Content uploaded by J.G. Timmerman
Author content
All content in this area was uploaded by J.G. Timmerman on Dec 17, 2014
Content may be subject to copyright.
Informatie op maat: een raamwerk voor waterbeheer
Inleiding
Tot voor kort werd informatieverstrekking
synoniem geacht met gegevensverstrekking.
Eisen aan de informatie werden nauwelijks
gesteld door de belanghebbenden.
Uit een brij aan getallen, al clan Diet gevat
in overzichtelijke tabeUen, haalde men
wat van zijn of haar gading was. Door de
toenemende kennis over processeD en
de daarmee onlosmakelijk verbonden
behoefte aan meer informatie, gekoppeld
aan de dankzij voortschrijdende automati-
sering toegenomen mogelijkheden om
J. G. TIMMERMAN
RIZA
J. HENDRIKSMA
RIZA
informatie te verzamelen, is in de jaren
tachtig de brij aan getallen verworden tot
een rijstebrijberg van gegevens, waar
nauwelijks meer doorheen te komen valt.
Ook heeft eind jaren tachtig bet integraal
waterbeheer haar intrede gedaan. Er moet
rekening worden gehouden met een veel-
heid aan aspecten van bet watersysteem en
aIle daarbij horende belangen. Afstemming
moet plaatsvinden met verschillende ter-
reinen zoals ruimtelijke ordening, milieu,
natuur, zowel regionaal als nationaal of
zelfs intemationaal. Elk van deze terreinen
levert weer een aparte stroom gegevens op
[CIW/CUWYO,1996].
Het mag duidelijk zijn dat in deze situatie
de belanghebbenden voorwaarden gaan
stellen aan de wijze waarop de informatie
wordt geleverd. Men wi! geen cijfers en
tabellen meer. Vragers eisen op maat
gesneden, heldere, toegankelijke, actuele en
integrate informatie. De uitdaging voor
beleidsvoorbereidende instituten als bet
RIZA is om alle vragers op maat gesneden
informatie te leveren.
Om deze uitdaging aan te kunnen is
binnen RIZA een raamwerk ontwikkeld
voor bet leveren van informatie op de maat
van vragers. Dit raamwerk wordt in dit
artikel beschreven.
toekomst, speciaal in de gebieden onder
zeeniveau?
-Kunnen we zonder gevaar voor de
gezondheid water drinken, onafhankelijk
van waar her water vandaan komt?
-Bestaat er nog natuur ills mijn klein-
kinderen volwassen zijn en voldoet dit dan
nog aan bun behoeften?
-Kan er zonder gevaar voor de gezond-
heid gezwommen worden in oppervlakte-
water?
-War zijn de consequenties van een droog
jaar voor de landbouw?
-Is er in de toekomst nog genoeg koel-
water voor de industrie en voldoende water
voor de scheepvaart?
Het is echter niet zo simpel om hierop een
antwoord te geven. Deze vragen roepen zelf
weer de nodige vragen op. Bij de eerste
vraag kunnen bijvoorbeeld de volgende
vragen gesteld worden: War is veilig?
Is een kans op overstroming van 1 op de
tienduizend jaar veilig? Geldt dat voor heel
Nederland of alleen voor een polder?
En regen welke kosten?
Enerzijds zijn er de beleidsmaker, de poli-
tiek en her publiek, die vragen hebben.
Anderzijds zijn er de expert, de onder-
zoeker, de wetenschapper, die over
bepaalde kennis en gegevens beschikken.
Bovenstaand voorbeeld maakt duidelijk
dat er een dialoog nodig is tussen beide
groepen, waarin wordt vastgesteld war de
precieze vraag is. Daarnaast is her belang-
rijk dat meteen ook wordt vastgesteld hoe
her antwoord op de vraag gegeven wordt
en met welke mate van detail en betrouw-
baarheid. In her voorbeeld kan dan worden
afgesproken daiveiligheid wordt uitgedrukt
in een statistische kans, maar dat deze
kans gerelateerd wordt aan de kosten.
Veiligheid krijgt daarmee zowel een
technische ills een economische kant.
