Content uploaded by Józef Szarek
Author content
All content in this area was uploaded by Józef Szarek
Content may be subject to copyright.
Scienti c editor:
Józef Szarek,
Krystyna A. Skibniewska,
Janusz Zakrzewski,
Janusz Guziur
Redakcja naukowa:
Józefa Szarka,
Krystyny A. Skibniewskiej,
Janusza Zakrzewskiego,
Janusza Guziura
Jakość pstrąga tęczowego
(Oncorhynchus mykiss, Walbaum 1792)
z technologii stosowanych w Polsce
Jakość pstrąga tęczowego
(Oncorhynchus mykiss, Walbaum 1792)
z technologii stosowanych w Polsce
Testowanie technologii produkcji pstrąga stosowanych w Polsce
w świetle Rozporządzenia Komisji (WE) Nr 710/2009
Testing of trout production technologies applied in Poland
in the light of the Commission Regulation (WE) 710/2009
The quality of rainbow trout
(Oncorhynchus mykiss, Walbaum 1792)
from technologies applied in Poland
The quality of rainbow trout
(Oncorhynchus mykiss, Walbaum 1792)
from technologies applied in Poland
ISBN 978-83-62863-60-0
ISBN 978-83-62863-60-0
Jakość pstrąga tęczowego
(Oncorhynchus mykiss, Walbaum 1792)
z technologii stosowanych w Polsce
Krystyna Anna Skibniewska, Jan Kłobukowski, Joanna Łuczyńska
2
Redakcja naukowa
Józef Szarek, Krystyna A. Skibniewska, Janusz Zakrzewski, Janusz Guziur
Autorzy projektu badawczego składają podziękowanie hodowcom
wytypowanych do badań gospodarstw rybackich
za udostępnienie wyników produkcyjno-hodowlanych
i wydatną pomoc w zorganizowaniu pobierania ryb do badań.
© Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Olsztyn 2003
Wydanie materiałów informacyjno promocyjnych w ramach projektu Programu Operacyjnego
„Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007–2013”
współ nansowanego ze środków Unii Europejskiej.
Egzemplarz bezpłatny
Znaczenie „mięsa” pstrąga w diecie człowieka 3
Jakość pstrąga tęczowego
(Oncorhynchus mykiss, Walbaum 1792)
z technologii stosowanych w Polsce
Testowanie technologii produkcji pstrąga stosowanych w Polsce
w świetle Rozporządzenia Komisji
(WE) Nr 710/2009
Krystyna Anna Skibniewska, Jan Kłobukowski, Joanna Łuczyńska
4
Autorzy
Józef Szarek (UWM w Olsztynie), Krystyna A. Skibniewska (UWM w Olsztynie), Janusz Guziur (UWM w Olsztynie),
Krzysztof Goryczko (IRS w Olsztynie, ZHRŁ w Rutkach), Andrzej Siwicki (UWM w Olsztynie), Józef Koc (UWM w Olsztynie),
Stefan Dobosz (IRS w Olsztynie, ZHRŁ w Rutkach), Izabella Babińska (UWM w Olsztynie), Beata Sz ynaka (UM w Białymstoku),
Anna Andrzejewska (UM w Białymstoku), Janusz Zakrzewski (UWM w Olsztynie), Anna Wiśniewska (UWM w Olsztynie),
Emilia Strzyżewska (UWM w Olsztynie), Magdalena Szweda (UWM w Olsztynie), Joanna Wojtacka (UWM w Olsztynie),
Marcin Sidoruk (UWM w Olsztynie), Krzysztof Wąsowicz (UWM w Olsztynie), Elżbieta Terech-Majewska (UWM w Olsztynie),
Henryk Białowąs (PAN ZIiGR Gołysz), Jan Kłobukowski (UWM w Olsztynie), Ewa Siemianowska (UWM w Olsztynie),
Małgorzata Warechowska (UWM w Olsztynie), Katarzyna Wojtkowiak (UWM w Olsztynie), Joanna Łuczyńska (UWM w Olsztynie),
Maria Dymkowska-Malesa (UWM w Olsztynie), M agdalena Szweda (UWM w Olsztynie), Krystyna Dublan (UWM w Olsztynie),
Agnieszka Barszcz (UWM w Olsztynie), Jan Miciński (UWM w Olsztynie)
Recenzent
dr hab. Wojciech Bielecki
Przygotowanie materiałów do druku
Zespół Pracowni Wydawniczej „ElSet”:
Zdzisław Skóra (projekt okładki)
Jakub Kozioł (skład i łamanie)
Anna Westfeld (redakcja wydawnicza)
Wydawca
Pracownia Wydawnicza „ElSet”, Olsztyn 2013
ISBN 978-83-62863-60-0
Spis treści
Wstęp ...................................................................................................................................................................................................................................................... 9
1. Historia chowu pstrąga tęczowego ....................................................................................................................................................... 11
1.1. Biologia pstrąga tęczowego ........................................................................................................................................................................................ 11
1.1.1. Cechy taksononomiczne .................................................................................................................................................................................. 11
1.1.2. Ubarwienie ................................................................................................................................................................................................................ 11
1.1.3. Cechy przeliczalne ................................................................................................................................................................................................ 11
1.1.4. Rozród .......................................................................................................................................................................................................................... 11
1.1.5. Pokarm iodżywianie ......................................................................................................................................................................................... 12
1.1.6. Wzrost ........................................................................................................................................................................................................................... 12
1.2. Pochodzenie gatunku ..................................................................................................................................................................................................... 13
1.3. Zasięg występowania ...................................................................................................................................................................................................... 13
1.4. Światowa historia introdukcji pstrąga tęczowego ........................................................................................................................................ 13
1.5. Okres lat 30. i 40. XX w. w rozwoju pstrągarstwa wPolsce ...................................................................................................................... 15
1.6. Okres po drugiej wojnie światowej ........................................................................................................................................................................ 16
1.7. Współcześni prekursorzy .............................................................................................................................................................................................. 16
2. Znaczenie „mięsa” pstrąga wdiecie człowieka ......................................................................................................................... 19
2.1. Charakterystyka tłuszczu pstrąga ............................................................................................................................................................................. 19
2.2. Charakterystyka białka pstrąga .................................................................................................................................................................................. 20
2.3. Inne zalety „mięsa” pstrąga ........................................................................................................................................................................................... 22
2.4. Podsumowanie ................................................................................................................................................................................................................... 22
3. Wskaźniki hodowlane ibiometryczne pstrąga ........................................................................................................................ 23
3.1. Metodyka badań ................................................................................................................................................................................................................ 23
3.2. Wyniki badań wstępnych .............................................................................................................................................................................................. 23
3.2.1. Wyniki analizy danych zebranych wtrakcie badania wstępnego ......................................................................................... 25
3.2.2. Podsumowanie badań wstępnych ............................................................................................................................................................ 27
3.3. Wyniki badań zwiosennego sezonu badawczego ....................................................................................................................................... 27
3.3.1. Podsumowanie analiz ........................................................................................................................................................................................ 33
3.4. Wyniki badań zjesiennego sezonu badawczego .......................................................................................................................................... 34
3.5. Wstępne podsumowanie badań .............................................................................................................................................................................. 41
3.6. Podsumowanie iwnioski .............................................................................................................................................................................................. 44
Jakość pstrąga tęczowego (Oncorhynchus mykiss, Walbaum 1792) z technologii stosowanych w Polsce
6
4. Skład chemiczny tkanki mięśniowej pstrągów ........................................................................................................................ 47
4.1. Wstęp ......................................................................................................................................................................................................................................... 47
4.2 Materiał imetody ................................................................................................................................................................................................................ 48
4.3 Wyniki ........................................................................................................................................................................................................................................ 48
4.3.1. Zawartość suchej masy ..................................................................................................................................................................................... 48
4.3.2. Zawartość popiołu .............................................................................................................................................................................................. 49
4.3.3. Zawartość białka .................................................................................................................................................................................................... 50
4.3.4. Zawartość tłuszczu ogółem ........................................................................................................................................................................... 51
4.3.5. Pro l kwasów tłuszczowych ........................................................................................................................................................................... 53
4.3.6. Zawartość metali ciężkich ............................................................................................................................................................................... 54
4.4. Podsumowanie .................................................................................................................................................................................................................. 55
5. Wartość konsumencka pstrąga .................................................................................................................................................................... 57
5.1. Wstęp ......................................................................................................................................................................................................................................... 57
5.2. Materiał imetody ............................................................................................................................................................................................................... 58
5.2.1. Powołanie zespołu oceniającego ............................................................................................................................................................... 58
5.2.2. Materiał ........................................................................................................................................................................................................................ 58
5.2.3. Przygotowanie materiału do oceny .......................................................................................................................................................... 58
5.2.4. Metody oceny sensorycznej .......................................................................................................................................................................... 58
5.2.5. Wyróżniki poddane ocenie ............................................................................................................................................................................. 58
5.3. Barwa ......................................................................................................................................................................................................................................... 59
5.3.1. Barwa – pobrania wiosenne .......................................................................................................................................................................... 59
5.3.2. Barwa – pobrania jesienne .............................................................................................................................................................................. 59
5.3.3. Barwa – wszystkie pobrania, porównanie technologii .................................................................................................................. 59
5.3.4. Barwa – podsumowanie .................................................................................................................................................................................. 60
5.4. Zapach ...................................................................................................................................................................................................................................... 61
5.5.1. Zapach – pobrania wiosenne ....................................................................................................................................................................... 61
5.5.2. Zapach – pobrania jesienne ........................................................................................................................................................................... 61
5.5.3. Zapach – wszystkie pobrania, porównanie technologii ............................................................................................................... 62
5.5.4. Zapach – podsumowanie ............................................................................................................................................................................... 62
5.5. Tekstura ..................................................................................................................................................................................................................................... 62
5.5.1. Tekstura – pobrania wiosenne ...................................................................................................................................................................... 62
5.5.2. Tekstura – pobrania jesienne ......................................................................................................................................................................... 63
5.5.3 Tekstura – wszystkie pobrania, porównanie technologii .............................................................................................................. 63
5.5.4. Tekstura – podsumowanie .............................................................................................................................................................................. 64
5.6. Soczystość .............................................................................................................................................................................................................................. 64
5.6.1. Soczystość – pobrania wiosenne ................................................................................................................................................................ 64
5.6.2. Soczystość – pobrania jesienne ................................................................................................................................................................... 64
5.6.3. Soczystość – wszystkie pobrania, porównanie technologii ....................................................................................................... 65
5.6.4. Soczystość – podsumowanie ........................................................................................................................................................................ 65
5.7. Smak ........................................................................................................................................................................................................................................... 65
5.7.1. Smak – pobory wiosenne ................................................................................................................................................................................ 65
5.7.2. Smak – pobory jesienne ................................................................................................................................................................................... 66
5.7.3. Smak – wszystkie pobrania, porównanie technologii ................................................................................................................... 66
5.7.4. Smak – podsumowanie .................................................................................................................................................................................... 67
5.8. Ocena ogólna subiektywna (OOS) iocena obliczona zwyróżników (OZW) ................................................................................ 67
5.8.1. OOS IOZW – pobory wiosenne ................................................................................................................................................................... 67
5.8.2. OOS iOZW – pobory jesienne ...................................................................................................................................................................... 68
5.8.3. OOS iOZW – wszystkie pobrania, porównanie technologii ..................................................................................................... 68
5.8.4. OOS iOZW – podsumowanie ....................................................................................................................................................................... 68
5.9. Wnioski ..................................................................................................................................................................................................................................... 69
Spis treści 7
6. Mikrobiologiczna iimmunologiczna ocena pstrąga tęczowego
pochodzącego ztechnologii stosowanych wPolsce ........................................................................................................ 71
6.1. Badanie kliniczne ............................................................................................................................................................................................................... 71
6.2. Badanie bakteriologiczne ............................................................................................................................................................................................. 72
6.3. Badanie wirusologiczne ................................................................................................................................................................................................. 74
6.4. Badanie immunologiczne ............................................................................................................................................................................................ 75
7. Ocena makroskopowa i analiza mikroskopowa wątroby,
śledziony i nerek pstrąga tęczowego .................................................................................................................................................... 83
7.1. Wstęp ......................................................................................................................................................................................................................................... 83
7.2.
Badania morfologiczne narzędziem wocenie wpływu technologii chowu pstrąga tęczowego na jakość tych ryb
............. 83
7.3. Materiał imetody ............................................................................................................................................................................................................... 84
7.4. Wyniki badań ........................................................................................................................................................................................................................ 84
7.4.1. Wyniki badań makroskopowych ................................................................................................................................................................. 84
7.4.2. Wyniki badań mikroskopowych ihistochemicznych ..................................................................................................................... 87
7.4.2.1. Badanie mikroskopowe wątroby ............................................................................................................................................... 87
7.4.2.2. Badanie histochemiczne wątroby ............................................................................................................................................. 89
7.4.2.3. Badanie mikroskopowe śledziony ............................................................................................................................................. 91
7.4.2.4. Badanie mikroskopowe nerki ....................................................................................................................................................... 92
7.4.2.4.1. Badanie mikroskopowe nerki głowowej ........................................................................................................... 92
7.4.2.4.2. Badanie mikroskopowe nerki tułowiowej ........................................................................................................ 92
7.5. Podsumowanie ................................................................................................................................................................................................................... 93
8. Analiza ultrastrukturalna wątroby pstrąga tęczowego ................................................................................................. 95
8.1. Wstęp ......................................................................................................................................................................................................................................... 95
8.2. Materiał imetody ............................................................................................................................................................................................................... 95
8.3. Wyniki badań iich omówienie .................................................................................................................................................................................. 96
8.4. Badania statystyczne ........................................................................................................................................................................................................ 99
8.5. Podsumowanie ................................................................................................................................................................................................................ 102
9. Wpływ technologii chowu pstrąga na jakość wód ........................................................................................................... 103
9.1. Wstęp ..................................................................................................................................................................................................................................... 103
9.2. Metodyka badań ............................................................................................................................................................................................................. 104
9.3. Wskaźniki zyczne wody wobiektach chowu pstrąga ........................................................................................................................... 104
9.4. Wskaźniki masy organicznej wwodach obiektów chowu pstrąga ................................................................................................. 108
9.5. Wskaźniki biogenne wody wobiektach chowu pstrąga ....................................................................................................................... 110
9.6. Zasolenie wód wobiektach chowu pstrąga .................................................................................................................................................. 115
9.7. Metale ciężkie wwodach obiektów chowu pstrąga ................................................................................................................................ 120
9.8. Wnioski ................................................................................................................................................................................................................................. 122
10. Praktyczna strona innowacji wtechnologiach chowu pstrąga .................................................................... 123
Piśmiennictwo ....................................................................................................................................................................................................................... 127
Fotogra e .................................................................................................................................................................................................................................... 135
Jakość pstrąga tęczowego (Oncorhynchus mykiss, Walbaum 1792) z technologii stosowanych w Polsce
8
Wstęp
Chów ihodowla pstrąga tęczowego – to specy czna gałąź rolnictwa, wymagająca bardzo szero-
kiego zakresu wiedzy odnośnie samych ryb, jak iśrodowiska wodnego. Rzetelna wiedza jest wtym
przypadku najbardziej istotnym czynnikiem stanowiącym oprzyszłym sukcesie. Jedynie na podstawie
dobrej znajomości specy ki technologii chowu, jak ijej końcowego produktu hodowca pstrąga może
prowadzić irozwijać swoje gospodarstwo rybackie. Wtym właśnie kierunku zmierza prezentowana in-
terdyscyplinarna baza danych, oparta na naukowej pracy badawczej zlokalizowanej wpolskiej rzeczy-
wistości produkcji pstrąga tęczowego.
Istniejące obecnie zapotrzebowanie na wiedzę zzakresu produkcji tego sektora gospodarki wynika
zfaktu, że akwakultura jest najintensywniej rozwijającą się gałęzią produkcji rolniczej na świecie. Wzrost ten
jest wznacznej mierze spowodowany coraz powszechniejszą produkcją ryb łososiowatych. Jest to moż-
liwe zjednej strony wz wiązku zprozdrowotnymi właściwościami mięsa rybiego, azdrugiej prowadzi do
tego znaczny potencjał produkcji rolnej. Pstrąg tęczowy znajduje się na drugim miejscu (po omułku śród-
ziemnomorskim) wśród dziesięciu głównych gatunków produkowanych weuropejskiej akwakulturze
ina pierwszym, jeżeli chodzi oryby. WPolsce w2011 r. łączna wielkość sprzedaży wszystkich gatunków
pstrągów wielkości konsumpcyjnej przy wysokim wskaźniku sprzedaży, wynoszącym dla pstrąga tęczo-
wego 96,3%, wyniosła 11663 tony.
