Content uploaded by Tonay Inceboz
Author content
All content in this area was uploaded by Tonay Inceboz on May 15, 2015
Content may be subject to copyright.
Türkiye Parazitoloji Dergisi, 33 (2): 155 - 157, 2009 Türkiye Parazitol Derg.
© Türkiye Parazitoloji Derneği © Turkish Society for Parasitology
İstanbul Adli Tıp Kurumu Morg İhtisas Dairesi’nde Yapı-
lan Otopsilerde Kistik Ekinokokkozis Görülme Sıklığının
Araştırılması
Dinç AÇIKGÖZ
1
, Tonay İNCEBOZ
2
, Erdem ÖZKARA
3
, Metin KORKMAZ
4
,
Nur BİRGEN
1
, İbrahim ÜZÜN
1
1
İstanbul Adli Tıp Kurumu Başkanlığı, Morg İhtisas Dairesi, İstanbul,
2
Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Parazitoloji
Anabilim Dalı, İzmir,
3
Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Adli Tıp Anabilim Dalı, İzmir,
4
Ege Üniversitesi
Tıp Fakültesi, Parazitoloji Anabilim Dalı, İzmir, Türkiye
ÖZET: Kistik ekinokokkozis, sıklıkla karaciğer ve akciğerde yerleşim gösteren bir parazit hastalığıdır. Birçok ülkede olduğu gibi ülke-
mizde de önemli bir halk sağlığı sorunudur. Bu çalışma; ani ölüm olgularında da karşımıza çıkabilen bu hastalığın adli otopsilerde ne
sıklıkta görüldüğünü araştırmak amacıyla yapılmıştır. Bu araştırma; İstanbul Adli Tıp Kurumu Başkanlığında Temmuz 2003-Ocak 2004
arasında 6 aylık dönemde yapılan toplam 1687 otopsiden, 56 sında makroskobik olarak kist saptanmıştır. Otopside makroskobik olarak
etiyolojisi bilinmeyen kist görülen 56 olgunun alınan kan örneklerinde E. granulosus, Ig G IHA ve Ig G ELISA serolojik yöntemleri ile
antikor araştırılmıştır. Bunun sonucunda, 8’i kadın (%14,2), 26’sı erkek (%46,4), 34 olguda (%60,7) seropozitivite saptanmıştır. Bu
çalışma, adli otopsi olgularında kistik ekinokokkozisin yaygın olarak bulunabileceğini göstermektedir. Ayrıca otopsi yapan kişilerin
dikkatli ve hijyenik kurallara uygun olarak çalışmasının ne kadar önemli olduğu konusunda ders çıkarılması gerekir
Anahtar Sözcükler: kistik ekinokokkozis, ölüm nedeni, otopsi, epidemiyoloji
The Investigation of Frequency of Cystic Echinococcosis in the Autopsies Committed in the Speciality
Department of Istanbul Forensic Medicine Institute
SUMMARY: Cystic echinococcosis, which is caused by a parasite called Echinococcus granulosus, is a disease frequently find in the liver
and in the lungs. In many countries, it is an important public-health problem. This study was done to find out the prevalence of Cystic
echinococcosis in forensic autopsies performed for sudden death cases. This investigation was realized between July 2003-January 2004 at
Istanbul Forensic Medicine Institution. During this six month period, total of 1687 autopsies were performed. Of those, 56 autopsy cases had
macroscopic unknown cysts. The sera obtained from these 56 autopsy cases were examined by IgG Enzyme-linked Immunosorbent assay
(ELISA) and IgG Indirect Hemaglutination (IHA) methods. In the end of the serologic evaluation, of 56 cases with macroscopic unknown
etiology cysts, 34 cases (60.7%) were serologically positive for cystic echinococcosis, of those 8 were females (14.2%) and 26 were males
(46.4%). This study shows that cyst echinococcosis may be find frequently in postmortem cases. The fact that the people who perform
autopsies must work carefully and in hygienic conditions is another important lesson obtained from the study.