Afgesproken kan worden dat her antwoord
op de vraag wordt gegeven in de vorm van
een aantal scenario's en eventuele conse-
quenties op sociologisch (het halve dorp
verdwijnt onder een metershoge dijk) en
ecologisch (waardevolle natuurgebieden
zullen verdwijnen) gebied.
Wat is de vraag?
Verzoeken om informatie zijn vaak globaal
en weinig gespecificeerd. Hofstra [1994]
stelde als beleidsmaker de volgende,
simpele vragen:
-Is dit een veilig land, nu en in de
Samenvatting
Toenemende stromen informatie maken de vraag naar op maar gesneden informatie
steeds urgenter. Het proces van gegevens verzamelen en bet omvormen hiervan tot
direct bruikbare informatie, zonder ballast, heeft sturing nodig. Hiervoor is een
dialoog nodig russell waterbeheer en -beleidsorganisaties enerzijds en informatie
verzamelende organisaties anderzijds. Ais basis voor dele dialoog is binnen RIZA
een raamwerk ontwikkeld dat bet proces beschrijft van definieren van de informa-
tiebehoefte en de te volgen strategie van informatie verzamelen tot aan de over-
dracht van informatie: de informatiecyclus. Aan de hand van de informatiecyclus
kunnen de opeenvolgende stappen in de informatiestroom worden ingevuld, waarbij
bet cyclisch karakter zorgt voor up-to-date informatie op maat. In dit artikel wordt
de informatiecyclus nader uitgewerkt.
Uit bet voorbeeld voIgt ook dat eenduidige
antwoorden moeilijk te geven zijn. Hoe
moet je bijvoorbeeld ecologische factoreD
meewegen? Er zal altijd een keuze gemaakt
moeten worden, afhankelijk van de situatie,
de randvoorwaarden en ook de tijdgeest.
Deze laatste is overigens vaak probleem-
gebonden. Een goed voorbeeld van tijd-
geest is te vinden in de beleidsontwikke-
ling in bet waterbeheer: in de Eerste Nota
Waterhuishouding stond de kwantiteit van
water centraal. In de Tweede Nota is daar
de relatie met de economie aan toegevoegd
en is aandacht geschonken aan kwaliteits-
aspecten. In de Derde Nota Waterhuis-
houding is water als systeem in beeld
gebracht en werd naast de economie de
ecologie geplaatst. In de Vierde Nota
Waterhuishouding zal bet gaan om bet
vinden van een verantwoord evenwicht
tussen economische, ecologische en
sociologische ontwikkelingen [Projectteam
NW4, 1995J.
Hoe krijgen we een antwoord?
Als de vraagstelling duidelijk is, is de
volgende stap bet zoeken naar manieren
om een antwoord te vinden. Ook dit vormt
een onderdeel van de dialoog tussen
besluitvorming en onderzoek. Uitgaande
van ODS voorbeeld is er een aantal moge-
lijkheden. Met technische kennis kan
bepaald worden wat mogelijk is en aan
de hand van berekeningen en modelleD
kunnen de kansen op calamiteiten bepaald
worden. Moet echter bet antwoord exact
berekend worden of is bet voldoende als
bet antwoord indicatief is? In bet eerste
geval is een uitputtende inventarisatie van
de bestaande situatie nodig. Ook op dit
vlak moet dug een afweging gemaakt
worden tussen bet detailniveau van bet
antwoord en de benodigde inspanning.
Het kan bijvoorbeeld ook een keuze zijn
om bet maatschappelijk draagvlak in bet
antwoord mee te DefieD. Dit draagvlak kan
daD bijvoorbeeld met een enquete bepaald
worden.