Gospodarstwa rybackie produkujące pstrągi zachowują charakter środowiska rzecznego. Podstawo-
wym wymogiem produkcji tych ryb jest silny przepływ chłodnej (maksymalnie do 20°C), dobrze natle-
nionej (powyżej 6 mg/dm3) iczystej wody (pierwszej klasy czystości). Obecnie powszechnie stosuje się
dwie technologie chowu pstrąga: tzw. otwarte obiekty hodowlane (OOH) zjednokrotnym wykorzysta-
niem wody oraz zrecyrkulacją wody (RAS). Ta druga technologia, wobec ograniczonych zasobów wod-
nych, jest wdrażana coraz powszechniej. Prezentowane wyniki badań stanowią dla hodowców źródło
wiedzy na temat obydwóch technologii chowu pstrąga tęczowego oraz jakości nalnego produktu.
Wychodzą też naprzeciw przepisom prawnym, azwłaszcza Rozporządzeniu Komisji (WE) Nr 710/2009
ustanawiającemu szczegółowe zasady dotyczące ekologicznej produkcji wsektorze akwakultury, zgod-
nie zktórym: „nie zezwala się używania takich systemów [tj. systemu recyrkulacji – prz yp. aut.] wproduk-
cji ekologicznej do czasu uzyskania szerszej wiedzy”.
Przekazując materiały informacyjno-promocyjne hodowcom pstrągów, zachęcamy do ich studiowa-
nia słowami Owidiusza: „Hoc tibi proderit olim” – To kiedyś przyniesie Ci korzyść.
Jakość pstrąga tęczowego (Oncorhynchus mykiss, Walbaum 1792) z technologii stosowanych w Polsce
10
Janusz Guziur, Krzysztof Goryczko
1. Historia chowu pstrąga tęczowego
1.1. Biologia pstrąga tęczowego
1.1.1. Cechy taksononomiczne
Pstrągi tęczowe posiadają ciało bocznie ścieśnione. Mają dużą jamę gębową, silnie uzębioną. Tylny
brzeg kości szczękowych sięga poza tylną krawędź oka. Łuski są cykloidalne, drobne, podobne do łusek
łososia itroci. Ogon jest umiarkowanie wcięty, austarszych ryb prawie prosty. Wstosunku do całkowi-
tej długości ciała ich wysokość wynosi 23,3%, długość głowy 20,6%, aszerokość ciała 10% (Kalal 1972).
1.1.2. Ubarwienie
Grzbiet pstrąga tęczowego jest szaroniebieski zlicznymi plamkami, występującymi także na płetwie
grzbietowej, ogonowej itłuszczowej. Wzdłuż linii bocznej biegnie unich szeroka smuga koloru różowo-
-czerwonego (tęczowego).
1.1.3. Cechy przeliczalne
Upstrągów tęczowych liczba wyrostków pylorycznych wynosi od 27 do 80. Ryby te mają trzon le-
miesza zdwoma szeregami silnych zębów.
Zakres wybranych wartości cech merystycznych pstrąga tęczowego zwód Polski,jezior Eagle (USA)
iVerde (Meksyk) zestawiono wtabeli 1.
Tabela 1. Zakres iśrednie wartości cech przeliczalnych pstrąga tęczowego (Brylińska 1986 – wmody kacji własnej).
Kraj Autor Liczba promieni wpłetwach l.l s/i Sp.
branch
DAP V
Polska Gąsowska
(1962) III–IV 10–11 III 10 I12 I8 135–150
21 / 20 17
USA (jezioro Eagle)
Needham, Gard
(1959)
––––
119–125
28–33 / 0 11–12
Meksyk ( jezioro Verde) – – – – 105–109
21–24 / 0 10–11
Uwagi: l.l s/i– liczba łusek nad (s) / pod (i) linią (na)boczną ciała ryby, sp. branch – liczba wyrostków ltracyjnych na
łuku skrzelowym ryby.
1.1.4. Rozród
Dojrzałość płciowa pstrągów tęczowych wznacznej mierze uzależniona jest od ich tempa wzrostu.
Samice (ikrzyce) osiągają dojrzałość zwykle wwieku 2–4 lat, asamce 1–3 lat. Wzasięgu ich naturalnego
Janusz Guziur, Krzysztof Goryczko
12
występowania, przy zachodnich brzegach Ameryki Północnej, okres rozrodu różnych form pstrągów tęczo-
wych jest dość rozciągnięty wczasie: trwa od grudnia do maja, przy czym większość ryb trze się wiosną.
Wwarunkach naturalnych pstrąg odbywa rozród wczystych idobrze natlenionych potokach iczę-
ściowo wwiększych rzekach. Optymalna temperatura dla tarła pstrąga tęczowego mieści się wgrani-
cach 5,6–13,0°C, maksymalnie do 16,0°C. Zdaniem zaś niektórych autorów rozród tęczaków możliwy jest
nawet wzakresie niższej temperatury: 0,3–12,8°C.
Płodność pstrąga wynosi 900–3000 ziarn ikry, przeciętnie około 1400 ziarn na 1 kg masy ciała sami-
cy. Średnica jaj waha się wzależności od wieku irozmiarów ryby (masy ciała) wgranicach 3,5–6,2 mm.
1.1.5. Pokarm iodżywianie
Pstrąg tęczowy, jako drapieżnik mięsożerny, posiada przewód pokarmowy dostosowany do trawienia
białka zwierzęcego, awniewielkim tylko stopniu białka roślinnego. Wwodach naturalnych odżywia się
skorupiakami ilarwami dorosłych form owadów wodnych. Zwiekiem wjego pokarmie wzrasta udział ryb.
Dzięki licznym badaniom, azwłaszcza Eastern Fish Nutrition Laboratory (Cortland, NY ) dokonano
znaczącego postępu w produkcji pasz wysokoenergetycznych i przyjaznych środowisku wodnemu.
Zrewolucjonizowało to produkcję ihodowlę pstrąga tęczowego iinnych ryb łososiowatych. Aktual-
nie żywienie ryb łososiowatych paszami granulowanymi stanowi jeden znajważniejszych zabiegów
hodowlanych, wymagający dużego doświadczenia hodowcy, który istotnie wpływa na końcowy efekt
produkcyjny iekonomiczny.
1.1.6. Wzrost
Wzrost pstrąga tęczowego ulega wahaniom, które wznacznej mierze są efektem wpływu środowi-
ska. Najszybciej pstrągi (iinne ryby łososiowate) rosną wmorzach isłonawych zalewach, nieco wolniej
wjeziorach, anajwolniej wmałych potokach irzeczkach. Tabela 2 przedstawia wzrost tęczaków wróż-
nych warunkach naturalnego środowiska ihodowli, stwierdzony wostatnim półwieczu. Przykładowo
można wspomnieć, że opisywany jest okaz tęczaka omasie 22,7 kg zjeziora Titicata, zaś wlatach 90.
ubiegłego wieku wędkarskim rekordem świata był okaz zjeziora Pend Orelle, ważący 16,8 kg. Większość
autorów jest jednak zdania, że możliwości wzrostu ryb tego gatunku są znacznie większe, zwłaszcza
wprzypadku dalszych prac selekcyjnych. Po 10 latach prac hodowlano-selekcyjnych hodowcy uzyskali
ryby dojrzewające wwieku 3 lat iosiągające masę ciała prawie do 3 kg, zaś wfermie Avington dzięki
selekcji uzyskano szczep pstrągów tęczowych osiągających po 1 roku jednostkową masę ciała wgrani-
cach 0,75–1,0 kg, apo 2 latach – masę 4–5 kg, zaś po 4 latach – rekordową masę ciała 20 kg.
Tabela 2. Wzrost masy ciała (g) pstrąga tęczowego wróżnych środowiskach (Brylińska 1986; Guziur 1982, 1991; Go-
ryczko 2004 – wmody kacji własnej).
Środowisko
życia Autor
Wiek ryb wlatach
12345
Potoki (USA iKanada) Mc Crimmon (1971) 42 193 224 312 498
Wielkie Jeziora (USA) Mc Crimmon (1971) 139 498 907 1512 –
Rzeka I’Estibere (Pireneje) Guziur (1991) 2,2 15,7 45 96 156
Stawy karpiowe (Czechy) Guziur (1982; za: Oliwa 1959) 60–80 250–400 1200–2000 – –
Hodowle* (ok. 1930) Enger (1934) 10 50 129 157 –
Hodowle* (1961–1973) Goryczko (niepubl.) 30 280 947 1404 2099
Historia chowu pstrąga tęczowego 13
Hodowle* (1993–1998) Goryczko (niepubl.)40 514 1470 2420 –
Morze Bałtyckie
(zarybienia smoltami) Bartel (1973, 1988) 90**
50–0**
1071
1043
2520
2632
3193
3060
–
7300
Babine (Kanada)
ryby anadromiczne
Goryczko (2004; za: Sedgwick
1973) smolt – 2300 5200 9200
Uwagi: * różne ośrodki hodowlane pstrągów, ** wychów wstawach.
1.2. Pochodzenie gatunku
Pstrąg jako gatunek został opisany po raz pierwszy w1792 r. przez Walbauma na terenie Azji Wschod-
niej (Kamczatka), jako Oncorhynchus mykiss, anastępnie osobniki pochodzące zrzeki Kolumbia w1836 r.
przez Richardsona, jako Salmo gairdneri, zaśw1855 r. Gibbson opisał pstrągi tęczowe jako Salmo iideus.
Zczasem wielu innych autorów opisywało tęczaka, przypisując mu kilkanaście innych nazw łacińskich.
Od 1988 r. na mocy decyzji American Fisheries Society pstrąga tęczowego ostatecznie zaliczono do
rodzaju Oncorhynchus, dodając pierwotną nazwę gatunkową mykiss. Ta długa historia zmian klasy kacji
systematycznej omawianych ryb świadczy oogromnej zmienności iplastyczności tego gatunku. Wyni-
ka to wznacznej mierze zbardzo szerokiego zasięgu występowania gatunku. Już bowiem wlatach 30.
ubiegłego wieku, opierając się na zróżnicowanym ubarwieniu, kształcie ciała icechach merystycznych,
wyodrębniono aż 15 gatunków pstrągów tęczowych. Obecnie za odrębne gatunki uznawane są :
– Cutthroat trout (Oncorhynchus clarki),
– Golden trut (Oncorhynchus aguabonita),
– Mexican golden trout (Oncorhynchus chrysogaster).
Pstrąg tęczowy (Oncorhynchus mykiss) wśrodowisku tworzy dwie główne formy: wędrowną iosia-
dłą. Pstrągi tęczowe formy wędrownej, zwane stalogłowymi (steelhead), młodociany okres życia spę-
dzają wrzece, aokres żerowania iszybkiego wzrostu – wmorzu, po czym powracają do wód słodkich
wcelu odbycia tarła. Forma osiadła (shasta) cały okres życia spędza wwodach słodkich.
1.3. Zasięg występowania
Zasięg naturalnego występowania pstrąga tęczowego obejmuje zachodnią część Ameryki Pół-
nocnej – od rzeki Kuskokwim (Alaska – 61° szerokości geogra cznej) aż po dorzecze rzeki Del Presidio
wMeksyku (24° szerokości geogra cznej), awAzji dotyczy rzek zachodniej iwschodniej Kamczatki.
Dzięki działalności człowieka aktualnie pstrągi tęczowe występują na wszystkich kontynentach zwy-
jątkiem Antarktydy. Zasięg ich występowania rozciąga się od koła polarnego na północy (Alaska, Szwe-
cja, Norwegia), poprzez równik (Kenia, Uganda, Ekwador), aż po 55° szerokości geogra cznej południo-
wej wArgentynie.
1.4. Światowa historia introdukcji pstrąga tęczowego
Pochodzenie pstrągów, które były obiektem pierwszych działań aklimatyzacyjnych ihodowlanych
wstanach Ameryki Północnej, zdaniem wielu autorów budzi wiele kontrowersji. Pierwszej introdukcji
pstrąga tęczowego dokonano w1875 r., przewożąc ikrę pstragów zKalifornii do stanu Nowy Jork. Bada-
nia raportów U.S. Fish Commission iCalifornia Acclimatization Society wykazały, że pierwsze partie ikry
pstrąga tęczowego nie pochodziły zrzeki McCloud (co nastąpiło dopiero w1878r.), azrzek wpadają-
cych do Zatoki San Francisco. Wlatach 1888–1900 wspomniana komisja (U.S.Fish Commission) zorga-
Janusz Guziur, Krzysztof Goryczko
14
nizowała pozyskanie ikry steelheada zrzek Klamath, Willamette iRogue wstanie Oregon oraz zpotoku
Redwood Creek wKaliforni. Intensy kacja pozyskiwania ikry wynikała przypuszczalnie zogromnego
wówczas popytu, będącego rezultatem nasilonych działań zmierzających do aklimatyzacyji gatunku.
Do końca XIX w. próby introdukcji pstrąga tęczowego, wwiększości udane, objęły wszystkie ówcze-
sne stany USA (bez Florydy), atakże większość krajów europejskich.
Począwszy zatem od 1875 r. rozpoczęła się zawrotna kariera tego gatunku. Już w dwa lata póź-
niej pstrąg ten został sprowadzony do Japonii, w1882 r. – do Niemiec, w1883 r. – do Nowej Zelandii,
aw1884 r. – do Anglii. Wpoczątkowym okresie (1882 i1886) do Europy sprowadzono formę osiadłą
iwędrowną tego gatunku, zaś w1889 r. – odrębny gatunek Cutthroat trout (Salmo clarki, dziś nazwany
Oncorhynchus clarki). Ztych też form wEuropie wytworzyły się lokalne formy pstrąga tęczowego.
Przeprowadzone zarybiania aż do lat 20. ubiegłego wieku miały na celu aklimatyzację tego ga-
tunku, głównie ze względu na jego szybkie tempo wzrostu, osiągane wielkości (masy ciała) icenione
walory wędkarskie. Wedługdanych Bradforda (1982) świadczą otym wyniki połowów wędkarskich
wlicznych jeziorach (np. wjez. Taupo irzekach Nowej Zelandii), gdzie po 1911 r. zczasem łowiono
coraz więcej pstrągów tęczowych, wmiejsce dotychczasowych mniejszych pstrągów potokowych
(Salmo trutta m. fario L.).
Do Polski pstrągi tęczowe sprowadzono najprawdopodobniej wlatach 1881–1889, na tereny ówcze-
snego zaboru pruskiego, ado Galicji wzaborze austriackim wlatach 1891–1910, aczkolwiek wielu auto-
rów spiera się tu odaty (Kołder 1948; Hurt 1960; Matlak 1960; Szczygielski 1967; Stok 1979; Śliwiński 2012).
Zdaniem Goryczki najbardziej prawdopodobne jest przypuszczenie, iż pierwsza partia ikry pstrąga tęczo-
wego zza oceanu tra ła do zaboru pruskiego najwcześniej w1882 r. za sprawą aktywnego przyrodnika,
wędkarza iichtiologa Maxa von Borne’a(1826–1894), który do swojego ośrodka stawowego wBarnówku
(Pomorze Zachodnie) sprowadził pstrąga źródlanego iprawdopodobnie ipstrąga tęczowego.
Ówczesne działania aklimatyzacyjne, prowadzone zarówno wPolsce, jak iwinnych krajach Europy,
opierały się na znacznie wcześniejszych osiągnięciach hodowli łososia ipstrąga potokowego. Znane są
zapiski francuskiego mnicha zXV w., Don Pinchon, który znał sposób rozmnażania pstrągów, lecz nie
przekazał go innym. Wiadomym jest, że ziemianin Stephen Ludwig Jacobi zHohenhausen (1709–1784)
od 1725 r. sztucznie zapładniał ikrę pstrągów. W1733 r. wielu uczonych (m.in. Benecke 1880) donosiło
oudanych próbach sztucznego rozrodu pstrągów. Dopiero w1837 r. John Shaw wSzkocji, aw1843 r.
Joseph Remy iAntoin Géhin zLa Brasse wWogezach orazJacob Sandungen wEcker (Norwegia), nieza-
leżnie od siebie, samodzielnie wypróbowali sztuczne zapłodnienie jaj pstrąga.