Key Words: Cyst echinococcosis, cause of death, autopsy, epidemiology
GİRİŞ
Adli otopsilerin en önemli bölümünü ani beklenmedik ölümler
oluşturmaktadır. Bu ölümlerin nedeni genellikle kardiyovas-
küler sisteme ait bulgular olmakla birlikte, diğer organlara
bağlı olarak gelişebilmektedir. Zaman zaman enfeksiyonlar ve
paraziter hastalıklar da ani ölüm nedenleri olarak karşımıza
çıkabilmektedir (6, 12, 13,16, 17).
Türkiye’de hayvancılığın yaygın olması nedeniyle birçok böl-
gede kistik ekinokokkozis (KE) olguları görülmektedir(8).
Dünya Sağlık Örgütü’nün Sağlık Bakanlığı raporlarına daya-
narak, 1987–1994 yıllarında Türkiye’de KE olguları yılda
ortalama 100.000 de %4,4 olduğunu bildirmiştir (20). Kesin
konağı köpek, kurt ve çakal gibi hayvanlar olup, bunlar hasta-
lığın rezervuarıdır. Bu hayvanların ince bağırsaklarında parazit
etkeninin erişkin şekli yaşar. Ara konağı insan olduğu gibi,
sığır, koyun gibi diğer evcil ve vahşi hayvanlardır. KE tanısı
insanlarda ultrasonografi ve radyografi gibi radyolojik yön-
temlerle ve ELISA ve IHA gibi serolojik yöntemlerle tanı
konur (1, 8, 21).
Makale türü/Article type:
Araştırma / Original Research
Geliş tarihi/Submission date: 18 Şubat/18 February 2008
Düzeltme tarihi/Revision date: 22 Ocak/22 January 2009
Kabul tarihi/Accepted date: 22 Ocak/22 January 2009
Yazışma /Correspoding Author: Tonay İnceboz
Tel: (90) (232) 412 45 45 Fax: (90) (232) 259 05 41
E-mail: tonay.inceboz@deu.edu.tr
13. Ulusal Adli Tıp Günleri’nde (8-12 Kasım 2006, Antalya)
sunulmuştur.
Açıkgöz D. ve ark.
156
Ülkemizde sık görülen KE hastalığının etkeni olan
Echinococcus granulosus (E. granulosus)’a bağlı gelişen tab-
lolar da adli otopsilerde ayrı bir öneme sahiptir. Türkiye’de
KE halen önemini koruyan bir hastalık etkenidir. Türkiye’de
ve dünyada olgu sunumları şeklinde araştırmalar bildirilme-
sine rağmen, otopside serolojik yöntemlerle KE’in araştırıldığı
çalışmaya rastlanmamıştır (7, 9, 10, 14, 15).
Bu araştırmamızda; otopside etiyolojisi bilinmeyen makros-
kobik olarak kist saptananlarda olgularda, serolojik yöntemlerle
prevalansının saptanması ve adli tıp açısından önemine yönelik
bir veri sağlaması için bu araştırmayı planladık.
GEREÇ VE YÖNTEM
Bu araştırma; İstanbul Adli Tıp Kurumu Başkanlığı’ndan araş-
tırma izni alınarak, Temmuz 2003 - Ocak 2004 tarihleri arasın-
da, İstanbul Adli Tıp Kurumu Morg İhtisas Dairesi’nde toplam
1687 otopsiden yararlanılarak gerçekleştirilmiştir. Bu 1687 adli
otopsi olgusunun diseksiyonu sırasında, makroskobik olarak 56
olguda etiyolojisi bilinmeyen kistler saptanmıştır.
Çalışmada; kist saptanan 56 olgudan, demografik özellikler
(yaş, cinsiyet), ölüm nedeni, otopsi bulguları, saptanan diğer
hastalıklar kaydedilmiştir. Otopside kistli 56 olgunun her birin-
den 10 ml kan örneği alınarak, uygun devirde (1000 de-
vir/dak.’da) 15 dakika santrifüj edilerek üstteki serum alınmış ve
-20
0
C’de saklanmıştır. Multipl kistler görülen bir olguda ise
kan örneğine ek olarak karaciğer, dalak ve böbrekteki kistlerden
ponksiyon yapılarak alınan materyal ayrı ayrı özel kaplara kon-
muştur.