Verder is bet van belang om de uiteinde-
lijke bewerking van de gegevens in dit
'~!POU d!!BWJO]U! dMnd!U snp S! lH
'SBM lBBq}]!q:>Sdq
!d!U dO! nu !O! d!P UdldAdldo d!!BWJO]U!
d!P 'Pld}]}]!A\!UO UdPOq!dW dMnd!U U!!Z ld -
~S! ~!POU d!!BWJO]U! dldPU1!
lOOpl1!1!M '(P!dldq P~!Z!!Md~ PlddqloOA!!q
lOOp) P~!Z!!A\d~ SIdPP!WU! S! d!!Bll:l!S dP -
~do Ud~BlA
dMnd!U !ddOl d!!BWJO]U! Ud~dl}]ldA dP -
~PldAdld~
d!!BWJO]U! d!S!n! dP !d!U !]ddq UdldW1!ZldA
d! d!!BWJO]U! WO d!~d!Bl!S dP~IOAd~ dP -
~ d!]d o qdq d!! BWJ o ]U!
d}]!!Id}]ldM dP !dW UddldAO !d!U !WO}]
d!]dOqdqd!!BWJO]U! dpldd:>!Jpddsd~ dP -
~Pldd:>!J!:>ddsd~
dPUdOPIOAUO S! d!]dOqdqd!!BWJO]U! dP -
:U!!Z UdUUn}]
lOOAJd!q UdUdPd~ '!dOPIOA !d!U d!!BW
-lO]U! dP !BP }]BBA !}]!!Iq !UdWOW !BP dO
'~1J~oq~q~~BWlOJU! ~p do u~p!!US
~1 ~O1 W~~1SAS pu~I~WBZJ~A ~~BWlOJU!
1~q wo ~O:IJ~ 1U~!P ~!~~1BJ"!S~!1BWlOJU! ~a
'u!!Z U~1~OW Jt!Bq}{!q:>S~q :p~J!P SU~A~~~~
J~~q~qJ~1BM I~~UO!1BJ~do JOOA I!!/I\J~1
~ugI~q UBA U~~U!I~}{}{!A\:IUO ~~~BwpU~J:l
u!!Z ~!1BnIBA~- u~ ~U!P!~J~qJOOASP!~I~q
JOOA ~~1J~oq~q ~P UBA }{!!I~}{ug1UB }{J~1S
PI~wgzJ~A 1pJOM ~~BWlOJU! dOJt!BM ~z!!Ir\
~P S! ~pUBB~JOOA 1~q 1!n 1}{!!Iq IB sIBoZ
3!~3"B.1:JS3PBW.l°JuI
-~!M1UOlnmBU 'UJ~U!ZOI UJ~U!lp~ruJ1)
UJIJ~Jl1BBW UJ (~U!1q:>!lU! UJ 1!J1!IBM~
-lJ1BM) UJWJIqold '(J!pul1j Jq:>S!~OIo:>J)
J!pul1j Jp 1BAWO 1JH "lO1B:>!PU! Jp wJBz
Jp 1UllOA ,OOOZ lEE! 1Jq U! U!!1I Jp U! WIBZ,
UJWJUlOOASP!JIJq 1Jq UI "UJlJ1UJSJld
J1 wo U!!Z 1~!q:>SJ~ UJ U!!Z lBBq1JJW 1JOW
JZ 'J1JJOqJqJ!lBUllOJU! Jp UBA IJJP UJJ ~OO
lO1B:>!PU! UJJ 1BAWO lJplJA "UJ1UJWJIJS!SBq
J!lP JZJp UJUBAWO UJlO1B:>WU! JPJO9
"UJlO1B:>!PU! U!!Z J1JJOqJqJ!lBUllOJU! Jp UBA
UJIIJ1S1SBA 1Jq U! UJ1UJWJIJ J~!!l~UBIJH
'U;jP10A\
UB~ P1;j;j~B;j1;j~ I;jUS l;j;jZ 1BP S! 1;j;jq;jq1;j1BA\
1;j;jUO~B1;jdO 100A 1;j;j~U;jSSH '~!!l~UBI;jq
1;j1;jW~U;j~ ;j1;jP;j! 1p10A\ 'U;j1;jPBU U;jZU;j1~
;jq~S~!l~ ;jP sIB sed ~U!IBP Jo ~U!~!~s ;jA\ru
U;j;j 1;jW UBB1S10A ;j!1UB1SU! ;j1S1;j;j U! UB~
~U!A;j~1q~!l;jq1;j1B~00H 'u!!Z ;jPU;j°PIOA
;j~UB1SU! ;j1S1;j;j U! ~U!l;jUllBfB ;jq~S!~
-OIO!q UB~ 1!;j1!fBA\~1;j1BA\ ;jl;jq;j~IB ;jP 100A
'S! ;jP1BBA\ ;jUB1S;j~;j01 ;jP l;jPUO Jo U;jAOq
;j~Bl:lU;j~UO~ ;jP Jo I;jA\ 1BBW '~!!l~uBI;jq
l;jPU!W J01S U;j;j UBA ;j!1B11U;j~UO~ ;jz;j!~;j1d
;jP Pl;j;jq100A!!q S! ;jWBUU!l;j1BA\~U!lP
;jI;jUO!1Bl;jdo 100A ';j!1BUllOJU! ;j1Bq~!ruq
P;j1!P wo 1~BBlA 1;j;jq;jq1;j1BA\ I;j;jUO!1Bl;jdO
'U;jPUBI ;j1;jPUB 1!n ;j~BUllOJU!
