Content uploaded by Tekgündüz Emre
Author content
All content in this area was uploaded by Tekgündüz Emre on Oct 16, 2015
Content may be subject to copyright.
Available via license: CC BY-NC-ND 4.0
Content may be subject to copyright.
224
HLA-DP Uyumsuzluğuna Bağlı Mikst Lenfosit
Kültür Testindeki Pozitifl ik
1İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye
2Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı, Edirne, Türkiye
3Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Hematoloji Bilim Dalı, Edirne, Türkiye
Positive Mixed lymphocyte Culture Test Result Due to HLA-DP Mismatch
Tülay Kılıçaslan Ayna1, Hilmi Tozkır2, Hayriye Şentürk Çiftçi1, Hakan Gürkan2, Emre Tekgündüz3, Çetin Algüneş2,
Mehmet Gürtekin1, Mahmut Çarin1
Case Report
ÖZET
Graft Versus Host Hastalığı (GVHH) allojeneik kök hücre nakli (KHN) sey-
rinde halen önemli bir morbidite ve mortalite nedenidir. Mikst lenfosit
kültür (MLC-Karışık Lenfosit Kültür) testi, genellikle HLA- D bölge uyumu-
nu saptayan standart bir test olarak kabul edilir. Bu çalışmada allojeneik
KHN’ne hazırlanan ve HLA-A, -B, -Cw, -DR, -DQ lokusları uyumlu ve -DP
lokusu uyumsuz olan akraba hasta -verici çiftine MLC testi yapılmıştır. Test
sonucu pozitif olarak saptanmış ve HLA-DP farklılığının MLC testindeki
proliferasyon değerlerindeki artışlardan sorumlu olduğu gözlemlenmiştir.
Anahtar Sözcükler: Mikst lenfosit kültürü, HLA-DP, kök hücre nakli
Geliş tarihi: 16.06.2009 Kabul tarihi: 18.08.2009
ABSTRACT
Graft Versus Host Disease (GVHD) remains a major cause of morbidity and
mortality in allogeneic stem cell transplantation (SCT). The MLC assay has
been generally accepted as a standard test for determining HLA-D region
compatibility. In this study, the MLC test has been carried out on the re-
lated recipient-donor couple who were prepared for allogeneic SCT and
were found to be matched for HLA-A, -B, -Cw, DR, DQ but not for -DP.
The result of the MLC test was positive. We observed that HLA-DP mis-
match was responsible for the increased proliferation values in MLC test.
Key Words: Mixed lymphocyte culture, HLA-DP, stem cell transplantation
Received: 16.06.2009 Accepted: 18.08.2009
1960’lı yıllardan beri KHN birçok hematolojik hastalığın
tedavisinde artan sıklıkta kullanılmaktadır (1). KHN sırasında
transfüze edilen kök hücreler otolog veya allojenik (İnsan Lö-
kosit Antijenleri-Human Leukocytes Antigen-HLA) uyumlu kar-
deşler, akraba olmayan vericiler ve kordon kanı) kaynaklardan
elde edilmektedir. Bu kaynaklardan en çok kullanılan ve çoğu
endikasyonda en başarılı olanı HLA tam uyumlu kardeşlerden
yapılanıdır (1, 2). GVHH graftta bulunan immünokompetan T
lenfositlerinin konağın dokularına karşı reaktivite kazanma-
sı sonucu oluşur. KHN’deki başarının artmasında, yeni tedavi
yöntemlerinin geliştirilmesi yanında hasta ve vericinin HLA uy-
gunluklarını saptamak amacıyla yapılan çeşitli moleküler testler
de önemli yer tutmaktadır (1, 3). HLA (sınıf I ve sınıf II) anti-
jenlerini belirlemede başlangıçta serolojik yöntemler kullanı-
lırken, teknolojik gelişmeler neticesinde günümüzde molekü-