Wszystkie te osiągnięcia już w1852 r. (awg Goryczki nawet w1850 r.), dzięki pomocy nansowej
cesarza Napoleona III, spowodowały utworzenie wHünningen (wschodnia Francja) ośrodka produkcji
materiału zarybieniowego ryb łososiowatych, włącznie zpstrągiem tęczowym. Wlatach 1852–1905, po
wojnie francusko-niemieckiej iwłączeniu regionu zobiektem pstrągowym do Niemiec, ośrodkiem tym
udanie kierował dyrektor Haak. Miał on wielkie zasługi wimporcie pierwszych pstrągów źródlanych do
Europy (1870), oraz amerykańskich pstrągów tęczowych (1881). Wspomniany Haak zasłynął ponadto
jako pierwszy wNiemczech propagator ikierownik rybackich kursów szkoleniowych. Opiekunem na-
ukowym tego ośrodka był znany embriolog prof. Coste, członek Kolegium Francuskiego iautor wielu
publikacji naukowych, m.in. Orybołówstwie. Dzięki temu, wdrugiej połowie XIX w., zapoczątkowany zo-
stał wEuropie szybki rozwój produkcji łososia ipstrąga tęczowego ipotokowego.
Również na ziemiach polskich, zwłaszcza w zaborze austriackim (Galicji), powstały w tym okresie
pierwsze wylęgarnie pstrągowe iobiekty rybackie zwane wtedy „pstrągarniami”. Pierwsza wylęgarnia
zastała założona wDubiu pod Krakowem w1850 r. na potoku Szklarka (dopływ Rudawy idalej Wisły)
przez lekarza dr. Jana Radziwońskiego. Według dr. Władysława Kołdera (fot. 1.1), pierwszego polskiego
Historia chowu pstrąga tęczowego 15
autora podręcznika ohodowli pstrąga tęczowego wstawach (1948), pojemność wylęgarni wDubiu wy-
nosiła początkowo 200 000 ziarn ikry, zaś łączny areał stawków nie przekraczał 1 ha.
Wlatach 1870–1877 powstały kolejne wylęgarnie pstrągowe, m.in. wLipowej, Złatnej, Rycerce (Beskid
Żywiecki), w1879 r. na obrzeżach Krakowa nad Rudawą, zaś w1881 r. wZłotym Potoku k. Janowa Często-
chowskiego. Niewielkie wylęgarnie pstrągowe, zkilkoma stawami, wkońcu XIX w. powstały także na Pod-
beskidziu Śląska Cieszyńskiego. Najstarsza założona została przez habsburską Komorę Cieszyńską wBren-
nej (1872), nieco młodsza była wylęgarnia wWiśle-Czarnym (1877), która dzięki góralom beskidzkim aż
do pierwszej wojny światowej dostarczała pstrągi na dwór królewsko-cesarski wBudapeszcie iWiedniu.
Nieco później powstały niewielkie wylęgarnie (już nieistniejące) wTyrze (1890) na Zaolziu, wIsteb-
nej (1892) oraz Ustroniu (1896). Od około 1898 r. krótko istniała także mało znana wylęgarnia pstrągowa
wStrumieniu wtzw. Żabim Kraju (Śląsk Cieszyński). Jej właścicielem ihodowcą był Karol Weigel, obok
prof. Maksymiliana Siły-Nowickiego iTomasza Dubischa, jeden zpierwszych honorowych członków Mo-
rawskiego Ziemskiego Towarzystwa Rybackiego. Wlatach 80. i90. ubiegłego wieku powstały kolejne
wylęgarnie wKamesznicy iRycerce nad Sołą, wSuchej Beskidzkiej, Czorsztynie, Myślenicach, Poroninie,
Ruskiej Wsi, Porębie, Sanoku, Rudzie Różanieckiej iwdalekim Stryju.
Bardziej dynamiczny rozwój polskiego pstrągarstwa hodowlanego nastąpił dopiero po 1904 r., kiedy
to sprowadzono ze Szwecji kolejną partię zaoczkowanej ikr y pstrąga tęczowego do Złotego Potoku, prze-
znaczoną głównie do produkcji pstrągów na zarybianie potoków. Wraz zbudową ośrodków wylęgarni-
czych typu pstrągowego izarybianiem potoków wkońcu XIX w. na terenie Małopolski (Galicji) iŚląska au-
striackiego zaczęły powstawać ekskluzywne polsk ie kluby sportowo-wędkarskie. Zinicjatywy Zygmunta
Fischera już w1896 r. powstał wKrakowie pierwszy nowożytny klub sportowo-wędkarski, zapisany jako
Krakowski Klub Rybacki. Od 1906 r. wKrakowie istniało też Towarzystwo Miłośników Sportu Wędkarskie-
go, propagujące m.in. wylęgarnictwo pstrągowe idorybianie potoków. W1907 r. założono klub węd-
karski wCzarnym Dunajcu, w1914 r. – wRzeszowie, w1917 r. – wNowym Sączu iWarszawie, aw1921 r.
powołano Towarzystwo Łowieckie iRybackie wCieszynie.
1.5. Okres lat 30. i40. XX w. wrozwoju pstrągarstwa wPolsce
Lata 30. ubiegłego wieku zaowocowały budową kolejnych ośrodków zarybieniowych w Foluszu
(1930), Zawadzie (1932), Ojcowie iCzatkowicach (1934), Olszówce (1936) iZawoi pod Babią Górą (1937).
Wtym czasie, w1936 r., zinicjatywy prof. Bronisława Romaniszyna, muzyka Konserwatorium w Kato-
wicach izarazem prezesa Krajowego Towarzystwa Rybackiego w Krakowie, powstał zamysł budowy
ośrodka zarybieniowego iDomu Kultury Wędkarskiej wŁopusznej nad Dunajcem (fot. 1.2). Miała to być
rekompensata za przyszłe straty wrybostanie łososiowatych (!) po planowanym przegrodzeniu Dunajca
zaporami wRożnowie iCzorsztynie, ito pomimo przewidywanej budowy przepławek.
Pomimo wybuchu wojny iokresu okupacji ośrodek ten, utworzony wstylu podhalańskim (według
projektu architekta B. Tretera), otwarto 18 lipca 1942 r. iobecnie obchodzi swoje 70-lecie działalności.
Do dziś zachował się akt erekcyjny tego ośrodka, który poświęcony został już po wyzwoleniu, 9 sierpnia
1948 r., awuroczystościach jego otwarcia wzięli udział m.in. znani profesorowie: Walery Goetel, Stani-
sław Żarnecki, Franciszek Hendzel iBronisław Romaniszyn.
Wzmożona hodowla pstrąga tęczowego konsumpcyjnego (towarowego) nastąpiła najprawdopo-
dobniej dopiero w latach 40. ubiegłego wieku wraz z budową wzorcowego ośrodka pstrągowego
wDolinie Będkowskiej (województwo małopolskie, powiat krakowski), przewidzianego także jako ośro-
dek szkoleniowy. Ośrodek ten posiadał wylęgarnię ikomplet stawów zpełnym cyklem produkcji, które-
go nalna produkcja wynosiła 10 t ryb towarowych (konsumpcyjnych).
Janusz Guziur, Krzysztof Goryczko
16
1.6. Okres po drugiej wojnie światowej
Produkcja pstrągowa kraju do lat 50. i60. ubiegłego wieku była stosunkowo niewielka (do 200–
–300 t rocznie) ikoncentrowała się tradycyjnie na terenach wyżynno-górzystych południowej Polski
(głównie województwo małopolskie).
Natomiast pod koniec lat 60. nastąpił szybki rozwój hodowli pstrąga tęczowego na północno-
-zachodnich terenach Polski, słabo zaludnionych, pozbawionych przemysłu, z licznymi i czystymi
wodami rzek uchodzących do Bałtyku. Akcja ta rozwijała się tam pomyślnie, zwłaszcza dzięki entu-
zjazmowi ichtiologów zPaństwowego Gospodarstwa Rybackiego iPolskiego Związku Wędkarskiego
wSłupsku iKoszalinie. Do rozwoju polskiego pstrągarstwa walnie przyczynili się jego prekursorzy: Ber-
nard Gliszczyński (1914–1979) – wyśmienity praktyk (fot. 1.3), Janusz Latanowicz (1928–2011) – wielo-
letni dyrektor Państwowego Gospodarstwa Rybackiego wSłupsku, oraz Konstanty Stefan Bortkiewicz
(1919–2010) – dyrektor Państwowego Gospodarstwa Rybackiego wBydgoszczy, atakże wielu innych
ichtiologów praktyków.
W1955 r. zinicjatywy prof. Stanisława Sakowicza oddano do użytku Terenową Pracownię Rzeczną
wGdańsku-Oliwie, należącą do Instytutu Rybactwa Śródlądowego wOlsztynie (fot. 1.4). Obiekt ten zlo-
kalizowany był wmiejscu starej wylęgarni (XIX w.), należącej do miejscowego leśnictwa. Jej zadaniem
było prowadzenie badań iwdrażanie technologii chowu materiału zarybieniowego troci oraz hodowli
pstrąga tęczowego.
Pierwszym jej kierownikiem był Jan Jokiel, aod 1959 r. Ryszard Bartel. Wplacówce tej do połowy lat
80. XX w. opracowano iwdrożono pierwsze wPolsce pasze granulowane dla pstrągów, metodę kontro-
lowania pory tarła pstrąga tęczowego, atakże metodę zimowej inkubacji ipodchowu pstrągów tęczo-
wych jesiennego tarła.
1.7. Współcześni prekursorzy
Istotną rolę wbudowie podstaw polskiego pstrągarstwa odegrał Polski Związek Wędkarski. Wlatach
60. ubiegłego wieku organizacja ta dysponowała najnowocześniejszymi wPolsce obiektami hodowli
ryb łososiowatych w Łopusznej, Rożnowie, Porąbce (województwo małopolskie), Czarcim Jarze (Ma-
zury) iwRumi k. Gdyni. Tam też zdobywali wiedzę praktyczną inżynierowie Ryszard Maliszewski, Ma-
rek Bartusch, Kazimierz Krasowski iMieczysław Kowalewski (fot. 1.5), którym zawdzięczamy dzisiejsze
sukcesy polskiej hodowli ryb łososiowatych. Jerzy Palladino iWojciech Brudziński, pracownicy Zarządu
Głównego Polskiego Związku Wędkarskiego, stale organizowali specjalistyczne wycieczki zagraniczne
iszkolenia krajowe dla ichtiologów ze związku.
Po wędkarzach inicjatywę iciężar rozwoju pstrągarstwa przejęli pracownicy państwowych gospodarstw
rybackich itzw. prywaciarze. Wgrupie tych pierwszych pionierami byli wspomniani już Bernard Gliszczyński,
Janusz Latanowicz iKonstanty Bortkiewicz, aktywnie wspomagani przez Stefana Kosmulskiego, Józefa Tylen-
dę, Edwarda Krausa, Marka Bartuscha, Józefa Wandtkego iAndrzeja Marczyńskiego. Za ich przykładem poszli
olsztyńscy ichtiolodzy: Lech Kotowicz, Jan Sta niak iWładysław Gilarski, zaś podejmowane przedsięwzięcia
wspierał zWarszawy naczelnik Andrzej Galli, apóźniej Witold Milczarzewicz (1940–2010).
Działania wymienionych osób były wspominane głównie przez absolwentów byłego Wydziału Rybac-
kiego WSR-ART wOlsztynie (1951–1999): Romana Aszyka, Jacka Niewęgłowskiego, Piotra Gumowskiego,
Jerzego Szarkowskiego, Bogusława Karasia, Antoniego Pirtania, Krzysztofa Greckiego, Jacka Farenholca,
Andrzeja Marczyńskiego, atakże przez panie: Lidię Pirtań, Halinę Wiśniewską, Bożenę Kacperską iinnych.
Dotyczy to także pionierów prywatnych hodowli, m.in. Tadeusza Nowickiego, Jana Łabęckiego, Zeno-
na Krysińskiego, Janusza Skołysza, Antoniego Wawera, Piotra Abako, Piotra Gabriela, Jacka Juchniewicza,
Historia chowu pstrąga tęczowego 17
Marka Piszczałę (fot. 1.6), Józefa Łempio czy Dariusza Gorbaczowa (ten ostatni jest obecnie prezesem
Stowarzyszenia Hodowców Ryb Łososiowatych).
Istotnymi czynnikami pomyślnego rozwoju polskiego pstrągarstwa była wręcz wzorowa współpraca
wszystkich uczestników tej powstającej branży. Itak teoretyczne itrudne podstawy budowy obiektów za-
wdzięczamy Julianowi Wieniawskiemu zInstytutu Rybactwa Śródlądowego, zaś zasady hodowli wprzy-
stępny sposób opisywali wspomniany już Bernard Gliszczyński, George Łękawski iAdam Piller, animator
hodowli pstrąga tęczowego (ikarpia) wMałopolsce, wieloletni inspektor rybactwa Wojewódzkiej Rady
Narodowej wKrakowie.
Okres ten do końca lat 80. ubiegłego wieku charakteryzował się dynamicznym wzrostem produkcji
pstrąga, która w1978 r. przekroczyła magiczny dla ówczesnej Polski próg produkcji 1000 t, w1986 r. –
3000 t, aw1998 r. – 9000 t. Rekordowymi pod tym względem były lata 2005–2008, kiedy produkcja
pstrąga wPolsce przekroczyła 17000 t. Kraj nasz stał się potentatem idziewiątym producentem pstrą-
gów wEuropie.
Profesor Krzysztof Goryczko (fot. 1.7), wieloletni prezes Stowarzyszenia Hodowców Ryb Łososiowa-
tych, twórca ikierownik ośrodka naukowego Zakładu Hodowli Ryb Łososiowatych wRutkach, należą-
cego do Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie im. Stanisława Sakowicza, ceniony dydaktyk
inaukowiec UWM wOlsztynie, zdzisiejszej perspektywy ookresie tym mówi: „Zasadniczym czynnikiem
rozwoju tej branży były entuzjazm, wiedza ikonsekwentne działania zadziwiająco wielu ludzi, którzy
kładli podwaliny, zbudowali inadal rozwijają polskie pstrągarstwo”.
Współtwórcami sukcesu byli nie tylko wszyscy wymienieni, ale iznacznie liczniejsza rzesza hodow-
ców iprzyjaciół, których należałoby uhonorować zbiorowo, zwłaszcza zaśosobę tego, który był ijest
zawsze zpstrągarzami, twórcę atmosfery życzliwości ikoleżeństwa – sędziwego profesora Stanisława
Bontempsa(† 1925).
Wupowszechnianiu wiedzy rybackiej, w tym i pstrągarskiej, nieocenioną rolę odegrało branżowe
czasopismo „Gospodarka Rybna” (1949–1991), której tradycję kontynuuje „Przegląd Rybacki” (Poznań)
oraz „Magazyn Przemysłu Rybnego” (Gdynia), atakże Samodzielna Pracownia Upowszechniania Postę-
pu IRS wOlsztynie, kierowana przez wiele lat przez Jerzego Walugę († 1929).
Znaczący jest też wkład dydaktyczno-szkoleniowy inaukowy absolwentów ipracowników Wydziału
Rybackiego WSR-ART wOlsztynie, od momentu jego powstania w1951 r. do chwili obecnej (od 1999 r.
działającego wstrukturach UWM). Wymianie doświadczeń zawodowych, integracji izacieśnianiu więzi
koleżeńskich służą także organizowane coroczne edycje Konferencji Hodowców Ryb Łososiowatych,
zainicjowane przez prof. Ryszarda Bartla wramach działalności NOT, azczasem organizowane przez In-
stytut Rybactwa Śródlądowego wOlsztynie.
Janusz Guziur, Krzysztof Goryczko
18
Krystyna A. Skibniewska, Jan Kłobukowski, Joanna Łuczyńska
2. Znaczenie „mięsa” pstrąga wdiecie człowieka
Rozwój nauki wXX w. wzupełnie nowym świetle postawił znaczenie konsumpcji ryb dla zdrowia
człowieka. Przede wszystkim za obowiązującą prz yjmuje się teorię wpływu żywności pochodzenia mor-
skiego na ewolucję gatunków; badania archeologiczne potwierdziły, że homo sapiens wyewoluował
znaczelnych zamieszkujących przybrzeżne obszary Afryki iAzji Mniejszej. To unikalny skład pożywienia,
przede wszystkim zaśzawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, umożliwił wkrótkim czasie
znacznie zwiększenie objętości mózgu iumysłowy rozwój naszych przodków. Po dziś dzień organizm
człowieka wykorzystuje te kwasy do budowy błon komórkowych, wtym komórek układu nerwowego,
azwłaszczamózgu, który wswoim składzie zawiera ok. 60% składników tłuszczowych.
