Sosyal ve ekonomik yapılardaki değişimleri tanımlamak için son yarım asırda pek çok kavram ortaya atılmıştır. Bunlar arasında bilgi ekonomisi, postuygarlık çağı, hizmet sınıfı toplumu, küresel köy, iletişim ve enformasyon çağı, postekonomik toplum, sanayi ötesi toplum, enformasyon ekonomisi, telematik toplum, üçüncü dalga gibi isimlendirmeler bulunur.
Belki de bu toplum tanımlamalarından hiçbiri enformasyon veya bilgi toplumu kadar popüler bir kullanıma kavuşmamıştır. Enformasyon Toplumu kavramının öncü kullanımının 1960’ların sonunda Japonya’da gerçekleştiği kabul edilmektedir. Masuda, sanayi toplumunun özelliklerine karşı enforfasyon toplumunun özelliklerini saymakta ve bu çabasını, computer ile utopia kelimelerini bir araya getirerek computopia olarak adlandırmaktadır. Masuda, yazdığı eserlerde de sanayi toplumunun önünde enformatik teknolojilerinin ortaya çıkışıyla iki seçenek bulunduğu görüşünü savunmaktadır. Bunlardan birincisi, enformatiğin kontrol toplumu amaçlı olarak kullanımıdır ki bu süreç otomasyon devleti oluşmasına yol açacaktır. İkinci seçenek enformasyon toplumudur: kompütopya.
Daniell Bell tarafından yazılan The Coming of Post-Industrial Society: A Venture in Social Forecasting adlı eserde de Sanayi Sonrası Toplum’dan bahsedilmiştir. Sanayi sonrası toplum enerjisini bilgiden alan, toplumun ihtiyaç duyduğu özellikler ile donatılmış uzmanlardan oluşan, kişilerarası bir oyunun geçerli olduğu ve temel üretim sektörü hizmetlerine sahip olan bir toplum olarak tanımlanmıştır.
Bilgi toplumunun geleceğinden söz eden fütüristlerden Alvin Toffler, Üçüncü Dalga adlı kitabında üç farklı dönemden bahsetmekte ve her döneme de ‘dalga’ adını vermektedir. Toffler üç önemli değişim dalgasından söz ederken, ilkini MÖ. 10 binlerde başlatılan Tarım oluşum ve gelişimi, ikincisini 18. Yüzyıldan itibaren başlatılan Sanayi oluşum ve gelişimi, sonuncusunun da 2. Dünya Savaşı sürecini müteakip başlayan Bilgi Toplumu ya da Bilgi Çağı olarak belirtmektedir. Toffler’in sınıflandırmasına göre, sanayi toplumunda üretim unsurları olarak emek, sermaye ve doğal kaynaklar ağırlıklı iken, üçüncü dalga toplumlarda özellikle bilgi ve imaj, kültür, değer gibi unsurlar öne çıkmaktadır. Sanayi toplumunun mekanik teknolojilere dayalı yapılanmasının aksine, devreye giren yeni teknolojiler mikro elektronik ve mikro biyolojideki köklü dönüşümlere dayanmaktadır. Mikro elektronikteki gelişmeler öncelikle bilginin toplanması, işlenmesi, dağıtımı ve yaşamın farklı alanlarında kullanımını öne çıkararak informasyon ve iletişimde köklü doluşum ve gelişim ler oluşturmuştur. Bilimsel ve teknolojik yeniliklerin sürüklediği yeni toplum ve uygarlık düzeyinde; her şey yeniden yapılanırken toplumsal bütünün diğer alanları da yeniden yapılanmıştır. Bilimsel teknolojik alanda mekanik düşünce ve teknolojilerden atom altı dünyanın çoklu ağ etkileşimine dayalı kuantum düşünce ve teknolojilerine bir eğilim olmuştur. Ekonomik alanda, atomik ve mekanik kapitalist piyasa ekonomisinden, ağ etkileşimi içinde işleyen bilgi ekonomisine geçilmiştir. Sosyal alanda, bağımsız, bağlantısız bireysellikten, iş birliğine dayalı sinerjik toplumsal yapılanmaya geçilmiştir. Kültürel alanda, kapalı kültürel değerlerden farklılıkların hoşgörü içinde bir arada yaşamasına yönelik; kozmopolit kültürel çeşitliliğe geçilmiştir.