1;jW ~U!~!!I;j~l;jA ~oo U;j S;j~BS!lB1U;jAU!
;jPUBB~lOOA 1;jW UBAl;j!q ~U!~!!I;j~l;jA U;j
~u!A;j~WO ;jP 1;jW ;j~BI;j1 U! '1;j1BA\ 1;jq UBA
5mB1S ;jP UBA ;j~BS!~U;jAU! ;j~~BWI;j~;j1
U;j;j WO ~BB1A ~U!P!;j1;jq100ASp!;jI;jq 100A
;j~BUlloJuI 'U;j~U!I;j~~!A\:IUO UBA ;j~BlodBl:lx;j
U;j 'PI;j1;jA\ ;jP UBA U;jI;jP ;j1;jPUB 1!n ~oo
'U;j~U!lBAl;j u!!Z 100Al;j!q U;jUU01q ;j1S~!!l
-~UBI;jq ;jQ '1SWO~;j01 ;jP l;jAO ;j~BUllOJU!
UBB ;j1J;joq;jq 1J;j;jq ~U!P!;j1;jq100ASp!;jI;jH
'u;j1;jlnUlloJ u;juun~ ;j1 U;jI;j~;j11BBW
wo ~!pou ;j~BUllOJU! l;j;jW S! '1BB~ 1q~;jlS
1;jq sIV 'u;jpnoq ;j1 sIod ;jP UBB l;j~U!A ;jP
wo U;jU;j!P l;j!q u;juun~ U;j101B~!PU!Sp!;jI;jH
'U;jqq;jq P;jJJ;j ;j1SU;jA\;j~ 1;jq U;jI;j~;jl:lBBW
U;jWOU;j~ ;jll;jA;jOq U! U;j 1J!!Iq 1UBA;jI;j1 ~;j~
-BW;jlq01d ;jP1;j;jIBU~!S;j~ 1;jP1;j;j ;jP ;j11;jA;jOq
U! U;jA;j~UBB 1;jOW U;j S;j!:I:Jut1J ;j1SU;jA\;j~
Jo ;jPUBB1S;jq ;jP UBA 1!n 1BB~ 1;jH 'P!;jI;jq
;jPI;j1S;j~1SBA 1;jq do u;jd!!l~ru;j1 P;j1!P
1;jOW ;j~BnIBA;jsp!;jI;jq 100A ;j!1BUlloJuI
'l;j;jq;jq
-1;j1BA\ 1;j;jUO!1B1;jdo 100A ;j~BUllOJU! -
~~U!P!;j1;jq100ASP!;jI;jq 100A ;j~BUllOJU! -
~;j~BnIBA;jsp!;jI;jq 100A ;j~BUllOJU! -
:[9661
'OA1X\[l::>/ &I::>] ;j~BUllOJU! ;jP~!POU;jq
;jP U! 1q~Blq;j~UBB U;jP10A\ ~U!I;jP;j!lp
U;j;j UB~ dB1s ;jPU;j~IOA sIV 'u!!Z ~!!I;j~OW
U;jI;j~;jl:lBBW ;j~I;jA\ U;j u!!Z U;j~U!~!;j1P;jq
U;j U;jW;jlq01d ;jP 1BA\ 'u!!Z 1;j1BA\ 1;jq
UBA ~!ruq;j~ 1;jq U;j S;j~~ut1J ;jP 1BA\ PI;j1S;j~
-1SBA U;jP10A\ 1;jOW ;j1J;joq;jq;j!1BUllOJU!