Serolojik ve mikroskobik incelemeler, Ege Üniversitesi Tıp
Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalı’nda gerçekleştirilmiştir.
Söz konusu 56 kistli otopsi olgusundan elde edilen serumlarda
E. granulosus araştırmak için, IgG ELISA ve IgG IHA
serolojik yöntemler kullanılmıştır. Ayrıca 1 otopsi olgusunda
kist içeriğini ışık mikroskobu ile incelenmiştir.
BULGULAR
Araştırmanın yapıldığı 6 aylık dönemdeki toplam otopsi sayısı
1687’dir ve bunların %3,3’ünde (n=56) otopsi sırasında etiyo-
lojisi bilinmeyen kistler makroskobik olarak saptanmıştır.
Olguların 11’i (%16,9) zorlamalı ölüm değil, kuşkulu ölüm
grubundadır. Bu olgularda da ölüm nedenleri olarak
kardiyovasküler sorunlar ve bakteriyel enfeksiyon ön plandadır.
Otopside multipl kistler görülen 25 yaşında, erkek olgu, kardi-
yak bulguları olan bir ani ölüm olgusudur. Bu olguda kistik
yapı içeren organlardan karaciğerde (4 cm), dalakta (12 cm),
sağ böbrekte (3 cm) kist saptanmıştır. Kistik yapı içeren or-
ganlardan alınan örnekler mikroskopta incelendiğinde E.
granulosus protoskoleksleri saptanmıştır. Dolayısı ile bu olgu-
nun direkt tanısı da konulmuştur (Şekil 1, Tablo 1).
Otopsi sırasında etiyolojisi bilinmeyen kistli 56 olgunun
%71.4’ü(n=40) erkek, %28,6’si kadın (n=16) dır. Olguların en
küçüğü 12, en büyüğü ise 68 yaşında ve yaş ortalaması ise
36,3±15,9 olarak saptanmıştır.
Şekil 1. Otopsi olgusunda saptanan, karaciğer, dalak ve böbrekte çok
sayıda KE kistlerinin görüntüsü
Tablo 1. Olguların otopside saptanan ölüm nedenlerine göre dağılımı.
Ölüm nedeni N %
Genel beden travması 18 32,14
Ateşli silah yaralanması 13 23,21
Kesici-delici aletle yaralanma 9 16,07
Ası 4 7,14
Kalp-damar hastalığı 4 7,14
Künt kafa travması 3 5,36
İlaç entoksikasyonu 2 3,57
CO zehirlenmesi 1 1,79
KC, dalak, böbrek hidatik kisti nede-
niyle gelişen komplikasyonlar (Ruptür,
kanama, anaflaktik reak...)
1 1,79
Diğer (Kalp-damar hast, bakteriyel
enfeksiyon vb.) 1 1,79
Toplam 56 100,00
Tablo 2. IgG IHA yöntemi ile 56 olguda serolojik yöntem ile
inceleme KE sonuçları.
Pozitif Negatif Toplam
Yaş K E Toplam K E
0-14 1 0 1 0 0 0
15-44 5 18 24 7 8 13
45-64 2 6 8 1 4 5
>65 0 2 2 0 2 3
Toplam 8 26 34 8 14 22
K: Kadın; E: Erkek
Makroskobik olarak etiyolojisi bilinmeyen kist saptanan 56
olgudan alınan kan örneklerinde E. granulosus, Ig G IHA ve
Ig G ELISA serolojik yöntemleri ile antikor araştırılmıştır.
Bunun sonucunda, 8’i kadın (%14,2), 26’sı erkek (%46,4)
erkek, 34 olguda (%60,7) serokonversiyon saptanmıştır. Tüm
otopsi yapılan 1687 olguda arasında bu oran 56/1687
(%2.01)’dir (Tablo 2, Tablo 3).
Otopsilerde kistik eckinokokkozis görülme sıklığı
157
Tablo 3. Ig G ELISA yöntemi ile 56 olguda serolojik yöntem ile
inceleme KE sonuçları.
