Content uploaded by Selcuk Gumus
Author content
All content in this area was uploaded by Selcuk Gumus on Jan 25, 2021
Content may be subject to copyright.
T
URK
ISH
JOURNAL
OF
AGRICULTURE
&
FORESTRY
TORK
TARIM
VE
OR
M
ANCILIK
DE
RG
is
l
VOLUME
24
CILT
NUM~N13
2000
Published
by
the
Scientific
and
Technical
Research
Council
of
Turkey
D r.
Selfuk
C U
MUfj
KTU Orman
Fakultesi
61080 -TRABZON
TURKISH JOURNAL OF
AGRIC
ULTUR
E &
FO
RES
T
RY
TU
RK
TARI
M
VE
OR
MA
NCILIK
D
ERG
iSi
EDITOR
Cengiz OZSAVA$<::I
AD
V
IS
ORY
BOARD
Kazlm ABAK.
<;:uku
r
ova
U
ni
ve
rs
it
es
i.
Zi
ra
at F
aku
lt
es
i.
Ada
na
Sabit
AGAOGLU.
An
ka
ra
Unive
rsitesi. Ziraat Fakultes
i.
Anka
ra
Orhan AYDEMiR .
Su
leyman Demirel Universites
i.
Ziraat Fakultesi, Isparta
Tayyar
BORA.
E
ge
Univers
it
e
si,
Ziraat Fakliltes
i.
I
zm
ir
ismaiJ
I;AKMAK.
<;:uk
urova Univers
it
es
i. Z
ir
aat
F
aku
l
tes
i.
Ada
na
Robert Dumas De VAULX. INRA.
Plan
t Br
ee
ding
De
partme
nt
Scientific Board Member
Cl
ermo
nt
Fer
r
and.
F
ra
nc
e
Aziz
E
K
~
i.
An
ka
ra
Un
ivers
it
es
i.
Ziraat F
ak
ult
es
i.
Ankara
Dn
al
EvciM
.
Eg
e Univers
it
es
i.
Z
ir
aa
t Fakult
es
i. Izmir
Giilcan ERAKTAN.
An
k
ara
Un
ivers
it
es
i,
Ziraat Fakul
tes
i.
Ankara
U~
kUll
GERAY
.
Is
t
anb
ul
Universitesi. Orman F
aku
lt
esi.
Istanbul
Neliet KILlNI;E
R.
Ankara Universites
i.
Zi
raa
t F
akD
lt
es
i,
An
ka
ra
Ab
durrahim KORUKI;U.
Uludag
Univers
it
es
i.
Zi
raa
t Fakultesi.
Bursa
ilhami
KD
KS
Al
.
Anka
ra Universitesi. Ziraat F
aku
lt
es
i.
A
nka
ra
Ek
rem K
ON.
An
ka
ra
Uni
versitesi. Ziraat F
aku
lt
es
i.
Anka
ra
Ismet
DNAl.
Ege
Un
i
ve
rsites
i.
Zira
at
Faku ltesi. Izmir
YaJ~m
DRS.
Gazi
U
ni
ve
rs
it
es
i.
Teknik Egitim Fakult
es
i.
Ankara
Rahmi
DZI;AGJRAN
. Ege
Un
i
ve
rs
it
esi.
Z
ir
aa
t Fakult
es
i.
iz
mir
Menliure OZGOVEN.
<;uk
urova U
ni
ve
rsitesi. Zir
aa
t Fakult
es
i.
Ad
an
a
Koray SONMEZ.
SUley
man D
em
irel
Uni
ve
rs
it
esi.
Orman
Fak
ultes
i,
I
sp
arta
Nezihe
TUNAil.
An
ka
ra Universitesi. Zir
aa
t F
aku
lt
es
i,
Anka
ra
ilhami ONVER .
An
ka
ra Universitesi. Ziraat F
aku
lt
es
i.
Ankara
Suer
VOCE.
E
ge
Uni
ve
rsitesi. Ziraat Fakult
es
i.
Izmir
ISSN
1300
-011 X
VOLUME
NUMBER
CIL
T
SAYI
24 3 2
000
Giriß
OrmanlarÝn ißletmeye a•ÝlmasÝ, entansif ve amaca
uygun bir rasyonel ormancÝlÝk uygulamasÝnÝ olanaklÝ hale
getirmektedir. Bu ama•la ihtiya• duyulan en šnemli
ara•lardan birisini orman yollarÝ teßkil etmektedir.