;jP UBA U;jU;j1S1SBA 1;jq 100A 1;jZUBB sIV
'U;j1;j1U;jS;j1d ;j1 ~!pnOAU;j;j
U;j U;j1~!UY;jP ;j1 ;j:tJ;jOq;jq;j~BUllOJU!
;jP wo 1~!q~S;j~ wIBZ ;jP S! ~oO '(~U!I;j~
'f966T'VWdL
aDa/Nfl ./vvu] .LJ31f3q.LJ1Vm ./0012 U31U3Uta/3S1SVf/ -e "q{v
snpl6al1!1UUofUI aa -T 'qfv
'[9661 'OA&Il:J/&I:J]
CWddlqOJd) d!SOJd Ud~d:j Cd!PUI\j) d!U!I
-S~U!~!PdPJdA SJ1! u!!pSn}{ dP UtlA ~u!pnoq
-pumSU! dP JOOA Ud~JOqJtltlA\ dPUdOPIOA
CId~dJ:jt!t!w) d!:jdIddnsputIZ :j]dd~ :PIddqJOOA
UdH 'PInAd~U! S! }{dOqd!lP dZdP UtlA ud:jund
-}{dOq dP d!lP dlItI do d!:ltlWJO]U! dP sJ1! stld
:jtlt!:jS:jUO PIddq ~!PdIIOA udH 'C'l 'qJ1!) UdPJOA\
UdWOUd~ d!P udId~dJ:jt!t!w dP Ud }{!ruqd~
:j!P JOOA Ud~U!~!dJPdq;udwdIqoJd dP 'Jd:jtlA\
:jdq UtlA }{!ruqd~ :jdq/Sd!PUI\j dP :Jddqdq
-Jd:jtlA\ :jdq U! ud:judwdIdS!Stlq UtlA }{dOq
-d!lP dP :jdW Ud}{VW d:j dA\ Udqqdq !!qJt!t!O
'P!dIdq- Ud JddqdqJd:jtlA\ :jdq JOOA ~!POU
S! d!:ltlWJO]U! d}{IdA\ S! ~t!t!JA dI~!:IUdSSd dO
~U~oq~q~P8W.1°JUI
~~
'P!JIJq- UJ
JJJ1{JqJJ1BA\ 1J1{ UBB UJ~BlpJ~JJAO UJ pJJJ1
-uJSJJdJ~ J!1BUJJOjU! JPuJJJ1InsJJ Jp 1pJOA\
SUJAJ~J~ Jp UBA UJ}{JJA\Jq UJ UJIJWBZ
-JJA 1J1{ BN 'snI;)f.;}J!1BWJOjU! Jp U! dB1S
JPUJ~IOA Jp S! SUJAJ~J~ Jp UBA UJIJWBZJJA
J}{!!IJ}{JJA\PBBp 1JH 'J!~J1BJ1SJ!1BUJJOjU!
Jp :UJpJOA\ 1JOW PIJWBZJJA J!1BUJJOjU!
J1SUJA\J~ Jp JZ!!/I:\ J}{IJA\ do PIJ1SJ~1SBA
'P!JIJq- UJ JJJ1{JqJJ1BA\ 1J1{ 1JW ~JJlJAO
U! 'J!1BS!UB~JO JPUJIJWBZJJA J!1BUJJOjU! Jp
JOOp 1pJOA\ SUJ~IOAJJ A 'J1jJO1{JqJ!1BUJJOjU!