Antikor
titrasyonları
Kadın
n (%)
Erkek
n (%) Toplam
1/20 - 2 (3.1) 2 (3.1)
1/40 4 (6,2) 5 (7,7) 9 (16,0)
1/80 - 8 (12,3) 8 (12,3)
1/160 2 (3,1) 4 (6,2) 6 (9,2)
1/320 2 (3.1) 1 (1,5) 3 (4,6)
1/640 - 6 (9,2) 6 (9,2)
Toplam 8 (12,3) 26 (40,0) 34 (52,3)
TARTIŞMA
İzmir ve çevresinde, 1981–1984 yılları arasında, 202 hastane
olgusu saptandığı, sokak köpeklerinde E. granulosus görülme
sıklığı %5,5 olduğu bildirilmiştir (19). 1991 yılında Türkiye’de
kırsal alandaki insanlarda KE yaygınlığı sero-epidemiyolojik
olarak araştırıldığında 100.000’de 585 (4/684) olduğu saptan-
mıştır (3). 2055 kişide yapılmış olan bir çalışmaya göre ise bu
oran 291/100.000 (6/2055) dir (5). 1997–1998 yılları arasında
İzmir ve çevresinde KE olguları toplamı 591 olduğu görülmüş-
tür (4). Manisa’da 1995-2000 yılları arasında 105 adet ameliyat
edilmiş KE olgusu olduğu, Malatya’da 1990–1999 yılları arasın-
da 381olgu saptanmıştır (11, 18). Konya bölgesinde yapılan
benzer bir araştırmada ise 1986–1998 yılları arasında KE’li 833
olgu saptanmıştır (2). Kayseri’de 1999-2004 yılları arasında
toplam 699 KE olgusunun saptandığı ve bunların 6 (%0,86)’
sının öldüğü saptanmıştır (23). KE insanda organlarda görülme
sıklığına göre, karaciğer, akciğer, beyin, dalak böbrek gibi bir
çok organda görülebilmektedir (11). Yaptığımız araştırmada da
görüldüğü gibi otopside makroskobik olarak etiyolojisi bilinme-
yen kistli olguların yaklaşık yarısı her iki serolojik testte pozitif
olarak saptanmıştır. Araştırmamızda tüm otopsilerin %2,01’inde
serolojik olarak KE tanısı konulması ise otopsi ekibinin riskleri
konusunda kaygı vericidir. Bu durum ayrıca toplumun da KE
hastalığına karşı ne kadar çok risk altında olduğunu gösteren
önemli bir saptamadır.
Sonuç olarak; ülkemizde yaşayan kişilerin serolojik incelemele-
rinde olduğu gibi, otopsi yapılan cesetlerde de KE’ in yaygın
olarak bulunabildiği konusunda bir fikir vermesi açısından
önemlidir. Ani beklenmedik ölümlerde genellikle kardiyo-
vasküler nedenler görülmekte ise de çok değişik nedenlerle de
karşılaşılmaktadır (6, 13). İnsanlarda şüpheli ölümler meydana
geldiği durumlarda, KE’ in kistlerinin rüptürü sonucu, kanama
ve anaflaksiden ölebileceği unutulmamalıdır (6, 12, 13).
Ayrıca; adli otopsi yapan kişilerin otopsi sırasında mutlaka hijyen
kurallarına uygun olarak çalışmaları temin edilmelidir. Canlılığını
yitirmemiş E. granulosus’un protoskoleksleri ve/veya enfeksiyon
etkenleri, insana bulaşma riski olabileceği unutulmamalıdır.
KAYNAKLAR
1. Akısü Ç, Aksoy Ü, İnceboz T, Açıkgöz M, Orhan V, 2002.
DEÜTF Parazitoloji Anabilim Dalı’na Son Yılda Gelen Kist
Hidatik Şüpheli Hastaların Serolojik Sonuçları. Türkiye
Parazitol Derg, 27(1): 24–26.
2. Aldemir OS, Baykan M, Gökçen A, 2000. Konya Numune hasta-
nesinde 1986-1998 yılları arasındaki kist hidatik olgularının retros-
pektif değerlendirilmesi. Türkiye Parazitol Derg, 24 (1): 73-75.
3. Alkan MZ, Özcel MA, 1994. Kist hidatikte sero-epidemiyolojik
araştırmalar, Türkiye Parazitol Derg, 18 (3): 302-307.