†lkemizde ormancÝlÝk •alÝßmalarÝ Ÿlkenin deÛißik
yerlerinde ve daÛÝnÝk durumdaki 20 milyon ha civarÝndaki
orman alanÝ Ÿzerinde yŸrŸtŸlmektedir. Bu kadar geniß ve
Turk J Agric For
24 (2000) 611-619
@ T†BÜTAK
611
Orman Yol Ge•kilerinin Belirlenmesinde CoÛrafi Bilgi
Sistemlerinden Yararlanma ÜmkanlarÝ †zerine Bir AraßtÝrma
Orhan ERDAÞ
K.S.†. Orman FakŸltesi, Orman MŸhendisliÛi BšlŸmŸ, 46060, Kahramanmaraß - T†RKÜYE
Sel•uk G†M†Þ
K.T.†. Orman FakŸltesi, Orman MŸhendisliÛi BšlŸmŸ, 61080, Trabzon - T†RKÜYE
Geliß Tarihi: 06.04.1999
…zet: Orman yol aÛlarÝnÝn planlanmasÝ sŸrecinde yol ge•kilerinin belirlenmesi ißlemi, bir •ok faktšrŸn deÛerlendirilmesini
gerektirmektedir. Planlama i•in gerekli olan bu veriler deÛißik kaynaklardan ve deÛißik standartlarda elde edilmektedir. Veri
kaynaklarÝnÝn •ok deÛißik olmasÝ bu verilerin etkili bir ßekilde birlikte kullanÝlmalarÝnda problemler olußturmaktadÝr.
CoÛrafi Bilgi Sistemleri karar verme sŸrecinde, veri tabanÝ sorgulamalarÝ ile zaman ve maliyet tasarrufu saÛlayarak en doÛru kararÝn
alÝnmasÝnda son zamanlarda sÝk•a kullanÝlmakta olan bir ara•tÝr.
Bu araßtÝrmada orman yolu ge•kileri sayÝsal harita Ÿzerinde, planlama birimi alanÝnÝn her noktasÝna ulaßmayÝ saÛlayacak bir ßekilde
hazÝrlanmÝßtÝr. HazÝrlanan orman yolu ge•kilerinden, en uygun •šzŸmŸ olußturan ge•kinin se•ilmesi amacÝyla, diÛer ormancÝlÝk
disiplinlerinin de kullanabilecekleri bir veri tabanÝ olußturulmußtur.
Uygulama alanÝ olarak OrmanŸstŸ planlama birimi se•ilmißtir. YapÝlan •alÝßmalar sonucunda 107706 m. orman yolu planlanmÝßtÝr.
Yol yoÛunluÛu 20,40 m/ha, yol aralÝÛÝ 490,19 m ve ißletmeye a•ma oranÝ % 93,27 olarak ger•ekleßmißtir. Bu yollar ile toplam
5278,27 ha ormanlÝk alanÝn 4923,27 ha'Ý ißletmeye a•ÝlmÝßtÝr. Üßletmeye a•Ýlan bu alanlar Ÿzerinde toplam 701151,880 m3 aÛa•
serveti ve 14381,541 m3 artÝm olduÛu belirlenmißtir.
Anahtar SšzcŸkler: Orman YollarÝ, CoÛrafi Bilgi Sistemleri, Orman Transportu, Yol Ge•kileri, VeritabanÝ
The Use of Geographical Information Systems in Selecting Forest Road Routes
Abstract: During the forest road planning process, the determination of road routes requires the evaluation of many factors. The
data needed for forest road planning are obtained from different sources with different standards. The variation in data sources
causes problems in the effective and collective usage of these data.
Geographical Information Systems is a frequently used tool in the decision making progress. It use database queries to find the best
solution requiring the least time and money.
In this study, the forest road routes on digital map are prepared in order to reach each point of the area of the planning unit. A
database from other forest disciplines is formed in order to choose the best solution route among the prepared forest road routes.
The OrmanŸstŸ planning unit was selected as the application area. 107706 m of forest road was planned as a result of these studies.
Road density, road interval and rate of forest access were found to be respectively 20.40 m/ha, 490.19 m and 93.27. With these
roads 4923.27 ha of 5278.27 ha of forest area was used for exploitation. A total of 701151.880 m3of stand volume of forest
and an increment of 14381.548 m3was obtained in these forest access areas.
