsaers

Toezicht op politie in België en in Nederland

Article

Full-text available

May 2018

Elke Devroe

Toezicht vindt plaats op alle niveaus van de strafrechtelijke keten. Deze bijdrage geeft een inventaris van de vormen van toezicht op politie, en dit zowel in België als in Nederland. Deze bijdrage behelst slecht een gedeelte van een uitgebreid onderzoek naar alle vormen van toezicht op strafvorderlijk overheidsoptreden, in een vergelijkend perspectief tussen België en Nederland . De bijdrage is gebaseerd op empirische gegevens, in totaal werden 43 bevoorrechte getuigen bevraagd, waaronder voor België de voorzitter van het College van Procureurs-Generaal, Procureurs-Generaal, voorzitters van hoven van de rechtbank, onderzoeksrechter, leden van het Comité Politie, strafprocesexperten, advocaten, leden van de Algemene Inspectie, korpschefs, enz… In de loop van het onderzoeksproces werd duidelijk dat het niet alleen belangrijk is de meest belangrijke toezichtsvormen te onderscheiden en aan de hand van expertinterviews in hun praktijkwerking te bestuderen, maar ook de kerncompetenties en de voorwaarden aan dewelke dit toezicht moet voldoen. De theoretische uitgangspunten van toezicht (definiëring, modaliteiten en voorwaarden) die in een volgende paragraaf aan bod komen bieden immers een kader waaraan de praktijkwerking kan worden getoetst. Het empirisch onderzoek, gevoerd aan de hand van expertinterviews met belanghebbende personen binnen het toezicht in Nederland en in België, geeft de perceptie van de respondenten weer over de werking van het toezicht en op de verschillende instanties die hiervoor in het leven werden geroepen. De interviews met experts uit het werkveld zijn vooral bedoeld om de eigen dienst waarbinnen de respondenten hun taak van toezicht uitoefenen in de praktijk te leren kennen. De omschrijving die het wettelijk kader voorziet voor de toezichthoudende actor of dienst wordt immers op een praktijk-eigen wijze ingevuld op de werkvloer. Zo werd bijvoorbeeld bijkomende informatie verschaft over het concrete reilen en zeilen van toezicht in de praktijk, de samenwerking tussen de ketenactoren of over belangrijke beheersprocessen van invloed op de kwaliteit van het toezicht in de betreffende organisatie. Ook gaven de respondenten impressies van hun perceptie van andere toezichtdiensten dan de eigen dienst of organisaties, percepties die als voorzichtige graadmeter kunnen worden beschouwd voor effectiviteit. Deze bijdrage wordt dan ook verrijkt met citaten (anoniem), waarbij wel de functie van de ervaringsdeskundige wordt weergegeven. We schetsen de indeling van deze bijdrage. In een eerste hoofdstuk wordt een afbakening gegeven van het begrip toezicht. Het begrip toezicht verdient immers een afbakening. Verschillende toezichtvormen genereren immers verschillende interventiemogelijkheden en beïnvloeding. Vanuit rechtsstatelijk oogpunt zijn de verschillende toezichtvormen - van bijvoorbeeld een hogere hiërarchische verantwoordelijkheid of door de wetenschap - nogal verschillend. Daarom moet gevraagd worden welk toezichtbegrip relevant is in de keten en welk toezicht bijdraagt aan de juiste checks and balances in de keten. Wat wordt er onder toezicht begrepen? Aan welke voorwaarden moet toezicht voldoen om van toezicht te kunnen spreken? Een tweede hoofdstuk schetst de inventaris van het intern en extern toezicht in België en Nederland volgens de trias politica. In een derde meest belangrijke hoofdstuk tenslotte komt het toezicht op de politie aan bod. Een vierde hoofdstuk voorziet in een besluit -dat vooral gebaseerd is op rechtsvergelijkende elementen tussen de beide landen- en een aantal aanbevelingen.

Data uit de strafrechtsketen in internationaal perspectief

Article

Full-text available

Nov 2016

In deze bijdrage worden de meest belangrijke bronnen van internationale criminaliteitsstatistiek en slachtofferstatistiek geanalyseerd, waarbij het ontstaan, de methodologie en de belangrijkste resultaten worden gepresenteerd. Het gekende onderscheid tussen objectieve criminaliteitsgegevens en subjectieve criminaliteitsgegevens wordt behouden. In een eerste paragraaf komt het European Sourcebook of Crime and Criminal Justice Statistics (2014) aan bod, gevolgd door het ‘Report on World Crime Trends’. In een derde paragraaf wordt de ‘International Crime Victimization Survey’ (ICVS) gepresenteerd. Tenslotte verwijzen we naar een (nog) niet gepubliceerd instrument-in-wording, dat een criminaliteitsvergelijking toelaat tussen grootsteden. We besluiten met enkele voorzichtigheidscommentaren over de internationale vergelijking van statistieken.

Besluit inzake territoriaal ingedeelde politiebestellen

. . . . . Territoriaal Ingedeelde Politiebestellen

Territoriaal ingedeelde politiebestellen............. 26 4.1. Territoriaal ingedeelde nationale politiebestellen..... 26 4.2. Nationale politiebestellen...................... 27 4.2.1. Het politiebestel in Engeland en Wales............ 27 4.2.2. Het Duitse politiebestel....................... 32 4.2.3. Het Zwitserse politiebestel..................... 35 4.3. Besluit inzake territoriaal ingedeelde politiebestellen.. 38 5. Politiebestellen met een nationale eenheidspolitie..... 40 5.1. De opkomst van de eenheidspolitie.............. 40 5.2. Nationale politiebestellen...................... 41 5.2.1. Het Deense politiebestel....................... 41 5.2.2. Het Nederlandse politiebestel................... 45 5.2.3. Het Schotse politiebestel...................... 48 5.3. Besluit inzake eenheidspolitie in Europa........... 51 6. Conclusie.................................. 52

26 4.1. Territoriaal ingedeelde nationale politiebestellen