ler yöntemler tercih edilmektedir (4). MLC ise, hasta ve verici
arasındaki özellikle HLA-sınıf II (HLA-D) antijenlerinin uygun-
suzluğunda hücresel bağışık yanıtın ölçülmesinde kullanılan
bir test yöntemidir. Genetik açıdan birbirinden farklı kişilerin
lenfositleri in vitro karşılaştırıldığında, lenfosit yüzeyinde ifade
edilen HLA-D grubu antijenleri diğer lenfosit grubunda DNA
sentezini uyarmaktadır. DNA sentezindeki artış, hasta ile ve-
rici arasındaki uyuşmazlığın derecesi ile orantılıdır (5). HLA-D
bölgesi DR, DQ ve DP, olmak üzere 3 önemli alt bölgeye ay-
rılmaktadır. Sınıf II molekülleri α ve β polipeptit zincirlerinin
birlikte oluşturduğu moleküllerdir. DR bölgesi sadece bir α
zincir genini kapsar (DRA). Buna karşılık bazıları fonksiyonel
olan (DRB1, 3, 4 ve 5), bazıları fonksiyonel olmayan (DRB2,
6, 7, 8, 9) 9 β zincir geni vardır (DRB). Fonksiyonel olan DRB1
genlerinin her biri farklı β zincirini kodlar. DQ bölgesinde
hem α, hem de β zincirleri polimorfi ktir. DP bölgesinde ise,
DP α zinciri düşük polimorfi zm gösterirken, DP β zinciri bü-
yük oranda polimorfi ktir (6). Çalışmamızda, Polymerase Chain
Reaction (Polimeraz Zincir Reaksiyonu- PCR)-Sequence Spe-
cifi c Primers (Diziye Özgü Primerler-SSP) yöntemi ile DP allel
uyumsuzluğu MLC pozitifl iği tespit ettiğimiz bir akraba hasta-
verici çifti sunulmaktadır.
Olgu Sunumu
Kronik Lenfositik Lösemi (KLL) nedeniyle tedavi edilmek-
te olan 52 yaşında bir erkek hasta ile 49 yaşında olan erkek
kardeşinin HLA uyumu araştırılmıştır. Hasta ve vericinin HLA
doku tiplemesi Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji
A.D.’nda belirlenmiştir. Her birinden EDTA’lı tüpe 5 cc perife-
rik venöz kan alınarak QIAMP DNA Blood Mini Kit (QİAGEN,
Cat. No:51104) ile DNA izolasyonları yapılmıştır. HLA- A, -B,
-Cw, -DRB, -DQB ve -DPB lokuslarının genotiplendirmesinde
düşük rezolüsyonlu Olerup SSP A,B, Cw, DR, DQ, DP SSP
Combi Tray, Lot. No.: V99) kiti kullanılmıştır. Amplifi kasyon-
Address for Correspondence: Dr. Tülay Kılıçaslan Ayna, İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye
Phone: +90 212 414 20 00 E-mail: tulayayna@gmail.com
Balkan Med J 2011; 28: 224-226 • DOI: 10.5174/tutfd.2009.02852.1
© Trakya University Faculty of Medicine
da GeneAmp PCR Sistem 9700 (Applied Biosystems, Foster
City, California) kullanılarak; 1 siklus 94°C’de 2 dak., 10 sik-
lus 94°C’de 10 sn., 65°C’de 1 dak., 20 siklus 94°C’de 10 sn.,
61°C’de 50 sn., 72°C’de 30 sn. ve (+) 4°C’de sonsuz PCR prog-
ramı uygulanmıştır. Elde edilen PCR ürünlerine %0.5 TBE ile
%2 agaroz jelde,160 volt, 450 amp., 10 dakika elektroforez
uygulanmıştır. Daha sonra UV. transilluminatör yardımı ile aga-
roz jel değerlendirilerek amplifi kasyon gerçekleşen kuyucuklar
belirlenmiş ve Score bilgisayar yazılım programında değerlen-
dirilmiştir. Hastanın HLA allelleri; A*02, 03, B*27, 35, Cw*02,
07, DRB1*01, 16, DQB1*05, 05 ve DPB1*0201, 0401 olarak
saptanırken, vericinin HLA allellerinin A*02, 03, B*27, 35,
Cw*02, 07, DRB1*01, 16, DQB1*05, 05 ve DPB1*0401, 0402
olduğu belirlenmiştir.