Key Words: Forest roads, Geographical Information Systems (GIS), forest transport, road routes, database
daÛÝnÝk, hatta •oÛunlukla daÛlÝk arazi Ÿzerinde •alÝßmak
bu alanlarÝn iyi bir yol aÛÝna sahip olmasÝ ile mŸmkŸndŸr.
Orman yollarÝ her yÝl yaklaßÝk 17 milyon m3asli orman
ŸrŸnŸnŸn transportunda kolaylÝk saÛlamasÝ ile birlikte
orman koruma, kadastro, bakÝm, erozyon ve aÛa•landÝrma
•alÝßmalarÝ gibi diÛer ormancÝlÝk hizmetlerinin
yŸrŸtŸlmesinde de šnemli rol oynamaktadÝr. AyrÝca orman
kšylerinin yol gereksinimlerinin ve halkÝn dinlenme
isteklerinin karßÝlanmasÝna imkan
saÛlamaktadÝr. Bu
suretle sšz konusu yollar ekonomik, sosyal hatta kŸltŸrel
faydalar yaratmaktadÝr (1).
Bir yolun arazi veya harita Ÿzerinde izlediÛi doÛrultuya
bu yolun ge•kisi denir. Orman yolu ge•ki belirlemesi,
orman yolu planlama •alÝßmalarÝnÝn en šnemli ve en zor
aßamasÝnÝ olußturmaktadÝr. Bir yolun ge•mesi zorunlu
bulunan ana kontrol noktalarÝ arasÝnda, birden fazla ge•ki
sšz konusu olabilir. Bu nedenle ge•ki araßtÝrmasÝ yaparak
en uygun olanÝ se•mek gerekir. AslÝnda bilinen iki ana
kontrol noktasÝnÝ birbirine baÛlayacak ge•ki sayÝsÝ ilk
bakÝßta •ok gibi gšrŸnse de, •eßitli engel ve sÝnÝrlamalar
nedeniyle bunlarÝn sayÝsÝ fazla deÛildir; hatta bazÝ
durumlarda karßÝlaßtÝrma yapmak i•in ikinci bir alternatif
ge•ki bile bulmak olanaksÝzdÝr (2).
Toplum hayatÝnÝn dŸzenlenmesi, yšnetilmesi ve
iyileßtirilmesi i•in ekonomik, sosyal, kŸltŸrel ve fiziksel
•eßitli tŸr ve boyutta verilere ihtiya• duyulur. Veri
kŸmelerinden bilgisayar destekli •alÝßmalarla toplum
yararÝna bilgi Ÿretmeye, bilgi sistemleri adÝ verilir. Bilgi
sistemlerinin temelinde veri vardÝr. Veri tabanÝ ise,
herhangi bir olaya, gšzleme veya šl•Ÿmlere ait verilerin
istenilen ßekilde dŸzenlenmiß ßeklidir. Verilerin
ißlenmesiyle bilgi elde edilir. Bilgi Ÿretimi bir sŸre•
sonunda elde edilir. Bu sŸre•; verinin elde edilmesi, kaydÝ,
sÝnÝflandÝrÝlmasÝ, sÝralanmasÝ, hesaplanmasÝ, šzetlenmesi,
saklanmasÝ, yeniden baßvurulmasÝ ve iletißim gibi
evrelerden olußur (3).
CoÛrafi Bilgi Sistemleri ise; araßtÝrma, planlama ve
yšnetimdeki karar verme yeteneklerini artÝrmak ve ayrÝca
zaman, para ve personel tasarrufu saÛlamak amacÝyla
coÛrafi varlÝklara ilißkin grafik ve šznitelik verilerin •eßitli
kaynaklardan toplanmasÝ, bilgisayar ortamÝna aktarÝlmasÝ,
ißlenmesi, analizi ve sunulmasÝ fonksiyonlarÝnÝ bŸtŸnleßik
olarak yerine getiren donanÝm, yazÝlÝm, coÛrafi veri ve
personelinden olußan bir bŸtŸndŸr (4).