Jp :S! P~!POUJq J!1BWJOjU! J}{IJA\ P~JIJ~
-1SBA UJpJOA\ 'SJ!1BS!UB~JO JPUJIJWBZJJA
J!1BUJJOjU! Jp 1JW ~JJlJAO U! '1JOW P!JIJq-
UJ JJJ1{JqJJ1BA\ 1J1{ 1!nUBA 'snI;)f.;}J!1Bw
-JOjU! Jp : I ~U!PIJJqJB U! pJJJS!1BWJ1{;)SJ~
S! SJ;)OJd UJAJJ1{;)SJq UJAOqJJ!1{ 1JH
snI;);\;)apuW.loju! a(J
"Jq:)!Y;)~;)OJ
U;)pJOM J;)peU J!P yez u;)jeJ~eJed ;)PU;)~YOA
;)P uI "Sp!!zJ;)pue s;)!:Ies!ue~Jo ;)PU;)Y;)Wt!ZJ;)A
;)!:IeUJJOjU! U;) Sp!!ZJ;)U;) P!;)y;)q- U;) J;);)q;)q
-J;)JeM U;)SSn:j ~ooye!p ;)P JOOA S!Seq sye
:\TJ;)MWeeJ U;);) JP;)!q snY:),\;);)!JeUJJOjU! ;)Q
";)Jj;)oq;)q
;)P do U;)P;)US;)~;)OJ ';)!:IeUJJoju! ;)Jep
-oJ-dn JOOA ;);)UJJeep ~JOZ U;) ;)!:IeUJJoju!
;)Py;)wezJ;)A ;)P ueA ;)!JenyeA;) ;)~!JewY;)~;)J
U;);) JJ;);)pueJe~ J;)J:\TeJe:\T q:)S!y:),\;) J;)H "Z
"W;);)JSAS PU;)y;)WezJ;)A ;)!:IeUJJoju! J;)q JOOA
pu;)yed;)q S! ;)Z;)Q "Jq:)eJpJ;)AO-;)!:IeUJJoju!
;)P J;)W ~uequ;)Wt!s U! ;)Jj;)oq;)q;)!Jew
-JOjU! ;)P ueA U;)TT;)JSJSeA ~;)P;)AO U! J;)H "I
:snY:),\;);)!:IeUJJoju! ;)P ueA s;)d!:)u1Jd
;)Js:\T!1J~uey;)q ;)P u!!Z JeA;)~U;)Wt!S JJo)l
"U;)pJOM
u;)uun:\T pJ;)A;)y;)~ ;)!JeUJJoju! U;)P;)US;)~;)OJ
;)Jj;)oq;)q ;)P do J;)J;)q sny:),\;) ;)PU;)~YOA ;)P
U! ~u!:Iq:)eAU;)A Jeeu Tel sny:),\;) ;)puee~JOOA
;)P J!n U;):\T:\TOJJ;)~ U;)pJOM ue:\T ~U!J;)y Jepwo
"uee je U;)JOA ueA JU!~;)q s;):)oJd
;)JSJ;)q:)S;)~ J;)q U;) PY;)JS;)~JSeA U;)pJOM
J;)OW ;)Jj;)oq;)q;)!:IeUJJoju! (;)P~!Z!!M;)~) ;)Z;)Q
.SU;lA;I~;I~
UBA u;lI;lWBzl;lA 1;1q lOOA U;lplBBA\J.OOApUBl
;lp U;lWBZ;l1 U;lZn;l}{ ;lZ;lP U;lUllOA ;l1!;lJ uI
.~u!uUBdsu! ;lP~!pou;lq ;lp do }{OO U;I
SU;lA;I~;I~ UBA U;I}{l;l/n;lq U;I u;lI;lWBzl;lA UBA
U;lP°l:p;lW ;lp do P;l°IAU! u;lqq;lq u;lzn;l}{
;lZ;lP IV .S,°!lBU;I:JS UBA U;lU;I}{;lllOOP 1;1q Jo
~U!S1;101UllOU UBp ;I!~;l1Bl1S ;ll;lPUB U;I;I WO
1~BBlA SPU;ll1 UBA ~U!U;I}{;ll;lH .u;lI;lWBzl;lA
SU;lA;I~;I~ UBA ;lZ!!/n ;lp do 1J;I;lq P;l°IAU!
1!P 1BPWO ;lP;lW 'U;I}{;llds;lq ;11 WnpB1S
6'lS LI °JU 'L661 Cot') O'H
530
komen dat ongebruikte informatie in de
toekomst toch wordt geproduceerd en
omgekeerd gebruikte informatie Diet meer
geactualiseerd wordt [Timmerman et a/.,
1996].
