Baltic Sea is not a typical area of tsunami wave occurrence. However, during the Late Pleistocene and Holocene several tsunami events were interpreted from sedimentary record in Sweden and Estonia. On the other hand, on the southern coast of Baltic are known historical accounts on “der Seebär” (sea bear). Their descriptions reveal many features typical for tsunami waves, but their genesis is still unknown and the sedimentary effects have not been discovered until now. Contemporary studies on tsunami, based mostly on the 2004 Indian Ocean tsunami, proved that the tsunami impacts may vary a lot due to local conditions. Moreover, there is no unique set of features which would allow easy interpretation of tsunami deposits, in particular from storm deposits. Environmental effects of tsunami are described rather as a disturbance of an ecosystem, than a catastrophe. Studies on preservation potential of tsunami deposits on land revealed that depositional effects of tsunami flooding smaller than 3 m maybe poorly preserved after few years. In case of southern Baltic coast, the highest probability of potential tsunami record preservation is in coastal lakes deposits and lowlands nearby river mouths. Further study are required because from historical accounts it is expected to have “der Seebär” events every several tens of years and sometimes they may have significant runups, for instance in 1497 sea flooding reached up to 20 m. Consequently to verify their occurrence, spatial extent, impacts and finally their genesis may be important not only from scientific point of view but is important for assessment of potential hazard for users of coastal zone.
Polish abstract:
Morze Bałtyckie nie jest postrzegane jako obszar, gdzie należałoby się spo-dziewać występowania fal tsunami. Jednakże dla ostatnich kilkunastu tysięcy lat udoku-mentowano na podstawie osadów szereg prawdopodobnych zjawisk tego typu w Szwecji i Estonii. Historyczne zapisy zjawiska zwanego „niedźwiedziem morskim” na południowym wybrzeżu Bałtyku, wskazują z kolei, że mogły to być zalewy morskie spowodowane falami o charakterystyce typowej dla fal tsunami. Geneza „niedźwiedzia morskiego” jest jednak jak dotąd nieznana, brak również jego potwierdzenia w zapisie kopalnym. Współ-czesne badania skutków tsunami, oparte głównie na przypadku tsunami z 2004 roku na Oceanie Indyjskim, pokazują, że mogą one w bardzo dużym stopniu zależeć od lokalnych warunków. Nie ma też jednego prostego klucza do rozpoznania osadów tsunami od innych osadów, zwłaszcza sztormowych. Środowiskowe skutki tsunami również mogą stanowić raczej zaburzenie w ekosystemach niż katastrofę. Badania nad zachowaniem osadów tsunami wskazują, że efekty depozycyjne zalewów o wysokości poniżej 3 m już po kilku latach mogą być słabo widoczne. Wydaje się jednak, że w przypadku Bałtyku, zarówno w osadach jezior przybrzeżnych, jak i ujść rzek, istnieje prawdopodobieństwo zachowania zapisu takich zalewów. Podjęcie badań w tym kierunku jest istotne, bowiem z danych archiwalnych wynika, że tego typu zjawiska mogły zdarzać się nawet co kilkadziesiąt lat, a czasami osią-gały znaczne rozmiary – na przykład w 1497 roku zalew morza sięgnął prawdopodobnie aż do wysokości 20 m. Zatem potwierdzenie ich występowania, określenia zasięgu, skutków i wreszcie genezy, może mieć znaczenie nie tylko poznawcze, ale również jest konieczne z punktu widzenia potencjalnego zagrożenia życia i mienia mieszkańców i turystów.