Orman Genel MŸdŸrlŸÛŸ 1964 yÝlÝnda sistematik
orman yol aÛÝ planlamasÝ •alÝßmalarÝnÝ baßlatmÝß ve bu
•alÝßmalarÝ 1974 yÝlÝnda tamamlamÝßtÝr. Bu •alÝßmalarda
sadece verimli ormanlar dikkate alÝnarak toplam yol
uzunluÛu 144425 km olarak planlanmÝßtÝr. 1963 yÝlÝ
itibariyle tespit edilen orman yollarÝnÝn sadece 20691
km'si bu planlara dahil edilmißtir (5). Son yÝllarda
ormancÝlÝk teknoloji ve tekniklerinin gelißmesi, rasyonel
ormancÝlÝÛÝn istekleri ve plan uygulamalarÝ ile elde edilen
sonu•lar bu planlarÝn revize edilmesini gŸndeme getirmiß
ve yeni dŸzenlemeye gšre toplam yol uzunluÛu 201810
km olarak planlanmÝßtÝr. Bunun da, 1998 yÝlÝ sonu
itibariyle 132693 km'si yani % 65.75 inßa edilmißtir (6).
CoÛrafi bilgi sistemlerinin orman yollarÝnÝn
planlanmasÝnda kullanÝmÝna ilißkin ilk •alÝßmalarÝ ise
1990'lÝ yÝllarÝn baßlarÝnda baßlamÝßtÝr. YapÝlan ilk
•alÝßmalarda orman yollarÝnÝn planlanmasÝnda kriter
olarak kullanÝlabilecek deÛerlerin coÛrafi veri tabanÝndan
elde edilip hÝzlÝ ve doÛru bir ßekilde planlarÝn Ÿretimi
ama•lanmÝßtÝr. SayÝsal fotogrametri destekli sayÝsal arazi
modelleri tekniÛi bir •ok Ÿlkede, endŸstri bšlgelerinin,
hava limanlarÝnÝn, otoyol, demiryolu ve orman yolu
aÛlarÝnÝn planlanmasÝnda baßarÝlÝ bir ßekilde
kullanÝlmaktadÝr. †lkemizde de son yÝllarda otoyollarÝn
planlanmasÝnda kullanÝlan sayÝsal fotogrametri destekli
sayÝsal arazi modellerinin; bŸyŸk bir bšlŸmŸ daÛlÝk
bšlgelerde bulunan, Ÿlkemiz orman yollarÝnÝn plan ve
proje •alÝßmalarÝnda kullanÝlmasÝ para ve zaman
bakÝmÝndan yapÝlan harcamalarÝ bŸyŸk šl•Ÿde azaltacaÛÝ
i•in ekonomik ve mantÝklÝ bir yaklaßÝm olacaktÝr. ‚ŸnkŸ,
yapÝlan araßtÝrmalar sayÝsal veriler ile bilgisayar ortamÝnda
•alÝßmanÝn, klasik yšnteme gšre •ok daha ucuz olduÛunu
gšstermektedir (5).
Minamikatta 1984 yÝlÝnda yaptÝÛÝ •alÝßmasÝnda,
mevcut bir yolda komßu grid karelerindeki en yŸksek yol
yapÝm puanÝ taßÝyan gridleri belirlemek i•in bir model
gelißtirmißtir. Meßcere karekteristikleri, arazi sÝnÝflamasÝ
ve doÛal deÛerler gibi farklÝ deÛerlendirme faktšrlerini
deÛißik aÛÝrlÝkta puanlandÝrarak, grid tabanlÝ coÛrafi bilgi
sistemlerinde deÛerlendirmißtir (7).
Duglas ve Hendersson yaptÝklarÝ •alÝßmada bir yolun
baßlangÝ• noktasÝndan son noktasÝna kadar minimum
maliyet ge•kisinin bulunmasÝ i•in dinamik programlama
algoritmasÝnÝ kullanmÝßlardÝr. Burada her grid karesi
farklÝ kriterlerden belirlenen maliyet vermektedir. Yol
ge•kisi tamamen bilgisayar tarafÝndan belirlenmekte ve
yol ge•kisi asla deÛißtirilememektedir (8).
Lee ve Tomlin tarafÝndan 1996 yÝlÝnda yapÝlan
•alÝßmada, karayolu ge•kilerinin belirlenmesi i•in
kartoÛrafik modelleme yšntemi kullanÝlmÝßtÝr. Bu
Orman Yol Ge•kilerinin Belirlenmesinde CoÛrafi Bilgi Sistemlerinden Yararlanma ÜmkanlarÝ †zerine Bir AraßtÝrma
612
•alÝßmada grid tabanlÝ coÛrafi bilgi sistemi verileri
kullanÝlmÝßtÝr. Karayolunun uzatÝlmasÝ i•in yapÝlan bu
•alÝßmada en uygun ge•kinin belirlenmesinde, baßlangÝ•
veri tabanÝnÝ doÛal ve sosyal faktšrlerin yer aldÝÛÝ iki
baÛÝmsÝz sÝnÝfÝn katmanlarÝnÝ i•ermektedir. DoÛal faktšr
katmanlarÝ: bataklÝklar, tehlike altÝndaki yaban hayvanlarÝ
tŸrlerinin bulunduÛu alanlar ve ormanlÝk alanlardÝr. Sosyal
faktšrler katmanlarÝ, arkeoloji alanlarÝ ve yerleßime a•Ýk
alanlarÝdÝr. Bu iki sÝnÝfÝn katmanlarÝ program tarafÝndan
deÛerlendirilerek yol i•in en uygun ve uygun olmayan
alanlar belirlenmißtir. Bu ißlem program tarafÝndan 0'dan
10'a kadar deÛißen puanlandÝrma sistemi olußturularak
ger•ekleßtirilmißtir (9).