Hasta ve verici çiftine İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fa-
kültesi, Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı’nda MLC testi uygulanmış-
tır. Test için, hasta ve vericiden lityum heparinli tüpe 8 cc peri-
ferik venöz kan alınarak lenfositler Ficoll-hypaque (Pharmacia,
Piscataway, NJ) gradient tekniği ile izole edilmiştir. Elde edilen
lenfositler RPMI 1640 (glutaminli, hepesli, Sigma-50 u/mlpe-
nisilin ve 50 μg/ml streptomisin) ile üç kez yıkandıktan sonra
hücreler RPMI 1640 ve insan serumu (9:1) içeren medyumda
1×106 olacak şekilde sayılmıştır. Hasta hücreleri 5000 rad’da
(cGy) ışınlanmıştır. Hücreler 96 kuyulu plaklarda 96 saat 37°C
ve %5 CO2’li ortamda inkübe edildikten sonra, her bir kuyuya
3H Thymidine koyulmuş ve 16 -18 saat sonra tüm hücreler top-
lanmıştır. Kültürün sonlanmasından sonra likit sintilasyon saya-
cında sayım yapılmıştır. Tek yönlü MLC test sonucunda iki ayrı
değerlendirme, Stimülasyon indeksi (SI) ve Göreceli Cevap
İndeksi (Relative Response Index - RRI) hesaplanmıştır (For-
mül 1, Formül 2). MLC testinde SI değerinin ≤1 olması ve RRI
değerinin negatif olması vericinin hasta için uygun olduğunu
belirtmektedir. Tek yönlü MLC testi hasta hücre sayısı yetersiz
olduğundan verici yönünde çalışılmıştır. SI: 2.66 ve RRI değer-
leri + (2.2) ile + (4.4) arasında bir dağılım göstermiştir.
Formül 1:
SI= VH*/VV
Formül 2:
RRI = (VH*-VV /VK*-VV) ×100
*: ışınlanmış hücreler
VH*:Verici hücreleri ile hastanın ışınlanmış hücreleri
VV: Sadece verici hücreleri
VK*: Verici hücreleri ile ışınlanmış kontrol (hasta ve verici
ile akrabalığı olmayan sağlıklı kişilerden elde edilen hücreler)
hücreleri
Tartışma
Günümüzde çeşitli hematolojik neoplaziler, bazı kalıtsal
hastalıklar ve kemik iliği yetersizliği sendromları KHN ile tedavi
edilmektedir. Hasta ve verici arasındaki HLA uyumu graft red-
di, GVHH hastalığı ve yetersiz immun yapılanma ile ilişkilidir.
Serolojik HLA tiplemesi, hasta ve vericilerinin HLA karşılaştır-
masını saptamada yetersizdir. Serolojik sonuçlar hasta ve verici
uyumunun allel düzeyinde karşılaştırılmasına imkan vermez. Bu
sebeple, HLA polimorfi zmini saptamak için moleküler biyoloji
tekniklerinin kullanımına izin veren daha ileri metodlara ihtiyaç
vardır. PCR SSP metodu ile diziye özgü sentetik oligonukleo-
tidler kullanılarak hasta verici çiftleri arasındaki uyum araştırıl-
maktadır. MLC ise, sınıf II molekülleri (HLA-DR, DQ ve DP) ara-
sındaki farklılığı saptayan bir metoddur (7). Hasta- alıcı çiftleri
arasındaki HLA-DRB1 uyumsuzlukları MLC testlerinde prolife-
ratif cevapların en önemli nedenidir. Ancak, DRB1 uyumlu olsa
bile, hasta ve verici arasında DRB3, DQ ve DP uyumsuzlukları
da MLC testinde proliferasyona sebep olabilir (9). Özellikle ak-
raba olmayan vericilerden yapılan KHN’lerinde HLA-C, E, DP
gibi bölgelerindeki uyumsuzluklar da, KHN sonrası GVHH ris-
kinin artmasına katkıda bulunabilmektedir. Bu durum akraba
olmayan KHN’lerinde akut GVHH ve rejeksiyon ihtimalinin ne-
den daha yüksek olduğunu açıklayabilir (9-11). Bizim vakamız-
da, KLL tanılı hasta ve verici kardeşinin PCR-SSP yöntemi ile
HLA-A,-B,-C,-DR,-DQ ve -DP lokusları çalışılmış, hasta ve verici
arasında sadece DP uyumsuzluğu saptanmıştır. MLC testinde
ise hasta-verici hücrelerinin proliferasyonlarındaki artış nedeni
ile test sonucu pozitif olarak değerlendirilmiştir. Böylece, HLA-
DP uyumsuzluğu MLC testi ile de doğrulanmıştır.