4. Altıntaş N, Ertabaklar H, Yolasığmaz A,1999. İzmir ve Çevresin-
de Echinococcosis, 11. Ulusal Parazitoloji Kongresi, Sivas.
5. Altıntaş N, Yazar S, Yolasığmaz A, Akısü Ç, Şakru N, Karaca-
su F,1999. A seroepidemiological study of Cystic Echino-coccosis
and surrounding area. Helmintologia, 36(1): 19-23.
6. Arısoy Y, Özkara E, Aslan Ö, Özer E. 2004. Subendokardiyal
hemoraji: gerçek insidans nedir? III. Anadolu Adli Bilimler
Kongresi, Eskişehir Bildiri Özet Kitabı. s.42.
7. Aydin NE, Ege E, Selcuk MA, Erguvan R, 2001. Echinococcal
hydatid cyst at the right ventricle outlet with leakage to the
pulmonary artery outflow causing follicular airway disease and
sudden death. Am J Forensic Med Pathol, 22(2): 165-168
8. Budak S, 1991. Kist Hidatik’in Epidemiyolojisi İnsanlarda ve hay-
vanlarda Kist Hidatik. Özcel MA. Ed. Kist Hidatik. Türkiye Parazitol
Derneği Yayın No:10, İzmir: Ege Üniv. Basımevi, s.65-76.
9. Dinkel A, von Nickisch-Rosenegk M, Bilger B, Merli M,
Lucius R, Romig T, 1998. Detection of Echinococcus
multilocularis in the definitive host: coprodiagnosis by PCR as
an alternative to necropsy. J Clin Microbiol, 36(7): 1871-1876.
10. Hirvela-Koski V, Haukisalmi V, Kilpela SS, Nylund M,
Koski P, 2003. Echinococcus granulosus in Finland. Vet
Parasitol, 111(2-3): 175-192.
11. İnceboz T, Altıntaş N, Kahya M, Haskaraca F, 2001. Manisa
Bölgesinde uniloküler Kistik Ekinokokkozis Türkiye Parazitol
Derg, 25(1): 45-48
12. Knight B, 1995. (Çeviri Editörü: Nur Birgen) Simpson Adli Tıp.
1. Baskı. İstanbul: Bilimsel ve Teknik Yayınları Çeviri Vakfı,
s.187–200.
13. Knight B, 1991. Forensic Pathology. 1
st
ed. London Melbourne
Auckland: Edward Arnold, p.444–473.
14. Kumar MJ, Toe K, Banerjee RD, 2003. Hydatid cyst of liver.
Postgrad Med J, 79(928): 113-114.
15. Malamou-Mitsi V, Pappa L, Vougiouklakis T, Peschos D,
Kazakos N, Grekas G, Sideris D, Agnantis NJ, 2002. Sudden
death due to an unrecognized cardiac hydatid cyst. J Forensic
Sci, 47(5): 1062-1064.
16. Özkara E, Yemişcigil A, 2000. Adli Otopsilerin Ateroskleroz Yö-
nünden Araştırılması. Türkiye Ekopatoloji Dergisi, 6(3–4): 181–186.
17. Soysal Z, Çakalır C, 1999. Adli Tıp Cilt I. 1. Baskı, İÜ Cerrah-
paşa Tıp Fakültesi Yayınları, İstanbul 175–183.
18. Tevfik M, Aldemir OS, Karadaş K, Çelik T, Daldal N, 2000.
Malatya Bölgesinde Uniloküler Kistik Ekinokokkozis. Türkiye
Parazitol Derg, 24(1): 33-36.
19. Üner A, 1985. İzmir civarında köpeklerde Echinococcus granulosus
üzerindeki araştırmalar, Doktora Tezi, Ege Ü. Tıp Fak. İzmir.
20. WHO/OIE Manual on Echinococcosis in Humans and Animals:
a Public Health Problem, chapter 4 Geographic distribution and
prevalence p.107.
21. Yazar S, 2005. Kayseri'de Kistik Ekinokokkozisin Son Altı
Yıldaki Durumu Türkiye Parazitol Derg, 29(4): 241–243.