Bu araßtÝrmada coÛrafi bilgi sistemlerinin orman
yollarÝnÝn planlanmasÝ sÝrasÝnda, orman yol ge•kilerinin
belirlenmesinde kullanÝlmasÝ imkanlarÝ araßtÝrÝlmÝßtÝr. Bu
ama•la ßu •alÝßmalar yapÝlmÝßtÝr:
- ‚alÝßma alanÝnÝn sayÝsal kartoÛrafik haritalar ve veri
tabanÝ sorgulamalarÝ yardÝmÝ ile orman yolu ge•kisi i•in
gruplandÝrÝlmasÝ, yani ge•ki etŸdŸnŸn yapÝlmasÝ,
- Orman yol aÛlarÝna ilißkin olarak, yol yoÛunluÛu, yol
aralÝÛÝ, ortalama sŸrŸtme mesafesi ve ißletmeye a•ma
oranlarÝnÝn sayÝsal haritalar yardÝmÝ ile belirlenmesi,
- Ge•ki etŸdŸ ve orman yol aÛÝna ait sayÝsal deÛerler
yardÝmÝ ile mevcut yol aÛÝ planÝ ve mevcut plana ek olarak
planlanan yollar ile hazÝrlanan alternatif yol aÛÝ planÝnÝn
karßÝlaßtÝrÝlmasÝnÝn yapÝlmasÝ (10).
Bšylece birden fazla ge•kinin sšz konusu olduÛu
durumlarda se•enekler arasÝndan ormanÝ en uygun bir
ßekilde ißletmeye a•an ge•ki planÝn se•iminde coÛrafi bilgi
sistemlerinden faydalanma ama•lanmÝßtÝr.
Materyal ve Yšntem
Materyal
AraßtÝrmaya konu olan alan, Trabzon Orman Bšlge
MŸdŸrlŸÛŸ Ma•ka Orman Üßletme MŸdŸrlŸÛŸ ‚atak
Orman Üßletme ßefliÛi sÝnÝrlarÝ i•erisinde kalmaktadÝr.
AraßtÝrma alanÝ olan OrmanŸstŸ Planlama Birimi, Orman
Genel MŸdŸrlŸÛŸnŸn 22.02.1085 tarih ve A.5.Tk.-70/3
sayÝlÝ olurlarÝ ile K.T.†. Orman FakŸltesi'nin yararlanmasÝ
amacÝyla "EÛitim-AraßtÝrma ve Uygulama OrmanÝ" olarak
ayrÝlmasÝ kabul edilmißtir.
AraßtÝrma alanÝ, 40¡ 48' 45" - 40¡ 43' 25" kuzey
enlemleri ile 39¡ 36' 41" - 39¡ 28' 39" doÛu boylamlarÝ
arasÝnda yer almaktadÝr. Denizden 2279,8 m.
yŸkseklikteki Kuzu Korusu Tepesi araßtÝrma alanÝndaki en
yŸksek yerdir (Þekil 1).
‚atak Bšlgesi Orman Amenajman PlanÝ (1984) verileri
ve •alÝßma alanÝnÝ kapsayan 1/25 000 šl•ekli topoÛrafik
haritalar (Trabzon G43a4, G43d1, G42b3ve G42c2),
sayÝsallaßtÝrma yoluyla elde edilen alana ait sayÝsal harita,
meßcere tipleri haritasÝ ve mevcut yol aÛÝ planÝ, materyal
olarak kullanÝlmÝßtÝr (10).