Zewzględu, że dla wielu struktur organizmu tłuszcze stanowią nie tylko materiał energetyczny, ale
takżebudulcowy, należy dostarczać je zpożywieniem przez cały okres życia człowiek a. Wyjątkowo ważna
staje się ich podaż wokresie rozwoju, awięc wokresie ciąży iintensywnego rozwoju dziecięcego. Wyka-
zano, że rozwój intelektualny dzieci jest silnie pozytywnie uzależniony od ilości ryb spożywanych przez
matki wokresie ciąży. Bardzo ciekawego wykładu na powyższe tematy, wygłoszonego przez prof.Micha-
ela Cawforda zInstytutu Chemii Mózgu iŻywienia Człowieka wLondynie, można wysłuchać na stronie:
http://www.seafood.net.au/printerfriendly/?pid=1003&nid=403#4, do czego gorąco zachęcamy.
2.1. Charakterystyka tłuszczu pstrąga
Ogólnie przyjmuje się, że tłuszcze to grupa naturalnych, nierozpuszczalnych wwodzie substancji,
których podstawowymi składnikami są estry gliceryny ikwasów tłuszczowych. Te glicerole mogą być
powiązane zinnymi związkami/substancjami, tworząc tłuszcze złożone, np. zcukrami (glikolipidy), resz-
tami kwasu fosforowego (fosfolipidy), itd. Worganizmie związki te pełnią wiele ważnych funkcji. Zwykle
pamięta się przede wszystkim otym, że są one źródłem skoncentrowanej, łatwo dostępnej energii, na-
tomiast zapomina się, że jest to materiał budulcowy dla wielu ważnych struktur organizmu.
Kwasy tłuszczowe oróżnej budowie wchodzą wskład ścian komórkowych organizmów żywych.
Kwasy nasycone tworzą proste, sztywne łańcuchy, zapewniając właściwy kształt komórek, natomiast
kwasy nienasycone rozluźniają ich strukturę, umożliwiając wymianę poprzez błonę komórkową oraz
zmianę jej kształtu. Brak dostatecznej ilości właściwych kwasów tłuszczowych powoduje, że organizm
do budowy używa innego kwasu, zwykle otej samej liczbie atomów węgla, co powoduje jednak upo-
śledzenie funkcji komórki. Ta wiedza uświadamia, jak ważne jest dostarczenie organizmowi pożywienia
owłaściwej proporcji kwasów tłuszczowych.
Kwasy tłuszczowe są składnikami wielu innych związków obiologicznej aktywności, m.in. hormonów
tkankowych (prostaglandyny), neurotransmiterów (serotoniny idopaminy), eikozanoidów odziałaniu
przeciwzapalnym iprzeciwzakrzepowym. Kwasy tłuszczowe wchodzą też wskład cholesterolu;ogólnie
Krystyna A. Skibniewska, Jan Kłobukowski, Joanna Łuczyńska
20
znanym jest fakt, że wzależności od ich rodzaju (nasycone lub nienasycone) powstaje cholesterol „do-
bry” (HDL) lub „zły” (LDL). Wświetle powyższych informacji wyraźnie widać, że błędem jest całkowite
rugowanie tłuszczu zdiety człowieka; powinien się wniej znajdować wodpowiedniej ilości, dopasowa-
nej do aktywności zycznej człowieka, oraz wodpowiednim składzie, zapewniającym podaż wszystkich
niezbędnych kwasów tłuszczowych. Taki właśnie tłuszcz zawierają ryby.
Omalże każdego miesiąca światowa literatura naukowa dostarcza kolejnych dowodów na korzyst-
ny wpływ spożywania ryb na zyczny ipsychiczny stan organizmu człowieka; nierzadko można wręcz
mówić oich leczniczym działaniu. Jako pierwsze pojawiły się informacje opro laktycznym iwspomaga-
jącym leczenie wpływie kwasów zgrupy ω-3 pochodzenia rybnego na stan układu sercowo-naczynio-
wego. Efektem tego odkrycia jest ogromna ilość ogólnie dostępnych aptecznych preparatów parafar-
maceutycznych na bazie tranu. Obecnie istnieje szereg dowodów na pozytywny wpływ kwasów ω-3
na zmniejszenie liczby nagłych zgonów sercowych poprzez zapobieganie arytmii związanej zostrym
niedokrwieniem mięśnia sercowego prowadzącym do zawału.
Istnieją liczne prace kliniczne dokumentujące wpływ kwasów wielonienasyconych na obniżenie
nadciśnienia tętniczego. Ta metaboliczna choroba dotyczy znacznego odsetka populacji osób doro-
słych wkrajach rozwiniętych; często obserwuje się występowanie tego schorzenia już udzieci. Przyczyn
upatruje się wobniżeniu aktywności zycznej oraz wzłym składzie diety; zbyt dużo soli oraz nadmierna
ilość tłuszczu ozłej proporcji kwasów tłuszczowych (wysoki udział kwasów nasyconych, za niski kwasów
jedno- idwunienasyconych orazstanowczo zbyt mało kwasów wielonienasyconych). Badania popu-
lacyjne potwierdzają zdecydowanie mniejszą częstość występowania nadciśnienia wspołecznościach
odużym udziale ryb iowoców morza wdiecie, mimo równie wysokiego występowania innych czynni-
ków ryzyka tej choroby, np. nasilenia stresu lub palenia tytoniu.
Miażdżyca jest kolejną chorobą metaboliczną, wprzypadku której obserwuje się nasilenie jej wystę-
powania, aktórej można zapobiegać poprzez systematyczne spożywanie ryb. Kwasy wielonienasycone
zmniejszają odczyn zapalny śródbłonka poprzez zmniejszanie ilości wolnych rodników, zwiększają stę-
żenie frakcji HDL cholesterolu iznacząco zmniejszają stężenie trójglicerydów we krwi. Wpowszechnej
opinii powstawanie zmian miażdżycowych wiąże się przede wszystkim zobecnością „złego” choleste-
rolu, natomiast wświetle najnowszych badań główną ich przyczyną jest obecność wolnych rodników
iczynniki prozapalne oraz nadmierna ilość trójglicerydów. Dieta bogata wryby jest źródłem kwasów
wielonienasyconych, które przeciwdziałają tym czynnikom.
Istnieje wiele prac dokumentujących korzystny wpływ kwasów wielonienasyconych na pacjentów
zchorobami psychicznymi iukładu nerwowego (schizofrenia, depresja, choroby Alzheimera iParkinso-
na), zchorobami reumatycznymi czy skórnymi (np. łuszczyca). Wcelu podniesienia ogólnej odporności
organizmu szeroko stosowane są preparaty zawierające kwasy ω-3. Znacznie bardziej korzystnym, niż oka-
zjonalne podawanie preparatów, byłoby jednak wprowadzenie wszerszym wymiarze ryb do codziennej
diety przeciętnego Polaka.
2.2. Charakterystyka białka pstrąga
Omawiając znaczenie „mięsa” pstrąga wdiecie człowieka, nie można zapominać obiałku. Należy
ono do podstawowych składników odżywczych wdiecie człowieka. Według najnowszych polskich
norm dobowe zapotrzebowanie dorosłego człowieka na białko wynosi 0,8 g na 1 kg masy ciała, co
odpowiada ok. 50 g czystego białka dziennie. Podkreśla się, że nie tylko ilość, ale ijakość białka ma
fundamentalne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Białko ryb należy do gru-
py białekonajwyższej jakości, porównywalnej zbiałkiem wzorcowym, jakim jest białko jaja kurzego.
Znaczenie „mięsa” pstrąga w diecie człowieka 21
Mimo iż powszechnie znaną jest informacja owalorach odżywczych białka ryb, nie ma zbyt wiele prac
poświęconych jego składowi.
Wartość odżywcza białka z danego produktu spożywczego, wtym również białka ryb, zależy od
jego składu aminokwasowego. Uwagę poświęca się przede wszystkim aminokwasom, których orga-
nizm człowieka nie jest wstanie syntetyzować, tzw. aminokwasom egzogennym. Zalicza się do nich
histydynę (aminokwas niezbędny dla dzieci), treoninę, lizynę, leucynę, izoleucynę, fenyloalaninę, me-
tioninę, tryptofan, walinę.
Sumaryczna zawartość aminokwasów egzogennych i względnie egzogennych w rybach zwykle
przewyższa tę obliczoną dla białka wzorcowego, tj. 26,5 g w100 g białka. Białko ryb charakteryzuje się
wysoką zawartością lizyny, leucyny, aminokwasów aromatycznych (fenyloalaniny ityrozyny), amino-
kwasów siarkowych (metioniny icysteiny oraz histydyny).
Podstawowym wskaźnikiem przydatnym do oceny wartości odżywczej białka produktów spożyw-
czych jest wskaźnik aminokwasu ograniczającego (CS – chemical score), który określa najmniejszą za-
wartość danego aminokwasu egzogennego w stosunku do jego zawartości w białku wzorcowym.
Aminokwas ten nazywamy wówczas aminokwasem ograniczającym wartość odżywczą danego białka.
Wprzypadku ryb aminokwasem ograniczającym wartość odżywczą białka jest walina, należy jednak
podkreślić, że wartości CS uzyskane dla tego aminokwasu egzogennego należy uznać za bardzo wyso-
kie. Jest to ważne, ponieważ niedobory waliny mogą powodować zaburzenia wkoordynacji ruchów,
spadek masy ciała, brak łaknienia, natomiastodpowiednia jej ilość wpływa korzystnie na prawidłowe
funkcjonowanie komórek dendrytycznych, szczególnie uosób zmarskością wątroby. Obliczone war-
tości wskaźnika CS pozwalają jednocześnie stwierdzić, że prawie 100% aminokwasów egzogennych
zbiałka ryb może być wykorzystanych do syntezy białek ustrojowych.
Szczególnie korzystnym zpunktu widzenia wykorzystania białka ryb wżywieniu ludzi wydaje się być
wysoka zawartość lizyny, czyli aminokwasu, wktóry ubogie są białka zbóż iprzetworów zbożowych. Na-
leży wtym miejscu zaznaczyć, że we wszystkich opracowanych dotychczas piramidach żywieniowych
produkty te znajdują się wich podstawach. Oznacza to, że zaleca się je do najczęstszego spożywania,
przy czym wracjach pokarmowych należy zapewnić odpowiednią podaż lizyny zinnych grup produk-
tów spożywczych. Jest to istotne, ponieważ niedobory tego aminokwasu wdiecie mogą powodować
zanik mięśni, odwapnienie kości, awwyniku procesów gnilnych zachodzących wjelicie grubym czło-
wieka powstawać putrescyna ikadaweryna. Należy jednak uważać, by podaż lizyny wracji pokarmowej
nie była zbyt wysoka. Zwiększenie spożycia ryb umożliwi zredukowanie ryzyka chorób serca inowo-
tworów wynikającego ze zmienionego metabolizmu.
Stwierdzono także, że optymalny poziom leucyny worganizmie człowieka zapobiega zaburzeniom
neurologicznym. Ponadto leucyna pomaga wutrzymaniu właściwej masy ciała, powoduje bowiem ob-
niżenie masy tłuszczu wciele o25% oraz polepszenie wskaźników metabolizmu glukozy icholesterolu.
Wysoka zawartość aminokwasów aromatycznych (fenyloalanina ityrozyna) wbiałku pstrąga nie powin-
na stanowić żadnego zagrożenia uosób, uktórych nie obserwuje się zaburzeń wutlenianiu fenyloala-
niny do tyrozyny. Wykazano, że dieta pozbawiona lub uboga wtyrozynę przyczynia się do zwiększenia
zapotrzebowania na fenyloalaninę ponad aktualne zalecenia żywieniowe.
Wielkość spożycia aminokwasów siarkowych budzi zainteresowanie wkontekście występowania cho-
rób ocharakterze przewlekłym, jak choroby sercowo-naczyniowe, Alzheimera czy cukrzyca. Metionina
worganizmie jest przekształcana whomocysteinę, której podwyższony poziom wsurowicy krwi prowa-
dzi do hiperkalcemii, czynnika ryzyka powstawania zmian miażdżycowych izakrzepowych wnaczyniach
krwionośnych, zawału mięśnia sercowego iudaru mózgu. Ponadto wysokie spożycie białek zawierających
metioninę icysteinę zwiększa straty wapnia, prowadząc do istotnego obniżenia gęstości mineralnej kości
Krystyna A. Skibniewska, Jan Kłobukowski, Joanna Łuczyńska
22
oraz ich masy. Ze względu na wielkość spożycia ryb na świecie iwkrajach Europy Wschodniej nie stanowi
to problemu. Zkolei niedobory metioniny mogą prowadzić do degeneracji wątroby iosłabienia ogólnej
odporności organizmu.
2.3. Inne zalety „mięsa” pstrąga
Zawartość substancji niepożądanych w rybach i owocach morza stanowi poważną przeszkodę
dozwiększenia spożycia tych produktów; np. wkrajach owysokiej konsumpcji żywności pochodzenia
morskiego obserwuje się przekraczanie dopuszczalnych poziomów wartości dziennego pobrania rtęci.
Wdiecie przeciętnego Polaka znajduje się zaledwie kilka procent dopuszczalnej ilości tego bardzo nie-
bezpiecznego pierwiastka, co tłumaczy się faktem niskiego spożycia ryb morskich. Ryby stanowią rów-
nież ważne źródło zanieczyszczenia organizmu dioksynami. Już obecność niewielkich ilości tych związ-
ków wykazuje działanie kancerogenne, teratogenne iestrogenne. Skutkiem ich wszechobecności bywa
nie tylko zwiększona liczba zachorowań na nowotwory iwystępowanie wad wrodzonych udzieci, ale
również kłopoty zutrzymaniem ciąży, spadek liczby żywych plemników wnasieniu mężczyzn, anawet
nasilenie przypadków osteoporozy.
Przeciwwagę dla żywności morskiej stanowią ryby zakwakultury, zwłaszcza zhodowli prowadzo-
nych wPolsce. Surowe wymogi prawa środowiskowego oraz wiedza hodowców ryb istaranność wich
codziennej pracy powodują, żepod względempoziomu zanieczyszczeń środowiskowych polskie pstrą-
gi stanowią przykład żywności owysokiej jakości. Również dbałość ojakość stosowanej paszy daje nie
tylko dobry efekt ekonomiczny, ale itowar owysokich walorach zdrowotnych.
2.4. Podsumowanie
Należy dążyć do zwiększenia spożycia pstrąga wPolsce, gdyż „mięso” tej ryby zawiera wysokowarto-
ściowe, łatwo strawne białko oraz tłuszcz ounikalnym składzie iprozdrowotnym wpływie na organizm
człowieka. Zwiększenie spożycia ryb, wtym pstrąga, wzmocniłoby działania pro laktyczne wzakresie
przeciwdziałaniu otyłości ichorobom metabolicznym. Szczególnie mocno powinno być popularyzo-
wane spożywanie ryb przez kobiety ciężarne idzieci, gdyż badania epidemiologiczne wyraźnie wskazu-
ją na lepszy rozwój układu nerwowego iwyższy poziom intelektualny udzieci korzystających zdobro-
dziejstw kwasów rybich już od czasu życia płodowego. Wysoka jakość zdrowotna pstrąga imożliwość
przeznaczenia go do konsumpcji wkrótkim czasie po odłowie stanowią dodatkowe argumenty prze-
mawiające za koniecznością zwiększenia konsumpcji tej ryby wPolsce.
Janusz Guziur, Anna Wiśniewska, Stefan Dobosz, Krzysztof Goryczko
3. Wskaźniki hodowlane ibiometryczne pstrąga
3.1. Metodyka badań
Wprojekcie przyjęto podział na dwa typy gospodarstw pstrągowych stosujących różną technologię
chowu: OOH – obiekty oekstensywnym poziomie produkcji (jednokrotne wykorzystanie wody, czyli
otwarte obiekty hodowlane) iRAS – obiekty owysokim stopniu recyrkulacji (obiekty hodowlane wyko-
rzystujące zamknięte systemy wody, czyli zwrotne).
Analizowano dwie grupy parametrów dotyczących pstrągów tęczowych:
1) parametry hodowlane – odłów ryb (kg/m3), prz yrost jednostkowy ryb (g/szt.), przeżywalność obsad(%)
oraz współczynnik pokarmowy (wskaźnik FCR liczony jako ilość paszy wkg na 1 kg przyrostu ryb);
2) parametry biometryczne – długość Lc (cm), masa ryb W(g), oraz współczynnik odżywienia (kondycji)
wg Fultona.