Bilgi toplumu bilginin sermaye, hammadde, enerji ve insan gücü gibi üretim unsurlarından biri haline dönüştüğü, ekonomide hammadde ve ürün olarak kullanıldığı, herkes tarafından paylaşıldığı ve toplum içerisinde kültürel bir değer olarak kabul edildiği ve bilgi-iletişim teknolojilerinin her alanda kullanılmaya başlandığı toplum yapısıdır. Bilgi toplumu yeni temel teknolojilerin gelişimiyle bilgi sektörünün, bilgi üretiminin, bilgi sermayesinin ve nitelikli insan faktörünün önem kazandığı, eğitimin sürekliliğinin ön plana çıktığı, iletişim teknolojileri, bilgi otoyolları, elektronik ticaret gibi yeni gelişmeler ile toplumu ekonomik, sosyal, kültürel ve siyasal açıdan sanayi toplumunun ötesine taşıyan bir gelişme aşamasıdır. Netice olarak bilgi toplumları, insani ve sürdürülebilir bir sosyoekonomik gelişme doğrultusunda etkileşimli iletişim ağlarını kullanan ve bu kullanım için gerekli teknoloji ve uygulamaların üretildiği uluslararası sektörlerde payı olan toplumlardır.
Bugün artık dünya nüfusu kadar cep telefonu abonesi bulunmaktadır. Mobil teknolojiler, internet erişimi ile birlikte tüm sosyal medya siteleri, küçük zaman diliminde büyük bir etki oratya koymuştur. Facebook, youtube ve twitter bir yana Instagram uygulaması dahi lansmanından itibaren iki yıl içinde 100 milyon kullanıcıya ulaşmıştır. Son zamanlarda başlatılan Periscope, Snapchat, Twitch'te benzer eğilim içerisindedir. Instagram fotoğraf paylaşım odaklı sosyal medya platformu olup tüm dünyada muazzam bir hayran kitlesi edinmiştir ki bu kitlenin ilgilileri büyük oranda yeni milenyumun neslidir. Turizm ve seyahat sektöründe de büyük ölçüde faydalar sağlayan instagram, vitrininden kişiler seyahat detaylarını, turizm objelerini fotoğraf olarak paylaşmaktadır. Zaten sayısız turizm lokasyonları instagramdan takip edilebilmektedir ve bu sitenin kullanıcıları çeşitli tatil pozlarını ve enstantanelerini kendi kişisel profil sayfalarından sunmaktadırlar. Tatil fotoğrafçılığının nasıl değiştiğinin altını bu sahanın fenomen uygulaması olan instagram çiziyor. İnstagram kâğıt veya karton albümlerin yerini profesyonel kalitede fotoğraflar ile tüm dünyada insanların saniyeler içinde erişebildiği sanal atmosfere taşımış durumdadır.
Guardian gazetesinin geçtiğimiz günlerde Instagram etkisine odaklanan ve özellikle sosyal medya platformları üzerindeki görünür trendleri değerlendirdiği yazısında Instagram sayfalarını kullanan izleyiciler cennet gibi mekânlarda, bozulmamış güzelliklerde güneş ışınlarının öptüğü çehrelerin paylaşımı kullanıcılar arasında kıskançlığa varan etkiler ortaya koyduğu bulgularına vurgu yapmıştır. Guardian İnstagram’da birkaç belirli temanın çokça kullanıldığını belirtmektedir. Bunlardan ilki gökmavi gökyüzünün altında, bir sahilde rahatlayan insanların baldırdan diz kapağına kadar olan bacak (hot dog leg) fotoğraflarıdır. Bu duruma aynı anda her yerde güneşin altında bu durumda olan birçok kişi katkıda bulunmuştur ve bu fotoğraf deniz ve kum çekiciliği ile seyahat endüstrisi üzerinde etki meydana getirmiştir. Instagramda görünen bir başka popüler fotoğraf ise insanlara tatili ve turizmi hatırlatan bir uçağın kanat uçlarının fotoğraflarıdır. Klasik tatil fotoğrafları, selfieler, kayda değer anıt fotoğrafları da bu bakımdan etkili olmaktadır. Bütün bunlar instagramın hayatın içinden doğal yollarla pazarlama, tanıtım, hedef müşteri kitlesi oluşturma ve turizme katma faaliyetleri ile dijital turizm marketi olduğu gerçeğidir.