Ajb. 4 -MonitoringO'clus [naar VNIECE TFMA;
1996J.
Integraal waterbeheer vraagt om integrate
informatie. Om dele informatie samen te
stellen zijn vele verschillende bronnen
nodig. In bet waterbeheer wordt veel
gebruik gemaakt van monitoringnetwerken
om gegevens te verzamelen. Vaak worden
ook modellen gebruikt, bijvoorbeeld om
op basis van de monitoringgegevens voor-
spellingen te kunnen doen. Andere bron-
nen van informatie kunnen gegevens zijn,
die door organisaties uit andere disciplines
worden verzameld zoals gegevens over
recreatie of landbouw of bijvoorbeeld
ramingen van kosten van maatregelen,
literatuur, etc. Calli. 3).
~
Waterbeheer/beleid ~
.Informafie Ibehoelle ~ Monitoring netwerk ~ Info,rnatie: )veraracht I
MOOelien
Kennissystemen
-""1 /
~
Anaere DrOnnen
SiotopmerkingenNa
bet gereedkomen van de Vierde Nota
Waterhujshouding zal een herijking
van bet onderzoek en de monitoring-
inspanningen plaats moeten vinden.
De in dit artikel geschetste informatie-
cyclus vormt een raamwerk voor de
dialoog russell beleid en onderzoek.
In de komende tijd zal de daadwerkelijke
bruikbaarheid van de informatiecyclus
bewezen moeten worden.
Concrete toepassing van de monitoring-
cyclus zal worden getoetst in een aantal
internationale pilotprojecten, die in bet
kader van de Helsinki-conventie onder
voorzitterschap van RIZA in 1996 gestart
zijn.
Met dank aan R. M. A. Breukel, J. J. Ottens
en A. J. Schafer voor bun waardevolle
commentaar bij de totstandkoming van dit
artikel.
element. De uiteindelijk verkregen infor-
matie is daarmee de resul-
, tante van een keten van
activiteiten. Als de kwali-
teit van informatie in een
van de elementen te
wensen overlaat heeft dit
gevolgen voor de uiteinde-
lijk verkregen informatie.
De sterkte van de keten
wordt bepaald door z'n
('1 zwakste schakel [Stroom-
Ajb. 3 -Bronnen van infonnatie (naar UNIECE 1FMA, 1996). 6' ~;;., berg et al., 1995].
Deze monitoringcyclus
vormt een van de basisprincipes voor de
monitoringrichtlijn, die is opgesteld in bet
kader van de 'Convention on the Protec-
tion and Use of Transboundary Water-
courses and International Lakes' onder
auspicien van de Economic Commission
for Europe in Helsinki, 1992 en op 6 okto-
her 1996 in werking is getreden [UN/ECE
TFMA, 1996].
Gegevens bewerken
Een van de belangrijkste uitdagingen
tegenwoordig is bet aggregeren van de
beschikbare gegevens (jaarlijks komen er
voor de Rijn per locatie zo'n 5000 water-
kwaliteitsgegevens beschikbaar) tot een-
duidige informatie. Hiervoor worden
diverse hulpmiddelenontwikkeld, zoals
de STOW A methodiek voor ecologische
beoordeling [Klapwijk et al., 1994J, de
waterdialoog [Latour et al., 1996J en de
AMOEBE [Ten Brink en Hosper, 1989J.
Essentieel is wel dat de gebruikte metho-
dieken eenduidig zijn en dat er overeen-
stemming over bet gebruik is bij aIle
partijen.
De European Inventory of Commercial
Chemical Substances (EINECS) omvat
zo'n 100.000 chemicalien [Van Leeuwen,
1994]. De enkele honderden stoff en die in
bet oppervlaktewater worden gemeten
vormen slechts een topje van de ijsberg.