Badania poszczególnych parametrów prowadzono wdwóch analizowanych sezonach hodowla-
nych (umownie określonych jako wiosna ijesień). Wynikało to zfaktu, iżwtrakcie badań wstępnych ana-
lizowano dane zebrane wczasie etapu przygotowawczego projektu. Analiza ta, przedstawiona wtym
rozdziale, potwierdziła konieczność przyjęcia takiego podejścia badawczego. Wefekcie zaistniała możli-
wość przeprowadzenia porównawczej analizy danych, która pozwoliła wyciągnąć bardziej obiektywne
wnioski, dotyczące zarówno przyjętych założeń, jak itechnologii.
Zgodnie zprzyjętą metodyką badań, wtrzech sezonach badawczych, wsześciu gospodarstwach ry-
backich wkraju (po trzech reprezentantów każdego typu gospodarstw, tj. OOH iRAS) dokonano dwu-
krotnych (wsezonie hodowlanym wiosna ijesień) pomiarów biometrycznych pstrągów towarowych,
pochodzących zdwóch grup: S (od 350 g do 500 g) iD (od 501 g do 800 g). Na bazie tych pomiarów
wyliczono klasyczne wskaźniki hodowlano-kondycyjne wg Fultona.
3.2. Wyniki badań wstępnych
Badania wstępne przeprowadzone zostały wośrodku Instytutu Rybactwa Śródlądowego, Zakładzie
Hodowli Ryb Łososiowatych wRutkach, wjednostce oekstensywnym poziomie produkcji – czyli wgo-
spodarstwie typu OOH. Badania te miały charakter pilotażowy. Ich głównym celem było przetestowa-
nie metodyki pomiarowej, ustalenie logistyki pobierania prób wpozostałych ośrodkach modelowych
iwstępne wskazanie najważniejszych aspektów technologiczno-hodowlanych.
W trakcie badań wstępnych wykonano pomiary i analizę wybranych wskaźników w okresie
październik–listopad 2009 r. oraz maj–czerwiec 2010 r. Dane prezentuje tabela 3.1.
Janusz Guziur, Anna Wiśniewska, Stefan Dobosz, Krzysztof Goryczko
24
Tabela 3.1. Zestawienie analizowanych wskaźników hodowlano technologicznych wbadaniach wstępnych
Wskaźniki hodowlano-technologiczne wiosna (V–VI 2010) jesień (X–XI 2009)
Powierzchnia (m2) 56,00 56,00
Objętość wodna (m3) 56,00 56,00
Przepływ wody (l/s) 8,00 8,00
OBSADA
Termin pomiaru IV 2010 VII 2009
Liczebność (szt.) 2058 1987
Masa (
kg) 769,00 705,00
Zagęszczenie (kg/m3) 13,73 12,59
Masa jednostkowa (g/szt.) 380,00 345,00
ODŁÓW
Termin pomiaru VI 2010 XI 2009
Liczebność (szt.) 1997 1885
Masa (kg) 1192,00 1225,00
Zagęszczenie (kg/m3) 21,29 21,88
Masa jednostkowa (g/szt.) 572,00 607,00
Przeżywalność (%) 0,97 0,95
Przyrost ogólny (kg) 423,00 520,00
Przyrost sztuki (g/szt.) 192,00 262,00
Przyrost średni dzienny (%) 0,77 0,62
FCR 1,05 1,09
Porównanie wartości wskaźników hodowlano-technologicznych zanotowanych wokresie przygoto-
wawczym przy użyciu testu t-Studenta pozwoliło na stwierdzenie, że obserwowane różnice wposzcze-
gólnych wskaźnikach są istotne statystycznie (t = 0,544; p = 0,682). Ponieważ czynnikiem różnicującym
był sezon hodowlany, wdalszych pracach przyjęto, iż kontynuowane badania będą powtarzane wkaż-
dym roku, dwukrotnie wokresie wiosna ijesień, wzaplanowanych sezonach badawczych. Wartości pod-
stawowych parametrów biometrycznych określonych wbadaniu wstępnym przedstawiatabela 3.2.
Tabela 3.2. Zestawienie podstawowych parametrów biometrycznych zebranych wokresie wstępnym wośrodku wRutkach
Lc (cm) Masa ciała
(g)
Współczynnik
Fultona Sezon Lc (cm) Masa ciała
(g)
Współczynnik
Fultona Sezon
32,0 458 1,39770508
jesień 2009
31,0 351 1,17820818
wiosna 2010
32,5 438 1,27592171 32,3 366 1,08610926
33,0 434 1,20766898 33,0 404 1,12418955
35,0 444 1,03556851 34,2 431 1,07745453
34,5 490 1,19327020 34,6 454 1,09604291
34,0 476 1,21107266 32,4 424 1,24661063
32,0 354 1,08032227 33,8 456 1,18090440
32,5 397 1,15648612 32,5 386 1,12444242
33,0 434 1,20766898 33,7 478 1,24893028
35,0 456 1,06355685 33,6 438 1,15466574
36,0 496 1,06310014 33,0 423 1,17705985
34,0 454 1,15509872 33,1 405 1,11678878
32,0 450 1,37329102 32,0 387 1,18103027
32,5 430 1,25261721 33,6 424 1,11775861
Wskaźniki hodowlane i biometryczne pstrąga 25
Lc (cm) Masa ciała
(g)
Współczynnik
Fultona Sezon Lc (cm) Masa ciała
(g)
Współczynnik
Fultona Sezon
33,0 434 1,20766898
jesień 2009
34,3 476,0 1,17957237
wiosna 2010
35,0 445 1,03790087 32,5 344,1 1,00238507
34,5 480 1,16891775 32,0 357,3 1,09039307
34,0 471 1,19835131 32,5 417,8 1,21707783
32,0 440 1,34277344 34,6 331,3 0,79982162
32,0 436 1,33056641 33,4 458,4 1,23028353
37,5 630 1,19466667 38,5 595,1 1,04281618
36,5 545 1,12077364 36,5 570,2 1,17259657
37,5 620 1,17570370 39,8 788,7 1,25101531
35,0 502 1,17084548 37,5 575,7 1,09169778
37,1 635 1,24351777 37,9 570,0 1,04702542
36,0 610 1,30744170 35,5 600,7 1,34268016
34,5 545 1,32720869 36,6 527,7 1,07632602
37,5 643 1,21931852 35,0 543,0 1,26647230
36,5 630 1,29557320 35,0 509,3 1,18787172
37,5 640 1,21362963 37,5 608,2 1,15332741
37,5 645 1,22311111 39,5 693,5 1,12526595
36,5 621 1,27706501 38,0 635,0 1,15723866
37,5 647 1,22690370 39,3 678,1 1,11716184
35,0 510 1,18950437 36,3 529,1 1,10615984
37,1 623 1,22001822 38,3 727,2 1,29436735
38,0 692 1,26111678 36,9 598,1 1,19040489
34,5 555 1,35156114 38,1 588,3 1,06371166
37,5 620 1,17570370 37,0 577,7 1,14050500
36,5 611 1,25650036 37,8 521,2 0,965003764
37,5 630 1,19466667 37,0 518,5 1,02363137
Ze względu na to, iż wbadaniu wstępnym przyjęto przyżyciową formę badań, nie określano warto-
ści rzeźnej.
3.2.1. Wyniki analizy danych zebranych wtrakcie badania wstępnego
Zuwagi na fakt, że zaobserwowano duży rozrzut wartości masy złowionych ryb, wykreślono histo-
gramy wcelu określenia najlepszego podziału sortymentów.
Dokonane obserwacje sugerowały nierównomierny rozkład wartości zależny od sezonu hodowlane-
go. Wdalszych pracach postanowiono pobierać próby wdwóch kategoriach wagowych, wtzw. sorty-
mencie S (od 350 g do 500 g) iD (od 501 g do 800 g). Następnie sprawdzono, czy obserwowane różnice
wwartościach badanych parametrów wanalizowanych sezonach są istotne statystycznie. Wtabeli 3.3
zestawiono wyniki testu t-Studenta dla podstawowych parametrów, zarówno bez podziału na wyłonio-
ne sortymenty, jak izpodziałem.
Janusz Guziur, Anna Wiśniewska, Stefan Dobosz, Krzysztof Goryczko
26
bez rozdzielania na sezony wsezonie jesień 2009
wsezonie wiosna 2010
Tabela 3.3. Analiza różnic otrzymanych wartości badanych parametrów (test t-Studenta). Wartości istotne statystycz-
nie wyróżniono na czerwono
Parametry Średnia
t df p
SD
jesień 2009 wiosna 2010 jesień 2009 wiosna 2010
Bez rozdziału
Lc (cm) 35,0425 35,2525 -0,416 78 0,677 2,015 2,468
Masa (g) 526,7750 504,1800 0,985 78 0,327 91,680 112,418
Wsp. Fultona 1,2151 1,1090 3,019 78 0,003 0,087 0,204
Sortyment S
Lc (cm) 33,4250 33,1050 0,897 38 0,375 1,269 0,963
Masa (g) 445,8500 410,5950 2,896 38 0,006 31,787 44,195
Wsp. Fultona 1,1980 1,0772 1,841 38 0,073 0,108 0,272
Sortyment D
Lc (cm) 36,6600 37,4000 -1,883 38 0,067 1,105 1,365
Masa (g) 607,7000 597,7650 0,496 38 0,622 49,553 74,496
Wsp. Fultona 1,2322 1,1408 3,636 38 0,000 0,058 0,096
Uwagi: t – wartość statystyki testowej, df – liczba stopni swobody, p – prawdopodobieństwo,
SD
– odchylenie standardowe
Bez podz iału na grupy
Histogr am: M asa
K-S d=, 12358, p< ,20 ; Lilliefors p<, 01
Oc zekiwana norm alna
200 300 400 500 600 700 800
X < = G ranica k lasy
0
5
10
15
20
25
30
35
Liczba obs .
sezon= zima 2009
Histogr am: M asa
K-S d=, 19300, p< ,10 ; Lilliefors p<, 01
Oc zekiwana norm alna
300 350 400 450 500 550 600 650 700
X <= Granica klasy
0
2
4
6
8
10
12
14
16
Liczba obs .
sezon= lato 2010
Histogr am: M asa
K-S d=, 10808, p> .20; Lilliefors p> . 20
Oc zekiwana norm alna
200 300 400 500 600 700 800
X <= Granica klasy
0
2
4
6
8
10
12
14
16
Liczba obs .
Wskaźniki hodowlane i biometryczne pstrąga 27
Wprzypadku nierozdzielenia danych na sortymenty różnice istotne statystycznie stwierdzono jedynie
dla parametru współczynnik Fultona. Po podzieleniu danych na sortymenty D iS otrzymano następujące
wyniki analizy porównawczej: potwierdzenie istotności zróżnicowania dla parametru masa wsortymen-
cie S iparametru współczynnik Fultona dla sortymentu D. Zuwagi na to, że współczynnik ten, świadczący
okondycji ryb, jest zależny od masy ciała ryb, wdalszych pracach rekomenduje się utrzymywanie zbiera-
nia danych wpodziale na sezony hodowlane stosowane wpraktyce hodowli pstrąga.
3.2.2. Podsumowanie badań wstępnych
Wyniki wskazują na poprawność przyjętych założeń wzakresie rozdzielenia okresów poboru prób
zgodnie z praktykowanymi sezonami hodowlanymi – ze względu na możliwość wystąpienia różnic
istotnych statystycznie. Wartości poszczególnych parametrów wskazują też na konieczność podziału ba-
danego materiału na dwa sortymenty (D > 500 g iS < 500g) oraz wynikające stąd zwiększenie liczebności
prób. Wymagana liczebność próby zkażdego sortymentu to minimum 20sztuk.
Celem zaprezentowania kierunku badań w obrębie wskaźników hodowlanych i biometrycznych
pstrągów, jak icharakterystyki uzyskiwanych wtym zakresie wyników przedstawiono badania wykona-
ne wdwóch sezonach: wiosennym ijesiennym.
3.3. Wyniki badań zwiosennego sezonu badawczego
Wskaźniki technologiczne produkcji określono na miejscu poboru prób, dokonując analizy ksiąg stawo-
wych oraz odczytów na urządzeniach. Zestawiono je wtabeli 3.4, natomiast wyniki statystyczne wtabeli 3.5.
Tabela 3.4. Zestawienie analizowanych wskaźników hodowlano-technologicznych wbadanych gospodarstwach rybackich
Wskaźniki Gospodarstwo rybackie
1-OOH 2-OOH 3-OOH 1-RAS 2-RAS 3-RAS
Powierzchnia (m2) 56 2700 156 210 250 125
Objętość wodna (m3) 56 3500 156 210 470 100
Przepływ wody (l/s) 8 10 8 28 300 14
Recyrkulacja (n stopni) – – – 3 5 6
Numer obiektu badanego – – – II IV V
OBSADA
Liczebność (szt.) 2549 12400 7200 20230 48980 10500
Masa (kg) 745 1020 1300 3357 12000 1650
Zagęszczenie (kg/m3) 13,30 0,29 8,33 15,99 25,53 16,50
Masa jednostkowa (g/szt.) 292 82 180 166 245 157
ODŁÓW
Liczebność (szt.) 2514 12100 7415 18625 47610 9200
Masa (kg) 1364 7863 3805 6798 19425 3660
Zagęszczenie (kg/m3) 24,36 2,25 24,39 32,50 41,33 36,60
Masa jednostkowa (g/szt.) 542 649 513 365 408 398
Przeżywalność (%) 98,60 97,60 0,97 92,00 97,20 0,88
Przyrost ogólny (kg) 619 6 843 2504 3 441 7425 2010
Przyrost sztuki (g/szt.) 250,00 567,00 333,00 199,00 163,00 241,00
Przyrost średni dzienny (%) 0,62 0,83 1,05 0,86 0,65 1,01
FCR 0,97 1,08 1,09 1,13 0,98 1,03
Janusz Guziur, Anna Wiśniewska, Stefan Dobosz, Krzysztof Goryczko
28
Tabela 3.5. Zestawienie wskaźników uzyskanych wwiosennym sezonie badawczym, używanych wanalizach statystycznych
Wskaźniki Gospodarstwo rybackie
1-OOH 2-OOH 3-OOH Średnia 1-RAS 2-RAS 3-RAS Średnia
Odłów ryb (kg/m3) 24,36 2,25 24,39 17,01 32,50 41,33 36,60 36,81
Przeżywalność (%) 98,6 97,6 97,1 97,8 92,0 97,2 87,6 92,3
Przyrost sztuki (g/szt.) 250 567 333 383 199 163 241 201
FCR 0,97 1,08 1,09 1,05 1,13 0,98 1,03 1,05
Wpierwszym etapie badań, ze względu na niewielką ilość danych, postanowiono sprawdzić, czy
wstępnie obserwowane różnice w wartościach analizowanych parametrów są istotne statystycznie,
traktując pomiary wgrupach OOH iRAS jako składowe próby.
Największy rozrzut wartości i największe odchylenia standardowe obserwowano dla parametru
przyrost sztuki (g/szt.). Obserwacje te często notowano wgrupie gospodarstw oznaczanych jako OOH.
Aby potwierdzić istotność statystyczną obserwowanego zróżnicowania, przeprowadzono analizę przy
użyciu testu t-Studenta. Wyniki analizy przedstawia tabela 3.6.
Tabela 3.6. Wyniki analizy wskaźników technologiczno-hodowlanych (test t-Studenta)
.
Różnice istotne statystycznie
wyróżniono kolorem czerwonym
Wskaźniki Średnia tp SD
OOH RAS OOH RAS
Odłów ryb (kg/m3)17,0025 36,8100 -3,589 0,011 10,429 3,607
Przeżywalność (%) 97,7750 92,2750 2,768 0,032 0,623 3,923
Przyrost (g/szt.) 383,2500 201,0000 2,642 0,038 134,219 31,874
FCR 1,0475 1,0475 0,000 1,000 0,054 0,062
Uwagi: t – wartość statystyki testowej, p – prawdopodobieństwo,
SD
– odchylenie standardowe
.