Görüldüğü gibi turizm sektöründe en önemli trend mobil teknoloji ve uygulamalarıyla ortaya çıkmıştır. 5 yıl önceki turizmden dramatik olarak fark gösteren uygulamalar artık söz konusudur. Günlük yaşamın parçası olan mobil cihazlar ile rezervasyonlarda büyük başarılar elde edilmiştir. Başka büyük bir eğilim wearables ve nearables parolasıyla yaşanmıştır. Apple İzle ve iBeacons gibi uygulamalar ile turizm, otelcilik ve konaklamalar için yeni bir kapıdan yürüme fırsatı oluşmuştur. Bu derece yaygın bir şekilde gençliğe yönelik uygulama sahası olan instagramda reklam yapmak ve pazar oluşturmak son derece akıllıca politika olduğu açıktır. Instagram turizmle ilgili teşvik için mükemmel bir platform sağlar. Bu sitede fotoğraf paylaşım uygulaması en önemli yönü olmuştur ve çok sayıda hedef pazarlama organizasyonları ve seyahat markaları kendi özel mallarını tanıtmak amacıyla Instagrama reklam vermişlerdir.
Yeni bir reklam anlayışının burada hayata geçirildiğini görüyoruz. Aerodinamik estetik yapısıyla Instagram serin esaslı bir duruş sağlamaktadır. Facebook büyük bir kitleyi korusa da, gençler arasında giderek azalan etki algısı nedeniyle dijital reklamlar bakımından agresif, girişken olarak atfedilmiştir. Seçici reklamları ve kontrolü elinde bulundurmasıyla Instagram büyük bir pazarlama makinesi umudu hakkında iyimser ve isteklidir.
Ülkeler arasında Hollanda, özellikle sosyal medya ile ve yeni teknoloji kabulü ile çok iyi bir performans sergilemektedir. Onlar gerçekten tablet cihazları kucaklayan, twitter kullanan en hızlı ülkelerden ve en önemli pazarlarından biridir. Genel olarak İskandinav ülkeleri gerçekten mucit medya uygulamalarını benimsemektedir. İskandinavya'da Instagram büyük ilgi görmektedir. Ve ABD, her zaman ilginç bir pazardır. Tabii ki, Kaliforniya’nın yenilikte bir yuva olduğunu birçok turizm şirketinin Kaliforniya’da kurulmasından anlıyoruz.
Anlaşıldığı üzere günümüz bilgi toplumunda kültürel miras kaynaklarının araştırılması, bulunması, korunması, tanıtılması ve sürdürülebilir turizme katılması teknolojiyi kullanmayı gerekli kılar. Her geçen gün yeni bir teknolojinin kullanıma sunulduğu, bu teknolojilerin hızla yeni uygulamalara kapılar açtığı, kullanıcıların hem nicelik hem de nitelik olarak sürekli değiştiği bir gerçek. Marshall McLuhan’ın Teknolojiler yalnızca insanların kullandığı icatlar değildir, insanları yeniden icat eden araçlardır yaklaşımı açıkçası bu gerçeğe işaret eder. Lawrence Grossman, teknoloji sayesinde üçüncü büyük demokrasi çağına girildiğini ileri sürerken nasıl 18.y.y.’da temsili yönetim, Yunanlıların iki bin yılı aşkın süre önce öncülüğünü yaptıkları doğrudan demokrasiyi dönüştürmüşse, şu anda da yeni, melez bir elektronik cumhuriyet oluşmaktadır. Var olan her şeyin alınıp, dijital format içinde yeniden yapılandırılmaya çalışıldığını belirten Winner da banka veznedarının yerine ATM, öğretmenlerin yerine eğitim CD’lerinin konularak sayısal dönüşüme uğratıldığını ve bir önceki şekillerini yitirdiklerini anlatmaktadır. İnternet giderek okul, müze, banka, kitapçı, gazete büfesi gibi işyerlerinin yerini almaktadır.