Olerup ve ark.’ları, akraba olan ve olmayan, DP uyumlu
olan ve olmayan çiftlere MLC testi yaptıklarında, DP uyumsuz-
luğu olan 3 (%100) akraba çiftin hepsinin MLC sonucunun po-
zitif olduğunu görmüşlerdir. Akraba olmayan HLA-DP uyumsuz
bireylerden elde edilen hücrelerle uygulanan MLC testinde
ise %9.8 oranında pozitifl ik saptanmıştır. Araştırmacılar MLC
testini değerlendirme de, RRI sonuçlarını esas almışlardır. RRI
değeri %8 veya üzerinde ise sonuç pozitif olarak kabul edilmiş-
tir. Akraba olmayan grupta MLC testi yapılan vakalarda pozitif
sonuçların az olmasının sebebini de kabul edilen yüksek RRI
değerlerinden kaynaklanmış olabileceğini belirtmişlerdir. Ayrı-
ca bu çalışmada iki DP uyumsuzluğu olan hasta verici çiftlerin-
de, tek DP uyumsuzluğuna göre RRI değerlerinde daha fazla
artış olduğu görülmüştür (8). Vakamızdaki DP uyumsuz akraba
çiftin MLC sonucunun pozitif bulunması Olerup ve ark.’larının
akraba çiftlerde gözlemledikleri uyumsuz DP ile MLC pozitifl iği
ilişkisi açısından uyumludur.
Penzes ve grubu yaptıkları çalışmaya, KHN için akraba
uygun vericisi olmayan 28 Macar hasta ve bu hastalara sero-
lojik olarak HLA-A, -B, -DR uyumlu 61 (26 hasta için birden
fazla potansiyel verici var) akraba olmayan vericiyi dahil et-
mişlerdir. Çiftlerin sadece %11.5’inde moleküler yöntemlerle
HLA uyumu saptanmıştır. Bu çiftlere MLC testi yapıldığında,
daima (-) MLC sonucu saptanırken, HLA-DPB1*0201-0301 ve
DPB1*0301-0401 allel kombinasyonunun ise, tüm vakalarda
reaktif olduğunu bulmuşlardır. Sonuç olarak, araştırmacılar
MLC testinde bazı DP allel kombinasyonlarının düşük immu-
jenite gösterebileceğini, bazı kombinasyonların ise, pozitif
sonuçlar ortaya çıkarabileceğini belirtmişlerdir. Bu sonuçların-
da, KHN için en uygun vericinin seçilmesine yardım edeceğini
açıklamışlardır (12).
Vakamızda hastanın HLA-DP’si DPB1*0201-0401 vericinin
HLA-DP’si ise, DPB1*0401-0402‘dir. MLC testi sonucunda,
DPB1*0201-0402 allel kombinasyonunun da reaktif olduğunu
belirledik. Penzes ve ark.’larının çalışması ile vakamızı değer-
lendirdiğimizde, HLA-DPB1*0201-0301 ve DPB1*0301-0401
kombinasyonlarına ilave olarak DPB1*0201-0402 kombinasyo-
nunun da MLC testinde pozitif sonuç ortaya çıkarabileceğini
225
Balkan Med J
2011; 28: 224-6
Ayna ve ark.
HLA-DP Uyumsuzluğunda Lenfosit Kültür Testi
saptadık. Ancak DPB1*0201-0402 allel kombinasyonu daima
yüksek immun cevaba sahiptir diyebilmek için test sayısını ar-
tırmaya ihtiyaç vardır.