Przeprowadzona analiza potwierdziła, iż różnice obserwowane wwielkości odłowu okazały się istotne
inaanalizowanym etapie badań wskazują na to, iż większe wartości uzyskiwane są wtypie hodowli RAS. Ob-
serwowane różnice wparametrach przeżywalność iprzyrost sztuki okazały się być istotne, awyższe wartości
uzyskiwano wtypie hodowli OOH. Zaskakujące ok azały się wyniki dla wskaźnika FCR. Analiza statystyczna nie
potwierdziła istotnego statystycznie zróżnicowania wartości tego parametru wobu typach hodowli.
typ= OOH
Średnia
Średnia±Odch.std
Średnia±1,96*Odch.std
odłów kg/m3
przeżywalność
przyro st g /s zt
FRC
-100
0
100
200
300
400
500
600
700
typ= RA S
Średnia
Średnia±Odch.std
Średnia±1,96*Odch.std
odłów kg/m3
przeżywalność
przyro st g /s zt
FRC
-20
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
280
Wskaźniki hodowlane i biometryczne pstrąga 29
Wtabeli 3.7 zestawiono wartości parametrów biometrycznych otrzymanych wtrakcie prac wiosen-
nego sezonu badawczego, zarówno bez, jak izpodziałem na typy hodowli. Wtabeli 3.8 zestawiono
podstawowe statystyki opisowe danych zebranych na podstawie próby wtrakcie prac analizowanego
sezonu badawczego zpodziałem na typy hodowli isortymenty.
Tabela 3.7. Podstawowe statystyki opisowe danych zebranych wwiosennym sezonie badawczym
Parametry N ważnych Średnia Minimum Maksimum SD
Lc (cm) 240 34,7900 26,8000 42,4000 2,7706
Masa (g) 240 502,9163 234,0000 825,0000 124,1636
Współczynnik rzeźny (g) 240 429,7197 200,0000 727,0000 106,2284
% Wsp. rzeźnego (%) 240 85,5354 71,8310 90,8000 2,1450
Współczynnik Fultona 240 1,1756 0,8071 1,7088 0,1353
1-RAS
Lc (cm) 40 34,1975 26,8000 40,1000 3,7213
Masa (g) 40 510,5500 238,0000 825,0000 181,3385
Wsp. rzeźny (g) 40 440,8500 204,0000 727,0000 157,8082
% Wsp. rzeźnego (%) 40 86,2422 82,5397 90,0000 1,5202
Współczynnik Fultona 40 1,2228 1,0110 1,7088 0,1432
2-RAS
Lc (cm) 40 33,2450 28,8000 38,8000 2,6054
Masa (g) 40 445,0000 234,0000 696,0000 138,8689
Średni a
Średni a±Blad std
Średni a±1,96*Blad std
OOH RAS
typ
5
10
15
20
25
30
35
40
45
odłów kg/m3
Średni a
Średni a±Blad std
Średni a±1,96*Blad std
OOH RAS
typ
88
90
92
94
96
98
100
przeżyw alno ść
Średni a
Średni a±Blad std
Średni a±1,96*Blad std
OOH RAS
typ
150
200
250
300
350
400
450
500
550
przy rost g/sz t
Średni a
Średni a±Blad std
Średni a±1,96*Blad std
OOH RAS
typ
0,98
1,00
1,02
1,04
1,06
1,08
1,10
1,12
FRC
Janusz Guziur, Anna Wiśniewska, Stefan Dobosz, Krzysztof Goryczko
30
Parametry N ważnych Średnia Minimum Maksimum SD
Wsp. rzeźny (g) 40 379,1000 200,0000 578,0000 113,0402
% Wsp. rzeźnego (%) 40 85,6374 71,8310 89,6296 2,9128
Współczynnik Fultona 40 1,1688 0,9399 1,4672 0,1363
3-RAS
Lc (cm) 40 33,4950 29,5000 36,1000 1,75440
Masa (g) 40 473,7750 320,0000 616,0000 79,81340
Wsp. rzeźny (g) 40 402,2250 282,0000 515,0000 61,08820
% Wsp. rzeźnego (%) 40 85,1529 80,9524 89,2183 2,06759
Współczynnik Fultona 40 1,2503 1,0238 1,3793 0,07934
1-OOH
Lc (cm) 40 35,0425 32,0000 38,0000 2,01595
Masa (g) 40 526,7750 354,0000 692,0000 91,68074
Wsp. rzeźny (g) 40 445,6000 296,0000 592,0000 82,29740
% Wsp. rzeźnego (%) 40 84,5638 71,8310 89,3728 2,38641
Współczynnik Fultona 40 1,2151 1,0356 1,3977 0,08792
2-OOH
Lc (cm) 40 37,5225 35,8000 42,4000 1,5310
Masa (g) 40 538,7500 450,0000 825,0000 111,4402
Wsp. rzeźny (g) 40 458,6000 377,0000 710,0000 95,3893
% Wsp. rzeźnego (%) 40 85,1038 83,6364 86,9697 1,0944
Współczynnik Fultona 40 1,0095 0,8071 1,2699 0,1065
3-OOH
Lc (cm) 40 35,2487 32,0000 38,0000 2,09107
Masa (g) 40 523,1538 354,0000 692,0000 90,81982
Wsp. rzeźny (g) 40 452,5128 307,0000 585,0000 81,13954
% Wsp. rzeźnego (%) 40 86,5376 83,6957 90,8000 1,83406
Współczynnik Fultona 40 1,1871 0,9871 1,3733 0,09705
Tabela 3.8. Podstawowe statystyki opisowe danych zebranych wwiosennym sezonie badawczym z podziałem na
typy hodowli isortymenty
Parametry Sortyment D Sortyment S
Średnia Min. Maks. SD Średnia Min. Maks. SD
1-RAS
Lc (cm) 37,16 32,80 40,10 1,87 30,91 26,80 33,30 2,11
Masa (g) 659,04 520,00 825,00 101,09 346,42 238,00 485,00 75,70
Wsp. rzeźny (g) 570,14 452,00 727,00 87,71 297,94 204,00 416,00 65,96
% Wsp. rzeźnego (%) 86,51 83,92 90,00 1,53 85,93 82,53 89,29 1,48
Współczynnik Fultona 1,28 1,13 1,78 0,15 1,15 1,01 1,34 0,09
2-RAS
Lc (cm) 35,71 34,00 38,80 1,125 31,23 28,80 33,50 1,451
Masa (g) 581,61 501,00 696,00 48,156 333,23 234,00 459,00 69,659
Wsp. rzeźny (g) 489,17 408,00 578,00 42,896 289,05 200,00 389,00 57,976
% Wsp. rzeźnego (%) 84,14 71,83 89,37 3,499 86,87 83,81 89,63 1,527
Współczynnik Fultona 1,28 1,08 1,47 0,090 1,08 0,94 1,34 0,097
3-RAS
Lc (cm) 34,91 33,60 36,10 0,876 32,08 29,50 33,50 1,142
Masa (g) 541,95 510,00 616,00 34,827 405,60 320,00 480,00 45,583
Wsp. rzeźny (g) 454,20 427,00 515,00 24,941 350,25 282,00 428,00 36,752
% Wsp. rzeźnego (%) 83,87 80,95 88,24 1,577 86,44 83,48 89,22 1,673
Współczynnik Fultona 1,27 1,17 1,37 0,055 1,23 1,02 1,38 0,094
Wskaźniki hodowlane i biometryczne pstrąga 31
1-OOH
Lc (cm) 36,7 34,5 38,0 1,11 33,42 32,00 36,00 1,270
Masa (g) 607,7 502,0 692,0 49,55 445,85 354,00 496,00 31,788
Wsp. rzeźny (g) 517,6 420,0 592,0 44,32 373,55 296,00 437,00 31,766
% Wsp. rzeźnego (%) 85,2 83,7 86,1 0,85 83,89 71,83 89,37 3,166
Współczynnik Fultona 1,2 1,1 1,4 0,06 1,20 1,04 1,40 0,109
2-OOH
Lc (cm) 38,47 36,00 42,40 1,59 36,57 35,80 37,50 0,621
Masa (g) 610,00 480,00 825,00 120,72 467,50 450,00 490,00 15,174
Wsp. rzeźny (g) 521,10 402,00 710,00 101,45 396,10 377,00 421,00 12,715
% Wsp. rzeźnego (%) 85,47 83,64 86,97 1,16 84,73 83,67 86,09 0,907
Współczynnik Fultona 1,06 0,81 1,27 0,12 0,96 0,89 1,01 0,051
3-OOH
Lc (cm) 36,93 35,00 38,00 0,823 33,65 32,00 36,50 1,607
Masa (g) 605,26 510,00 692,00 48,786 445,15 354,00 496,00 33,089
Wsp. rzeźny (g) 525,53 437,00 585,00 45,927 383,15 307,00 428,00 27,814
% Wsp. rzeźnego (%) 86,87 84,08 90,80 1,737 86,22 83,70 88,92 1,911
Współczynnik Fultona 1,20 1,10 1,30 0,056 1,18 0,99 1,37 0,125
Porównanie typów hodowli wpodziale na sortymenty ilustrują poniższe wykresy.
SORTYMENT=D
Mediana
25%-75%
Min-Maks
1-RAS 3-RA S 2- RAS 2-O OH 1-O O H 3-OO H
TYP
32
34
36
38
40
42
44
LC
SORTYMENT=S
Mediana
25%-75%
Min-Maks
1-RAS 3-RAS 2- RAS 2-OOH 1- OO H 3-OO H
TYP
26
28
30
32
34
36
38
LC
SORTYMENT=D
Mediana
25%-75%
Min-Maks
1-RAS 3-RAS 2-RAS 2-OO H 1-O OH 3-O OH
TYP
450
500
550
600
650
700
750
800
850
MASA
SORTYMENT=S
Mediana
25%-75%
Min-Maks
1-RAS 3-RAS 2-RAS 2-OO H 1-O OH 3-O OH
TYP
220
240
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
460
480
500
520
MASA
Janusz Guziur, Anna Wiśniewska, Stefan Dobosz, Krzysztof Goryczko
32
Zuwagi na obserwowane różnice wwartościach otrzymanych parametrów analizie poddano ich istot-
ność statystyczną. Wtym celu posłużono się nieparametryczną analizą wariancji – testem Kruskala–Willisa.
Wyniki przykładowej analizy dla parametru Lc przedstawia tabela 3.9. Na podstawie analizy przeprowa-
dzonej dla danych niezróżnicowanych na sortymenty stwierdzono, że wartości parametru Lc uzyskiwa-
ne whodowlach typu RAS nie różnią się wsposób istotny statystycznie. Istotnie różne wyniki otrzymano
przy porównaniu danych uzyskanych dla gospodarstwa 2-OOH ipozostałych gospodarstw (wartości
te zaznaczono na czerwono) oraz dla gospodarstwa 3-OOH,2-RAS i3-RAS. Wprzypadku podziału na
sortymenty (S i D) w wiosennym sezonie badawczym stwierdzono istotne statystyczne zróżnicowa-
nie wartości uzyskiwanych dla parametru Lc, natomiast analizy wskazują na wyraźne zróżnicowanie
SORTYMENT=D
Mediana
25%-75%
Min-Maks
1-RAS 3-RAS 2-RAS 2- OO H 1-O OH 3-O OH
TYP
350
400
450
500
550
600
650
700
750
WSP . RZEŹNY
SORTYMENT=S
Mediana
25%-75%
Min-Maks
1-RAS 3-RAS 2-RAS 2- OO H 1-O OH 3-O OH
TYP
180
200
220
240
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
460
WSP . RZEŹNY
SORTYMENT=D
Mediana
25%-75%
Min-M aks
1-RAS 3-RA S 2- RAS 2-OOH 1-OOH 3-OOH
TYP
70
72
74
76
78
80
82
84
86
88
90
92
% WSP. RZEŹNEGO
SORTYMENT=S
Mediana
25%-75%
Min-Maks
1-RAS 3-RAS 2-RAS 2-OOH 1-OOH 3-OOH
TYP
70
72
74
76
78
80
82
84
86
88
90
92
% WSP. RZEŹNEGO
SORTYMENT=D
Mediana
25%-75%
Min-M aks
1-RAS 3-RAS 2- RAS 2-OOH 1-OOH 3-OOH
TYP
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
WSP. FULTONA
SOR TYMEN T =S
Mediana
25%-75%
Min- Maks
1- R AS 3- R AS 2- R AS 2-OOH 1-OOH 3-OOH
TYP
0,8
0,9
1,0
1,1
1,2
1,3
1,4
1,5
WSP . FULTONA
Wskaźniki hodowlane i biometryczne pstrąga 33
(różnice istotne statystycznie wyróżniono na czerwono). Podobne analizy przeprowadzono dla wszyst-
kich badanych parametrów. Wartości otrzymanej statystyki H przedstawiono wtabeli 3.9.
Tabela 3.9. Wartość statystyki z(dolna część tabeli) iprawdopodobieństwa p (górna część tabeli, czcionka pochylona,
pogrubiona) dla porównań wielokrotnych parametru Lc. Nieparametryczna analiza wariancji – test Kruskala–Wallisa: H (5,
N = 240) = 67,74048; p =0,0000. Wartości istotne statystycznie wyróżniono kolorem czerwonym
Gospodar-
stwo
Gospodarstwo rybackie
1-RAS 3-RAS 2-RAS 2-OOH 1-OOH 3-OOH
Razem
1-RAS –0,889 0,822 0,000 1,000 1,000
3-RAS 1,886 – 1,000 0,000 0,073 0,019
2-RAS 1,920 0,034 –0,000 0,065 0,017
2-OOH 5,096 6,983 7,017 –0,000 0,003
1-OOH 0,931 2,817 2,851 4,166 –1,000
3-OOH 1,351 3,226 3,259 3,713 0,426 –
Sortyment D
1-RAS –0,000 0,061 0,527 1,000 1,000
3-RAS 4,527 – 1,000 0,000 0,003 0,000
2-RAS 2,871 1,515 – 0,000 0,515 0,130
2-OOH 2,107 6,554 4,865 – 0,071 0,378
1-OOH 0,751 3,730 2,116 2,824 – 1,000
3-OOH 0,186 4,231 2,625 2,239 0,549 –
Sortyment S
1-RAS –0,046 1,000 0,043 0,002 1,000
3-RAS 2,964 – 1,000 1,000 1,000 0,013
2-RAS 1,205 1,759 – 1,000 0,110 1,000
2-OOH 2,979 0,015 1,774 – 1,000 0,012
1-OOH 3,886 0,922 2,681 0,907 – 0,000
3-OOH 0,393 3,338 1,590 3,353 4,254 –
3.3.1. Podsumowanie analiz
Istotne statystycznie zróżnicowanie ze względu na typ hodowli obserwowano dla parametrów hodow-
lanych Lc, % wsp. rzeźnego, iwspółczynnika Fultona. Dla parametrów masa iwspółczynnik rzeźny istotnego
statystycznie zróżnicowania nie stwierdzono. Wyniki analiz zmieniają się po wprowadzeniu dodatkowego
parametru – sortyment. Wtedy zróżnicowanie jest obserwowane dla wszystkich parametrów (tab. 3.10).
Tabela 3.10. Tabela wyników statystyki H testu Kruskala–Wallisa dla analiz wykonywanych po uwzględnieniu podziału
na sortymenty
Parametr SORTYMENT D SORTYMENT S
Lc H (5, N = 120) =53,49580; p = 0,0000 H (5, N = 120) = 70,54591; p = 0,0000
Masa H (5, N = 120) =23,21431; p = 0,0003 H (5, N = 120) = 58,94110; p = 0,0000
Wsp. rzeźny H (5, N = 120) =3 2,29371; p = 0,0000 H (5, N = 120) = 56,66255; p = 0,0000
% Wsp. rzeźnego H (5, N = 120) = 42,06658; p = 0,0000 H (5, N = 120) = 31,59334; p = 0,0000
Współczynnik Fultona H (5, N = 120) = 43,39992; p = 0,0000 H ( 5, N = 120) = 60,07633; p = 0,0000
Janusz Guziur, Anna Wiśniewska, Stefan Dobosz, Krzysztof Goryczko
34
Wprzypadku różnicowania przy użyciu obu parametrów: typ hodowli isortyment, największe zróż-
nicowanie (wpierwszym sezonie badań) wobec pozostałych grup przejawiały wyniki otrzymane dla
hodowli 2-OOH, następnie 3-RAS i2-RAS.
3.4. Wyniki badań zjesiennego sezonu badawczego
Wskaźniki technologiczne produkcji uzyskano na miejscu poboru prób, dokonując analizy ksiąg sta-
wowych oraz odczytów na urządzeniach. Wyniki badań wskaźników hodowlano-technologicznych
charakteryzujących badane gospodarstwa rybackie zestawiono wtabeli 3.11. Natomiast wyniki wskaź-
ników użyte wanalizach statystycznych zestawiono wtabeli 3.12.