Cep telefonları, bilgisayarlar ve internet teknolojileri yaşamımızın ayrılmaz parçaları durumundadır. Bilimsel ve teknolojik gelişmelerin gittikçe hızlandığı ve teknolojinin aynı hızla günlük yaşamımıza girdiği düşünüldüğünde içinde bulunduğumuz bilgi ve teknoloji çağı, nasıl hayatımıza bilgisayar ve teknoloji terimlerini yoğun biçimde yerleştirmişse, bu sahalarda kullanılan birçok terimi de beraberinde getirmiştir. Dünya çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen iletişim ağı olan internet, insanların her geçen gün gittikçe artan üretilen bilgiyi saklama, paylaşma ve ona kolayca ulaşma istekleri sonrasında ortaya çıkmıştır ve bu teknoloji yardımıyla pek çok alandaki bilgilere insanlar kolay, ucuz, hızlı ve güvenli bir şekilde erişebilmektedir.
Kültürel turizm kaynaklarının araştırılması, belirlenmesi, korunması, restorasyonu, tanıtılması, erişebilirliğinin sağlanması safhalarında da teknolojiye ihtiyaç duyulmaktadır. Dijital bilgi ve iletişim teknolojileri geniş bir uygulama yelpazesi üretiminin yanı sıra geçmiş ve güncel veri belgeleyen ve izleyen, miras nesnelerini fiziksel olarak koruyan onların görüntülenmesi ile interaktif sistemler ve platformlar kurulmasına imkân verir. Tarih, arkeoloji ve coğrafi kaynakların araştırılması, tanıtılması, adreslenmesi, müzecilik faaliyetleri ve korunması sürecinde entegre miras yönetimi doğrultusunda teknolojik altyapı özellikle de dijital bilgi teknolojileri araçları büyük bir potansiyele sahiptir. Kültürel Miras sahasında kullanılan ve önlisans düzeyinde bilinmesi gereken seçilmiş teknoloji uygulamaları aşağıda belirtilmiş ve bu konular ders kitabında ana hatlarıyla detaylandırılmıştır.