De strategie voor bet informatie verzame-
len kan daarmee niet langer uitsluitend
gericht zijn op parameters, maar moet zich
meer richten op de problemen waarover
informatie gewenst is. Dit betekent dat
niet meer gekeken wordt naar individuele
parameters (stofgericht onderzoek), maar
dat meer en meer gekeken wordt naar
graadmeters (indicatoren, doelvariabelen),
die aangeven of er iets aan de hand is
(effectgericht onderzoek). Als de graad-
meter aangeeft dat zich iets voordoet kan
met gericht onderzoek gekeken worden wat
er precies aan de hand is [CIW /CUWYO,
1996].
Info rID a ti e-ov erdrach t
Het is van belang dat de conclusies uit deverzamelde
informatie in een dialoog
russell onderzoek en beheer en -beleid
worden besproken om nuances over te
dragen en onduidelijkheden weg te nemen.
Anderzijds is het ook van belang dat
vanuit het beheer en -beleid wordt aan-
gegeven welke informatie wel wordt
gebruikt en welke niet. Dit om te voor-
Gegevensverzamelend systeem
Zoals eerder aangegeven zijn er verschil-
lende manieren om de gewenste informatie
te verzamelen, afhankelijk van de infor-
matiebehoefte en de daarbij gekozen
strategie. Voor monitoringprogramma's is
de informatiecyclus uitgewerkt tot de
monitoringcyclus (afb. 4). Hierin is vooral
bet gegevensverzamelend systeem verder
uitgewerkt in samenhangende onderdelen.
De monitoringcyclus geeft de onder-
scheiden elementen weer, die gedefinieerd
moeten worden om aIle eisen te kunnen
specificeren. Informatie uit ieder element
wordt doorgegeven aan bet volgende
Literatuur
CIW /CUWVO, 1996. Voortgangsrapportage Integraal
Waterbeheer en Noordzee-aangelegenheden 1996:
Comissie Integraai Waterbeheer/CUWVO.
Hofstra, M. A. 1994. Information is vital for the
national decision maker. In: M. Adriaanse, J. van de
Kraats, P. G. Stoks and R. C. Ward (Eds.),
Proceedings of the international workshop Monitoring
Tailormade, Beekbergen, The Netherlands, p. 43-54.
Klapwijk, S. P., Gardeniers, J. J. P., Peeters, E. T. H.
M. and Roos, C. (1994). Ecological assessment of water
systems. In: M. Adriaanse, J. van de Kraats, P. G.
Stoks and R. C. Ward (Eds.), Proceedings of the inter-
national workshop Monitoring Tailormade, Beekbergen,
The Netherlands, p. 105 -117.
Latour, P. J. M., Stutterheim, E. en Schafer, A J.
(1996). Vangegeven tot informatie: de WATER-
DIALOOG. H2O (29) nr. 23, p. 693-696.
Leeuwen, C. J. van (1994). Strategy for water quality
assessment. In: M. Adriaanse, J. van de Kraats, P. G.
Stoks and R C. Ward (Eds.), Proceedings of the inter-
national workshop Monitoring Tailormade, Beekbergen,
The Netherlands, p. 93-104.
Projectteam NW4 (1995). Ruimte voor water. Visie-
notitie als aanzet voor discussie. Den Haag. pp. 80.
Stroomberg, G. J., Freriks, I. L., Smedes, F. and
Catino, W. P. (1995). Quality assurance and Quality
control of Surface Water Sampling. In: Ph. Quevauvilier
(Ed.), Quality Assurance in Environmental Monitoring,
VCH, Weinheim, Germany.
Ten Brink, B. J. E. en Hosper, S. H. (1989). Naar
toetsbare ecologische doelstellingen voor het waterbeheer:
de AMOEBE benadering. H2O (22) nr. 20, p. 612-617.
Timmerman, J. G., Gardner, M. J. and Ravenscroft,
J. E. (1996). Quality assurance. Volume 4 in the
1994/1995 working programme of the UN/ECE Task
Force on Monitoring and Assessment, Institute for
Inland Water Management and Waste Water
Treatment (RIZA), Lelystad, the Netherlands. RIZA
report nr. 95.067.
UN/ECE Task Force on Monitoring and
Assessment, (1996). Guidelines on water-quality moni-
toring and assessment of transboundary rivers. RIZA
report nr. 96.034...