Tabela 3.11. Zestawienie analizowanych wskaźników hodowlano-technologicznych wbadanych gospodarstwach rybackich
Wskaźniki Gospodarstwo rybackie
1-OOH 2-OOH 3-OOH 1-RAS 2-RAS 3-RAS
Powierzchnia (m2) 56 2700 156 210 250 125
Objętość wodna (m3) 56 3500 156 210 470 100
Przepływ wody (l/s) 8 10 8 28 300 14
Recyrkulacja (n stopni) – – – 3 5 6
Numer obiektu badanego – – – II IV V
OBSADA
Liczebność (szt.) 2549 12400 7200 20230 48980 10500
Masa (kg) 745 1020 1300 3357 12000 1650
Zagęszczenie (kg/m3) 13,30 0,29 8,33 15,99 25,53 16,50
Masa jednostkowa (g/szt.) 292 82 180 166 245 157
ODŁÓW
Liczebność (szt.) 2514 12100 7415 18625 47610 9200
Masa (kg) 1364 7863 3805 6798 19425 3660
Zagęszczenie (kg/m3) 24,36 2,25 24,39 32,50 41,33 36,60
Masa jednostkowa (g/szt.) 542 649 513 365 408 398
Przeżywalność (%) 98,60 97,60 0,97 92,00 97,20 0,88
Przyrost ogólny (kg) 619 6 843 2504 3 441 7425 2010
Przyrost sztuki (g/szt.) 250,00 567,00 333,00 199,00 163,00 241,00
Przyrost średni dzienny (%) 0,62 0,83 1,05 0,86 0,65 1,01
FCR 0,97 1,08 1,09 1,13 0,98 1,03
Tabela 3.12. Zestawienie wskaźników uzyskanych wiosną, używanych wanalizach statystycznych
Wskaźnik Gospodarstwo rybackie
1-OOH 2-OOH 3-OOH Średnia 1-RAS 2-RAS 3-RAS Średnia
Odłów ryb (kg/m3) 24,36 2,25 24,39 17,01 32,50 41,33 36,60 36,81
Przeżywalność (%) 98,6 97,6 97,1 97,8 92,0 97,2 87,6 92,3
Przyrost sztuki (g/szt.) 250 567 333 383 199 163 241 201
FCR 0,97 1,08 1,09 1,05 1,13 0,98 1,03 1,05
Wpierwszym etapie badań, ze względu na niewielką ilość danych, postanowiono sprawdzić, czy
wstępnie obserwowane różnice w wartościach analizowanych parametrów są istotne statystycznie,
traktując pomiary wgrupach OOH iRAS jako składowe próby.
Wskaźniki hodowlane i biometryczne pstrąga 35
Największy rozrzut wartości i największe odchylenia standardowe obserwowano dla parametru
przyrost sztuki. Obserwacji tych często dokonywano wgrupie gospodarstw oznaczanych jako OOH.
Aby potwierdzić istotność statystyczną obserwowanego zróżnicowania, przeprowadzono analizę przy
użyciu testu t-Studenta. Wyniki analizy zestawiono wtabeli 3.13.
Tabela 3.13. Wyniki analizy wskaźników technologiczno hodowlanych (test t-Studenta)
.
Różnice istotne statystycznie
wyróżniono kolorem czerwonym
Parametry Średnia tp SD
OOH RAS OOH RAS
Odłów (kg/m3) 17,0025 36,8100 -3,589 0,011 10,429 3,607
Przeżywalność (%) 97,7750 92,2750 2,768 0,032 0,623 3,923
Przyrost (g/szt.) 383,2500 201,0000 2,642 0,038 134,219 31,874
FCR 1,0475 1,0475 0,000 1,000 0,054 0,062
Uwagi: t – wartość statystyki testowej, p – prawdopodobieństwo,
SD
– odchylenie standardowe
.
Przeprowadzona analiza potwierdziła, iż różnice obserwowane wwielkości odłowu (kg/m3) okazały się istot-
ne iwokresie jesieni większe wartości uzyskiwane były w typie hodowli RAS, również różnice obserwowane
wparametrach przeżywalność iprzyrost sztuki okazały się być istotne, awyższe wartości uzyskiwano wtypie
hodowli OOH. Zaskakujące okazały się wyniki dla wskaźnika FCR. Analiza statystyczna nie potwierdziła istotnego
statystycznie zróżnicowania wartości tego parametru wobu typach hodowli.
typ= OOH
Srednia
Srednia±Odch.std
Srednia±1,96*Odch.std
odłów kg/m3
przeżywalność
przyro st g /s zt
FRC
-100
0
100
200
300
400
500
600
700
typ= RA S
Srednia
Srednia±Odch.std
Srednia±1,96*Odch.std
odłów kg/m3
przeżywalność
przyro st g /s zt
FRC
-20
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
280
Srednia
Srednia±B lad std
Srednia±1, 96*Blad std
OOH RAS
typ
5
10
15
20
25
30
35
40
45
odłów kg/m3
Wykres ramka-wąsy: przeż ywalność
Srednia
Srednia±B lad std
Srednia±1, 96*Blad std
OOH RAS
typ
88
90
92
94
96
98
100
przeżyw alno ść
Janusz Guziur, Anna Wiśniewska, Stefan Dobosz, Krzysztof Goryczko
36
Wtabeli 3.14 zestawiono wartości parametrów biometrycznych otrzymanych wtrakcie prac prze-
prowadzonych jesienią, zarówno bez, jak izpodziałem na typy hodowli. Wtabeli 3.15 zestawiono pod-
stawowe statystyki opisowe danych zebranych na podstawie próby wanalizowanym sezonie badaw-
czym zpodziałem na typy hodowli isortymenty.
Tabela 3.14. Podstawowe statystyki opisowe danych zebranych wsezonie jesiennym
Parametry N ważnych Średnia Minimum Maksimum SD
Lc (cm) 240 34,7900 26,8000 42,4000 2,7706
Masa (g) 240 502,9163 234,0000 825,0000 124,1636
Wsp. rzeźny (g) 240 429,7197 200,0000 727,0000 106,2284
% Wsp. rzeźnego (%) 240 85,5354 71,8310 90,8000 2,1450
Wsp. Fultona 240 1,1756 0,8071 1,7088 0,1353
1-RAS
Lc (cm) 40 34,1975 26,8000 40,1000 3,7213
Masa (g) 40 510,5500 238,0000 825,0000 181,3385
Wsp. rzeźny (g) 40 440,8500 204,0000 727,0000 157,8082
% Wsp. rzeźnego (%) 40 86,2422 82,5397 90,0000 1,5202
Wsp. Fultona 40 1,2228 1,0110 1,7088 0,1432
2-RAS
Lc (cm) 40 33,2450 28,8000 38,8000 2,6054
Masa (g) 40 445,0000 234,0000 696,0000 138,8689
Wsp. rzeźny (g) 40 379,1000 200,0000 578,0000 113,0402
% Wsp. rzeźnego (%) 40 85,6374 71,8310 89,6296 2,9128
Wsp. Fultona 40 1,1688 0,9399 1,4672 0,1363
3-RAS
Lc (cm) 40 33,4950 29,5000 36,1000 1,75440
Masa (g) 40 473,7750 320,0000 616,0000 79,81340
Wsp. rzeźny (g) 40 402,2250 282,0000 515,0000 61,08820
% Wsp. rzeźnego (%) 40 85,1529 80,9524 89,2183 2,06759
Wsp. Fultona 40 1,2503 1,0238 1,3793 0,07934
1-OOH
Lc (cm) 40 35,0425 32,0000 38,0000 2,01595
Masa (g) 40 526,7750 354,0000 692,0000 91,68074
Wsp. rzeźny (g) 40 445,6000 296,0000 592,0000 82,29740
% Wsp. rzeźnego (%) 40 84,5638 71,8310 89,3728 2,38641
Wsp. Fultona 40 1,2151 1,0356 1,3977 0,08792
Srednia
Srednia±B lad std
Srednia±1, 96*Blad std
OOH RAS
typ
150
200
250
300
350
400
450
500
550
przy rost g/sz t
Srednia
Srednia±B lad std
Srednia±1, 96*Blad std
OOH RAS
typ
0,98
1,00
1,02
1,04
1,06
1,08
1,10
1,12
FRC
Wskaźniki hodowlane i biometryczne pstrąga 37
Parametry N ważnych Średnia Minimum Maksimum SD
2-OOH
Lc (cm) 40 37,5225 35,8000 42,4000 1,5310
Masa (g) 40 538,7500 450,0000 825,0000 111,4402
Wsp. rzeźny (g) 40 458,6000 377,0000 710,0000 95,3893
% Wsp. rzeźnego (%) 40 85,1038 83,6364 86,9697 1,0944
Wsp. Fultona 40 1,0095 0,8071 1,2699 0,1065
3-OOH
Lc (cm) 40 35,2487 32,0000 38,0000 2,09107
Masa (g) 40 523,1538 354,0000 692,0000 90,81982
Wsp. rzeźny (g) 40 452,5128 307,0000 585,0000 81,13954
% Wsp. rzeźnego (%) 40 86,5376 83,6957 90,8000 1,83406
Wsp. Fultona 40 1,1871 0,9871 1,3733 0,09705
Tabela 3.15. Podstawowe statystyki opisowe danych zebranych na podstawie próby przeprowadzonej jesienią zpo-
działem na typy hodowli isortymenty
Parametry Sortyment D Sortyment S
Średnia Min. Max. SD Średnia Min. Max. SD
1-RAS
Lc (cm) 37,16 32,80 40,10 1,87 30,91 26,80 33,30 2,11
Masa (g) 659,04 520,00 825,00 101,09 346,42 238,00 485,00 75,70
Wsp. rzeźny (g) 570,14 452,00 727,00 87,71 297,94 204,00 416,00 65,96
% Wsp. rzeźnego (%) 86,51 83,92 90,00 1,53 85,93 82,53 89,29 1,48
Wsp. Fultona 1,28 1,13 1,78 0,15 1,15 1,01 1,34 0,09
2-RAS
Lc (cm) 35,71 34,00 38,80 1,125 31,23 28,80 33,50 1,451
Masa (g) 581,61 501,00 696,00 48,156 333,23 234,00 459,00 69,659
Wsp. rzeźny (g) 489,17 408,00 578,00 42,896 289,05 200,00 389,00 57,976
% Wsp. rzeźnego (%) 84,14 71,83 89,37 3,499 86,87 83,81 89,63 1,527
Wsp. Fultona 1,28 1,08 1,47 0,090 1,08 0,94 1,34 0,097
3-RAS
Lc (cm) 34,91 33,60 36,10 0,876 32,08 29,50 33,50 1,142
Masa (g) 541,95 510,00 616,00 34,827 405,60 320,00 480,00 45,583
Wsp. rzeźny (g) 454,20 427,00 515,00 24,941 350,25 282,00 428,00 36,752
% Wsp. rzeźnego (%) 83,87 80,95 88,24 1,577 86,44 83,48 89,22 1,673
Wsp. Fultona 1,27 1,17 1,37 0,055 1,23 1,02 1,38 0,094
1-OOH
Lc (cm) 36,7 34,5 38,0 1,11 33,42 32,00 36,00 1,270
Masa (g) 607,7 502,0 692,0 49,55 445,85 354,00 496,00 31,788
Wsp. rzeźny (g) 517,6 420,0 592,0 44,32 373,55 296,00 437,00 31,766
% Wsp. rzeźnego (%) 85,2 83,7 86,1 0,85 83,89 71,83 89,37 3,166
Wsp. Fultona 1,2 1,1 1,4 0,06 1,20 1,04 1,40 0,109
Janusz Guziur, Anna Wiśniewska, Stefan Dobosz, Krzysztof Goryczko
38
Parametry Sortyment D Sortyment S
Średnia Min. Max. SD Średnia Min. Max. SD
2-OOH
Lc (cm) 38,47 36,00 42,40 1,59 36,57 35,80 37,50 0,621
Masa (g) 610,00 480,00 825,00 120,72 467,50 450,00 490,00 15,174
Wsp. rzeźny (g) 521,10 402,00 710,00 101,45 396,10 377,00 421,00 12,715
% Wsp. rzeźnego (%) 85,47 83,64 86,97 1,16 84,73 83,67 86,09 0,907
Wsp. Fultona 1,06 0,81 1,27 0,12 0,96 0,89 1,01 0,051
3-OOH
Lc (cm) 36,93 35,00 38,00 0,823 33,65 32,00 36,50 1,607
Masa (g) 605,26 510,00 692,00 48,786 445,15 354,00 496,00 33,089
Wsp. rzeźny (g) 525,53 437,00 585,00 45,927 383,15 307,00 428,00 27,814
% Wsp. rzeźnego (%) 86,87 84,08 90,80 1,737 86,22 83,70 88,92 1,911
Wsp. Fultona 1,20 1,10 1,30 0,056 1,18 0,99 1,37 0,125
Porównanie typów hodowli wpodziale na sortymenty przedstawiono na poniższych wykresach.
SORTYMENT=D
Mediana
25%-75%
Min-Maks
1-RAS 3-RA S 2- RAS 2-O OH 1- OO H 3-OO H
TYP
32
34
36
38
40
42
44
LC
SORTYMENT=S
Mediana
25%-75%
Min-Maks
1-RAS 3-RAS 2- RAS 2-O OH 1- OO H 3-OO H
TYP
26
28
30
32
34
36
38
LC
SORTYMENT=D
Mediana
25%-75%
Min-Maks
1-RAS 3-RAS 2-RAS 2-OO H 1-O OH 3-O OH
TYP
450
500
550
600
650
700
750
800
850
MASA
SORTYMENT=S
Mediana
25%-75%
Min-Maks
1-RAS 3-RAS 2-RAS 2-OO H 1-O OH 3-O OH
TYP
220
240
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
460
480
500
520
MASA
Wskaźniki hodowlane i biometryczne pstrąga 39
Zuwagi na różnice obserwowane w wartościach otrzymanych parametrów, analizowano ich istot-
ność statystyczną. W tym celu posłużono się nieparametryczną analizą wariancji – testem Kruskala–
–Willisa. Wyniki przykładowej analizy dla parametru Lc przedstawia tabela 3.16. Na podstawie analizy prze-
prowadzonej dla danych niezróżnicowanych na sortymenty stwierdzono, że wartości parametru Lc uzyski-
wane whodowlach typu RAS nie różnią się wsposób istotny statystycznie. Istotnie różne wyniki otrzyma-
no, porównując wyniki uzyskane dla gospodarstwa 2-OOH ipozostałych gospodarstw (dane zaznaczone
na czerwono) oraz dla gospodarstwa 3-OOH i2-RAS i3-RAS. Wprzypadku podziału na sortymenty obser-
wowano zróżnicowanie wwynikach hodowli, wyrażanych wartościami badanych parametrów, pomiędzy
wszystkimi badanymi gospodarstwami OOH (dla sor tymentu D) oraz zróżnicowanie wosiąganych wynik ach
SORTYMENT=D
Mediana
25%-75%
Min-Maks
1-RAS 3-RAS 2-RAS 2- OO H 1-O OH 3-O OH
TYP
350
400
450
500
550
600
650
700
750
WSP . RZEŹNY
SORTYMENT=S
Mediana
25%-75%
Min-Maks
1-RAS 3-RAS 2-RAS 2- OO H 1-O OH 3-O OH
TYP
180
200
220
240
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
460
WSP . RZEŹNY
SORTYMENT=D
Mediana
25%-75%
Min-M aks
1-RAS 3-RA S 2- RAS 2-OOH 1-OOH 3-OOH
TYP
70
72
74
76
78
80
82
84
86
88
90
92
% WSP. RZEŹNEGO
SORTYMENT=S
Mediana
25%-75%
Min-Maks
1-RAS 3-RA S 2-RAS 2-OOH 1-OOH 3-OOH
TYP
70
72
74
76
78
80
82
84
86
88
90
92
% WSP. RZEŹNEGO
SORTYMENT=D
Mediana
25%-75%
Min-M aks
1-RAS 3-RAS 2- RAS 2-OOH 1-OOH 3-OOH
TYP
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
WSP. FULTONA
SOR TYMEN T =S
Mediana
25%-75%
Min- Maks
1- R AS 3- R AS 2- R AS 2-OOH 1-OOH 3-OOH
TYP
0,8
0,9
1,0
1,1
1,2
1,3
1,4
1,5
WSP . FULTONA
Janusz Guziur, Anna Wiśniewska, Stefan Dobosz, Krzysztof Goryczko
40
hodowli wśród gospodarstw typu RAS (istotne statystycznie różnice dla gospodarstwa 3-RAS). Wtym
etapie badań stwierdzono istotne statystyczne zróżnicowanie wartości uzyskiwanych dla parametru Lc,
natomiast nie udało się uchwycić wtym zakresie wyraźnego trendu. Podobne analizy przeprowadzono
dla wszystkich badanych parametrów. Wartości otrzymanej statystyki H przedstawiono wtabeli 3.17.