· Aletli Dalış Ekipman Teknolojileri
· Animasyon Teknolojisi
· Arazi Kullanımı Belirleme Teknolojisi
· Arkeoloji Teknolojileri
· Arkeolojik Kalıntıları Koruma Teknolojisi
· Arkeolojik Kazı Teknolojisi
· Bilgi Tarama Teknolojileri
· Bilgi Toplumu Oluşturma ve Eğitim Teknolojileri
· Bilgilendirme Panoları Teknolojileri
· Bilgisayar Ağ Teknolojileri
· Bilgisayar Destekli Tasarım Teknolojileri
· Bilgisayar Donanım Teknolojisi
· Bilimsel Bilgi Kayıt Teknolojileri
· Bilişim Teknolojileri
· Blog Teknolojileri
· Coğrafi Bilgi Sistemleri
· Çok Boyutlu (2, 3,4) Tasarım Teknolojileri
· Deniz Altı Dalış ve İnceleme Teknolojileri
· Deniz Altı Teknolojileri
· Deniz Seviyesi ve Kıyı Çizgisi Değişimleri Araştırma Teknolojileri
· Dijital Harita Teknolojileri
· Dijital Yayıncılık İnternet TV ve IPTV Teknolojileri
· E-Ticaret Teknolojileri
· Etkileşim Teknolojileri
· Fotogrametrik Üç Boyutlu Modelleme Teknolojileri
· Gemi Teknolojileri
· Görsel Teknolojiler
· GPS Teknolojisi
· Haritalama, Harita Teknolojileri
· İklim Değişikliği Belirleme Teknolojileri
· İletişim Teknolojileri
· İnternet Teknolojileri
· İş Zekâsı ve Karar Destek Sistem Teknolojileri
· İşletim Sistemi ve Yazılım Teknolojisi
· Kablosuz Ağ Teknolojileri
· Kıyı Çizgisi Belirleme Teknolojisi
· Kitle İletişim Araçları Teknolojileri
· Konservatif (Koruma) Teknolojileri
· Konum Belirleme Teknolojileri
· Konut Teknolojisi
· Kurumsal İletişim Teknolojileri
· Kurumsal İtibar, Markalaşma, Kimlik Oluşturma Sistem ve Teknolojileri
· Mekânsal Planlama Teknolojileri
· Mobil Teknolojiler
· Müzecilik Teknolojileri
· Paleocoğrafya Araştırma Teknolojileri
· Paleosismoloji Teknolojileri
· Pazarlama İletişim Teknolojileri
· Pazarlama ve Tanıtım Teknolojileri
· Radar teknolojileri
· Reprodüksiyon Teknolojisi
· Restitüsyon Teknolojisi
· Restorasyon Teknolojisi
· Rölöve Teknolojisi
· Sanal Teknolojiler
· Sanal Tur Teknolojileri
· Ses ve Işık Gösteri Teknolojileri
· Simülasyon Teknolojisi
· Sistem Mühendisliği Teknolojileri
· Sonar Tarayıcı Sistem Teknolojileri
· Sosyal Medya Teknolojileri
· Sualtı Kamera Teknolojileri
· Sualtı Botları Teknolojileri
· Tanıtım Afişleri ve Broşürleri gibi teknolojilerdir.
· Taş İşlemeciliği ve Taşla Araç Gereç Yapımı Teknolojisi
· Telekomünikasyon Teknolojileri
· Toplumsal Paylaşım Ağları Teknolojileri
· Uydu Teknolojileri
· Uzaktan Algılama Teknolojileri
· Uzaktan Görüntü Alma ve Analizleri
· Veri Ambarı Teknolojileri
· Veri Madenciliği Teknolojileri
· Video ve Fotoğraf Paylaşım Ağları Teknolojileri
· Web Sayfası Tasarım Teknolojileri
· Web Teknolojileri
· Yaşlandırma Teknolojileri
· Yeni Medya Teknolojileri
· Yönetim Bilişim Sistemleri Teknolojileri
· Yönetim Bilişim Sistemlerinde Güvenlik Teknolojileri
Özellikle son on yıldır büyük bir keyifle hayatımın parçası olan bilişim ve yazılım teknolojileri, mobil teknolojiler, yeni medya uygulamaları, iletişim ve etkileşim teknolojilerini bu kez Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültemiz Kültürel Miras ve Turizm Ön Lisans Programı Katılımcılarimiz için ders notu haline getirdim. Çalışma kültürel miras alanında çalışma yapmak isteyen araştırmacılara, teknolojik yaklaşımlar ile ilgili ana hatları ile bilgi verme ve rehberlik etme amacı taşımaktadır. Teknoloji çok geniş bir çalışma alanına sahiptir ve aslında her bir çalışma alanı ayrı ve çok detaylı bir kitap konusunu teşkil eder. Eserin kültür, sanat, bilim, teknoloji, turizm ve keşif kavramlarının buluştuğu çok disiplinli faaliyetler yürüten Kültürel Miras ve Teknoloji dersi Katılımcılari için heyecanlı ve öncü faaliyetlerine merak uyandırması, bir pencere olması dileklerimle.