Sonuç olarak, moleküler yöntemlerle HLA bölgesi allel dü-
zeyinde belirlenmektedir. MLC testi ile de, HLA-DR, DQ anti-
jenlerinin yanı sıra DP antijen farklılıklarının da saptanması ile,
HLA sınıf II antijenlerinin uygunluğu doğrulanmaktadır. HLA
uyumlu kardeşler aynı haplotiplere sahip olduklarından dolayı
genellikle allel uyumsuzluğu beklenmez. Bu çiftteki DP uyum-
suzluğu crossing over esnasında gelişmiş olmalıdır. Ayrıca yap-
tığımız çalışma doku tiplendirmesi yaparken her lokusun ayrı
önemi olduğunu ve KHN öncesinde DP lokusların araştırılma-
sının önemini vurgulamaktır. Bu değerlendirmenin, nakil için
uygun vericinin seçilmesine katkıda bulunacağı ve nakil sonrası
GVHH riskini de azaltacağı düşüncesindeyiz.
Çıkar Çatışması
Yazarlar herhangi bir çıkar çatışması bildirmemişlerdir.
Kaynaklar
1. Appelbaum FR. Marrow transplantation for hematological malig-
nancies: A brief review current status and futureprospect. Semin
Hematol 1988;25:16.
2. Mosaad YM, Kamel H. HLA-DPB1 mismatch and acute graft-ver-
sus host disease in HLA-identical sibling donors. Egypt J Immu-
nol 2005;12:21-8.
3. Pere S.Reinsmoen NL, Lindstrom AL, Boyce-Jacino MT, Barbosa
JJ, Faras AJ, McGlave PB and Rich SS.Frequent HLA class I and
DP sequence mismatches in serologically (HLA-,B,DR) and mo-
lecularly (HLA-DRB1, DQA1,DQB1) HLA identical unrelated bone
marrow transplant pairs. Blood 1994;83:280-7.
4. Tiercy JM. Morel C, Freidel AC, Zwahlen F, Gebuhrer L, Betuel H, et
al. Selection of unrelated donors for bone marrow transplantation
is improved by HLA class II genotyping with oligonucleotide hy-
bridization. Proc Natl. Acad.Sci. USA. 1991;88:7121-5. [CrossRef]
5. Mickelson EM, Guthrie LA, Etzioni R, Anasetti C, Martin PJ, Han-
sen JA. Role of mixed lymphocyte culture reaction in marrow do-
nor selection:matching for transplants from related haploidenti-
cal donors.Tissue Antigen 1994;44;83-92. [CrossRef]
6. Peakman M., Vergani D. The human Leukocyte Antigens. In:
Peakman M., Vergani D. eds. Basic and clinical immunology.1.st
ed. Hurchill Livingston 1997;53-66.
7. Baxter LA, Eckels DD, Ash R, Casper J. Hunter JB, Gorski J. The
prdictive value of HLA-DR oligotyping for MLC responses. Trans-
plantation 1992;53:1352-7.
8. Olerup O, Moller E, Persson U. HLA-DP incompatibilities in-
duce signifi cant proliferation in primary mixed lymphocyte cul-
tures in HLA-A,-B,-DR and-DQ compatible individuals: implica-
tions for allogeneic bone marrow transplantation.Tissue antijen
1990;36:194-202.
9. Santamaria P. Reindsmoen NL, Lindstrom AL, Boyce-Jacino MT,
Barbosa JJ, Faras AJ, McGlave PB, Rich SS. Frequent HLA class I
and DP suquence mismatch es in serologically (HLA-A,-B,-DR) and
molecularly (HLA-DRB1, HLA-DQA1, HLA-DQB1) HLA-identical
unrelated bone marrow transplant pairs. Blood 1994;83:280-7.
10. Beatty PG, Hansen JA, Longton GM, Thomas DE, Sanders JE,
Martin PJ. Marrow transplantation from HLA-matched unrelated
donors for treatment of hematologic malignancies. Transplanta-
tion 1991;51:443-7. [CrossRef]
11. Mosaad YM, Kamel H. HLA-DPB1 mismatch and acute graft-ver-
sus host disease in HLA-identical sibling donors. Egypt J Immu-
nol. 2005;12:21-8.
12. Pénzes M, Rajczy K, Gyódi E, Petrányi GG. Infl uence of HLA-
DPB1 mismatches on MLR responses: the role of high resolution
HLA class II typing and MLC in unrelated donor selection for
BMT. Bone Marrow Transplant 1998;22:34-7.
226
Balkan Med J
2011; 28: 224-6
Ayna ve ark.
HLA-DP Uyumsuzluğunda Lenfosit Kültür Testi