Tabela 3.16. Wartość statystyki z(dolna część tabeli) iprawdopodobieństwa p (górna część tabeli czcionka pochylo-
na, pogrubiona) dla porównań wielokrotnych parametru Lc. Nieparametryczna analiza wariancji – test Kruskala–Wallisa:
H (5, N = 240) = 67,74048; p = 0,0000 (wartości istotne statystycznie wyróżniono kolorem czerwonym)
Gospodarstwo Gospodarstwo rybackie
1-RAS 3-RAS 2-RAS 2-OOH 1-OOH 3-OOH
Razem
1-RAS – 0,889 0,822 0,000 1,000 1,000
3-RAS 1,886 – 1,000 0,000 0,073 0,019
2-RAS 1,920 0,034 – 0,000 0,065 0,017
2-OOH 5,096 6,983 7,017 –0,000 0,003
1-OOH 0,931 2,817 2,851 4,166 –1,000
3-OOH 1,351 3,226 3,259 3,713 0,426 –
Sortyment D
1-RAS – 0,000 0,061 0,527 1,000 1,000
3-RAS 4,527 – 1,000 0,000 0,003 0,000
2-RAS 2,871 1,515 – 0,000 0,515 0,130
2-OOH 2,107 6,554 4,865 – 0,071 0,378
1-OOH 0,751 3,730 2,116 2,824 – 1,000
3-OOH 0,186 4,231 2,625 2,239 0,549 –
Sortyment S
1-RAS – 0,046 1,000 0,043 0,002 1,000
3-RAS 2,964 – 1,000 1,000 1,000 0,013
2-RAS 1,205 1,759 – 1,000 0,110 1,000
2-OOH 2,979 0,015 1,774 – 1,000 0,012
1-OOH 3,886 0,922 2,681 0,907 – 0,000
3-OOH 0,393 3,338 1,590 3,353 4,254 –
Istotne statystycznie zróżnicowanie, ze względu na technologię chowu obserwowano dla parametrów
hodowlanych Lc, % wsp. rzeźnego iwspółczynnika Fultona. Dla parametrów masa iwspółczynnik rzeźny istot-
nego statystycznie zróżnicowania nie stwierdzono. Wyniki analiz zmieniają się po wprowadzeniu dodatkowe-
go parametru – sortyment. Wtedy zróżnicowanie jest obserwowane dla wszystkich parametrów (tab. 3.17).
Tabela 3.17. Tabela wyników statystyki H testu Kruskala–Wallisa dla analizy badań wykonywanych po uwzględnieniu
podziału na sortymenty
Parametr SORTYMENT D SORTYMENT S
Lc
H
(5, N = 120) = 53,49580; p = 0,0000
H
(5, N = 120) = 70,54591; p = 0,0000
Masa
H
(5, N = 120) = 23,21431; p = 0,0003
H
(5, N = 120) = 58,94110; p = 0,0000
Wsp. rzeźny
H
(5, N = 120) =32,29371; p = 0,0000
H
(5, N = 120) = 56,66255; p = 0,0000
% Wsp. rzeźnego
H
(5, N = 120) = 42,06658; p = 0,0000
H
(5, N = 120) = 31,59334; p = 0,0000
Wsp. Fultona
H
(5, N = 120) = 43,39992; p = 0,0000
H
(5, N = 120) = 60,07633; p = 0,0000
Wskaźniki hodowlane i biometryczne pstrąga 41
Wprzypadku różnicowania przy użyciu obu parametrów: typ hodowli isortyment, największe zróż-
nicowanie (wjesiennym sezonie badań) wobec pozostałych grup przejawiały wyniki otrzymane dla go-
spodarstw rybackich: 2-OOH, anastępnie 3-RAS i2-RAS.
3.5. Wstępne podsumowanie badań
Wskaźniki technologiczne produkcji uzyskano na miejscu poboru prób, dokonując analizy ksiąg
stawowych oraz odczytów na urządzeniach. Wyniki charakteryzujące badane gospodarstwa rybackie
zestawiono wtabeli 3.4, natomiast wyniki pomiarów badanych wskaźników użyte wanalizach staty-
stycznych zestawiono wtabelach 3.18–3.21.
Tabela 3.18. Wskaźniki technologiczne wgospodarstwach grupy OOH iRAS wtrakcie wiosennego etapu badawczego
Wskaźnik Grupa ekstensywna OOH Grupa intensywna RAS
1-OOH 2-OOH 3-OOH średnio 1-RAS 2-RAS 3-RAS średnio
Odłów ryb (kg/m3) 19,50 2,25 23,49 11,68 34,74 37,72 32,00 34,82
Przeżywalność (%) 97,8 96,8 97,0 96,3 88,0 96,1 86,00 90,0
Przyrost sztuki (g/szt.) 332 516 368 433 225 165 222 204
FCR 1,06 1,14 1,06 1,10 1,19 0,99 1,05 1,08
Tabela 3.19. Wskaźniki technologiczne wgospodarstwach grupy OOH iRAS wtrakcie jesiennego etapu badawczego
Wskaźnik Grupa ekstensywna OOH Grupa intensywna RAS
1-OOH 2-OOH 3-OOH średnio 1-RAS 2-RAS 3-RAS średnio
Odłów ryb (kg/m3) 20,3 2,30 15,90 10,22 35,50 41,05 38,10 38,22
Przeżywalność (%) 98,0 94,5 96,8 96,2 86,1 95,2 91,9 91,1
Przyrost sztuki (g/szt.) 262 454 129 321 250 200 231 227
FCR 1,09 1,11 1,08 1,10 1,18 1,02 1,05 1,08
Tabela 3.20. Podstawowe statystyki opisowe danych zebranych wtrakcie prac wiosennego etapu badawczego bez
podziału na technologie isortymenty
Wskaźnik N ważnych Średnia Mediana Minimum Maksimum SD
Lc (cm) 240 34,225 34,400 26,800 41,500 3,154
Masa (g) 240 484,987 496,000 220,000 825,000 145,071
Wartość rzeźna (g) 240 421,619 429,000 190,000 727,000 125,924
% wsp. rzeźny (%) 240 86,464 86,912 81,120 92,545 6,131
Współczynnik Fultona 240 1,1735 1,176 0,843 1,708 0,117
Tabela 3.21. Podstawowe statystyki opisowe danych zebranych wtrakcie jesiennego etapu badawczego bez podziału
na technologie isortymenty
Wskaźnik N ważnych Średnia Mediana Minimum Maksimum SD
Lc (cm) 240 35,125 34,000 28,500 45,200 4,294
Masa (g) 240 536,156 475,000 276,000 1120,000 202,960
Wartość rzeźna (g) 240 457,939 393,000 238,000 990,000 172,848
% rzeźny (%) 240 85,505 85,531 65,681 90,909 2,604
Współczynnik Fultona 240 1,185 1,181 0,983 1,497 0,092
Janusz Guziur, Anna Wiśniewska, Stefan Dobosz, Krzysztof Goryczko
42
Analiza statystyczna dotycząca parametrów technologicznych opisanych w tabelach 3.18 i 3.19
dowiodła, że wyniki otrzymane wsezonie wiosennym ijesiennym można traktować jako jednorodne.
Analizę przeprowadzono przy użyciu testu t-Studenta na poziomie istotności α = 0,05. Dla żadnego
zparametrów nie stwierdzono różnic istotnych statystycznie.
Tabela 3.22. Wyniki testu t-Studenta dla porównania wartości wskaźników technologicznych uzyskiwanych wsezo-
nach badawczych wiosennym ijesiennym
Wskaźnik Średnia tp SD
jesień 2009 wiosna 2010 jesień 2009 wiosna 2010
Odłów (kg/m3) 23,2933 24,0933 0,119764 0,907042 11,0831 12,0367
Przeżywalność (%) 93,8167 93,9500 0,052060 0,959506 4,3060 4,5623
Przyrost (g/szt.) 418,3333 348,6767 -0,563242 0,585677 235,8302 190,1347
FCR 1,1067 1,0800 -0,736460 0,478372 0,0532 0,0710
Uwagi: t – wartość statystyki testowej, p – prawdopodobieństwo,
SD
– odchylenie standardowe
.
Wdalszej części analiz parametry technologiczne porównywano jedynie wodniesieniu do stoso-
wanych technologii chowu. Wtym wypadku stwierdzono spodziewane różnice wodniesieniu do pa-
rametrów odłów iprzeżywalność, natomiast nie potwierdzono wpływu technologii chowu na wartości
uzyskiwanego przyrostu iwartości współczynnika pokarmowego (tab. 3.23).
Tabela 3.23. Wyniki testu t-Studenta dla porównania wartości wskaźników technologicznych uzyskiwanych wobu
typach chowu. Wartości różniące się statystycznie wyróżniono kolorem czerwonym
Wskaźnik Średnia tp SD
OOH RAS OOH RAS
Odłów (kg/m3)15,02 32,37 -4,544 0,0011 9,13 2,02
Przeżywalność (%) 96,72 91,05 3,096 0,0113 1,19 4,32
Przyrost (g/szt.) 480,61 286,40 1,772 0,1068 245,59 108,32
FCR 1,10 1,09 0,361 0,7256 0,03 0,08
Uwagi: t – wartość statystyki testowej, p – prawdopodobieństwo,
SD
– odchylenie standardowe
.
Ponieważ, podobnie jak wprzypadku etapu wstępnego badań, obserwowano różnice wwarto-
ściach otrzymanych parametrów biometrycznych, analizie poddano ich istotność statystyczną. Podob-
nie jak w wypadku parametrów technologicznych najpierw sprawdzono istotność obserwowanych
różnic wodniesieniu do sezonów wiosennych ijesiennych, anastępnie wodniesieniu do stosowanej
technologii isortymentów. Wpierwszym etapie analizy posłużono się testem t-Studenta na poziomie
istotności α = 0,05 (tab. 3.24–3.26).
Tabela 3.24. Wyniki testu t-Studenta dla porównania wartości wskaźników biometrycznych uzyskiwanych wbadaw-
czym sezonie wiosennym ijesiennym. Wartości różnic istotnych statystycznie wyróżniono na czerwono
Wskaźnik Średnia tp SD
jesień 2009 wiosna 2010 jesień 2009 wiosna 2010
Lc (cm) 34,9134 34,2337 2,127393 0,033899 3,8143 3,1540
Masa (g) 523,7950 484,8667 2,549841 0,011088 188,2554 143,1753
Wsp. rzeźny (g) 462,9183 420,8625 3,199778 0,001467 161,0111 124,6392
Wskaźniki hodowlane i biometryczne pstrąga 43
% Wsp. rzeźny (%) 91,8445 86,8101 2,522032 0,011992 30,8220 2,5136
Wsp. Fultona 1,0860 1,1731 1,098402 0,272582 0,1429 0,1118
Tabela 3.25. Wyniki testu t-Studenta dla porównania wartości wskaźników biometrycznych uzyskiwanych wobu ty-
pach chowu. Wartości różnic istotnych statystycznie wyróżniono na czerwono
Wskaźnik Średnia tp SD
OOH RAS OOH RAS
Lc (cm) 35,00 33,81 2,6652 0,0085 2,63 2,99
Masa (g) 526,09 473,28 2,2934 0,0231 125,47 163,35
Wsp. rzeźny (g) 459,87 408,73 2,5208 0,0127 109,63 144,64
% Wsp. rzeźny (%) 87,44 86,07 3,3073 0,0012 2,55 2,65
Wsp. Fultona 1,11 1,08 0,8265 0,4097 0,08 0,22
Uwagi: t – wartość statystyki testowej, p – prawdopodobieństwo,
SD
– odchylenie standardowe
.
Tabela 3.26. Wyniki testu t-Studenta dla porównania wartości wskaźników biometrycznych uzyskiwanych wobu sor-
tymentach (D > 500 g, S < 500 g). Wartości różnic istotnych statystycznie wyróżniono na czerwono
Wskaźnik Średnia tp SD
sortyment D sortyment S sortyment D sortyment S
LC (cm) 37,13 32,02 23,169 0,0000 2,82 1,92
Masa (g) 630,71 377,95 24,955 0,0000 135,10 79,80
Wsp. rzeźny (g) 526,84 356,94 15,770 0,0000 101,78 132,27
% Wsp. rzeźny (%) 84,46 94,20 -4,970 0,0000 8,98 29,00
Wsp. Fultona 1,12 1,04 7,365 0,0000 0,11 0,13
Uwagi: t – wartość statystyki testowej, p – prawdopodobieństwo,
SD
– odchylenie standardowe
.
Zuwagi na obserwowane zróżnicowanie, wcelu dokładniejszych analiz, posłużono się nieparame-
tryczną analizą wariancji – testem Kruskala–Willisa, biorąc pod uwagę wszystkie zależności. Wodniesie-
niu do badanych gospodarstw dla parametru Lc stwierdzono, że na występowanie różnic istotnych sta-
tystycznie mogły mieć wpływ wyniki uzyskiwane wgospodarstwie 3-RAS. Wyniki ztego gospodarstwa,
zarówno wokresie wiosennym, jak ijesiennym, różniły się istotnie od wyników pozostały badanych
ośrodków. Ponadto obserwowano istotne statystycznie zróżnicowanie pomiędzy ośrodkiem 1-RAS
i3-OOH. Wpozostałych przypadkach nie obserwowano różnic istotnych statystycznie.
Tabela 3.27. Przykładowe wyniki analiz wariancji Kruskala-Wallisa parametru Lc, dla badanych ośrodków (okres wiosna)
Gospodarstwo 1-OOH
R: 269,64
1-RAS
R: 217,81
2-OOH
R: 247,66
2-RAS
R: 263,17
3-OOH
R: 306,09
3-RAS
R: 138,63
1-OOH – 2,363 1,002 0,295 1,662 5,973
1-RAS 2,363 – 1,361 2,068 4,025 3,610
2-OOH 1,002 1,361 – 0,707 2,665 4,971
2-RAS 0,295 2,068 0,707 – 1,957 5,678
3-OOH 1,662 4,025 2,665 1,957 – 7,636
3-RAS 5,973 3,610 4,971 5,678 7,636 –
Janusz Guziur, Anna Wiśniewska, Stefan Dobosz, Krzysztof Goryczko
44
Podobne analizy przeprowadzono dla wszystkich badanych parametrów biometrycznych, otrzymując
podobne rezultaty. Wyniki analiz dla pozostałych parametrów przedstawiono wpostaci wykresów poniżej.
Wartości otrzymanej statystyki H przedstawiono wtabeli 3.28.
Tabela 3.28. Tabela wyników statystyki H testu Kruskala–Wallisa dla analizy parametrów biometrycznych
Parametry Test Kruskala–Wallisa
Lc
H
(5, N = 480) = 69,07560; p = 0,0000
Masa
H
(5, N = 480) = 45,33375; p = 0,0000
Wsp. rzeźny
H
(5, N = 480) = 56,53545; p = 0,0000
% Wsp. rzeźnego
H
(5, N = 480) = 45,37242; p = 0,0000
Wsp. Fultona
H
(5, N = 480) = 37,26878; p = 0,0000
3.6. Podsumowanie iwnioski
Wartości wskaźników technologiczno-produkcyjnych uzyskane zobu grup gospodarstw wprzedsta-
wionych etapach badań (wstępnych, wiosennych ijesiennych) wykazywały wysoką powtarzlność. Ob-
serwowane różnice wynikały raczej zindywidualnych charakterystyk gospodarstw iwartości wskaźników
wejściowych aniżeli ze stosowanych technologii. Aby dokonać porównań, wanalizach statystycznych sto-
sowano parametryzację wyników uwzględniającą wartości wejściowe iniwelującą różnice wejścia.
Mediana
25%-75%
Min-Maks
1-OOH 1-RAS 2-OOH 2-RAS 3-OOH 3-RAS
KOD
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
280
300
% WSP. RZEŹ NY