CoÛrafi Bilgi Sistemleri yazÝlÝmÝ ve donanÝmÝ olarak 16
Mb RAM bellek, 1,6 Gb Hard Disk kapasitesi olan Üß
Üstasyonunda (Work Station), Unix ißletim sistemi altÝnda
koßan Arc/Info yazÝlÝmÝ kullanÝlmÝßtÝr. DiÛer ißlemler i•in
32 MB RAM 2,1 Gb Hard Disk kapasitesindeki lokal ve
internet aÛÝna baÛlÝ Pentium 233 MMX PC kullanÝlmÝßtÝr.
SayÝsallaßtÝrma ißlemi i•in AutoCad 10 yazÝlÝmÝ ve A0
ebatÝnda CalComp 9000 sayÝsallaßtÝrma masasÝ
kullanÝlmÝßtÝr. Harita •ÝktÝlarÝnÝn alÝnmasÝ i•in HP 450 C
Plotter ve veritabanÝ sorgulamalarÝ •ÝktÝsÝ i•in Digital 750
O. ERDAÞ, S. G†M†Þ
613
KARADENÜZ
AKDENÜZ
KA‚IKA ORM.
ÜÞLETME M†D.
TRABZON
KARA DENÜZ
GÜRESGUN ORM. B…L. M†D.
ERZURUM ORM. B…L. M†D.
ARTVÜN ORM. B…L. M†D.
SŸrmene
TRABZON
SŸrmene Üßl. MŸd.
Bayburt Üßl. MŸd.
Bayburt
Torul Üßl. MŸd.
Torul
G†M†ÞHANE
GŸmŸßhane Üßl.
MŸd.
Trabzon Orman
Üßl. MŸd. Ma•ka
MA‚KA ORM.
ÜÞL. M†D.
K
…L‚EK : 1/750.000
Þekil 1. AraßtÝrma AlanÝnÝn CoÛrafi
Konumu
nokta vurußlu printer kullanÝlmÝßtÝr. AraßtÝrmanÝn genel
yazÝm ve •iziminde ise HP 710 C printer kullanÝlmÝßtÝr.
Yšntem
‚alÝßma alanÝnÝn tanÝnmasÝ ve yol aÛÝ planlamasÝ
a•ÝsÝndan šnemli olan faktšrlerin arazide kontrol edilmesi
i•in araziye •ÝkÝlmÝßtÝr. Arazi •alÝßmalarÝ sÝrasÝnda
topoÛrafik harita, mevcut yol aÛÝ planÝ, meßcere haritasÝ
ve hava fotoÛraflarÝ hazÝr bulundurulmuß ve haritalar ile
arazi karßÝlaßtÝrÝlarak herhangi bir uyumsuzluÛun olup
olmadÝÛÝ kontrol edilmißtir.
‚alÝßmada CoÛrafi Bilgi Sistemi •alÝßma modeli ßu
ßekilde olußturulmußtur:
¥ Veri girißi (Data Input); grafik veriler AutoCad
programÝ kullanÝlarak girilmißtir.
¥ Verilerin dŸzenlenmesi ve veri tabanÝnÝn olußturulmasÝ
(Data Manipulation And Maintanence); grafik veriler
arasÝndaki konumsal ve matematiksel ilißkilerin
kurulmasÝ i•in topoloji olußturulmußtur. Bu ama• i•in
Arc/Info yazÝlÝmÝnÝn Arc modŸlŸ kullanÝlmÝßtÝr.
Topolojisi olußturulan grafik verilere ilißkin šz nitelik
verileri, veri tabanÝ yšnetim sistemi modŸlŸ olan Info
ve grafik veri giriß ve dŸzenleme modŸlŸ olan Arcedit
modŸlŸ kullanÝlarak girilmißtir.
¥ Veriler arasÝnda ilißkilerin kurulmasÝ (Database
Menagement); olußturulan veri tabanÝnda yer alan veri
tablolarÝ arasÝndaki ilißkilerin kurulmasÝ ve
sorgulanmasÝ Info modŸlŸ ile ger•ekleßtirilmißtir.
¥ Konumsal Analizlerin YapÝlmasÝ (Statial Analysis);
¥ Yeniden sÝnÝflandÝrma, yol ge•ki etŸdŸ i•in olußturulan
katmanlarda etkili olan faktšrlerin kendi i•inde alt
gruplara ayrÝlmasÝ i•in kullanÝlmÝßtÝr. Bu ama•la
veritabanÝ yšnetim sistemi modŸlŸ kullanÝlmÝßtÝr.
¥ Overlay Üßlemleri, olußturulan yol aÛÝ planÝnÝn, orman
ile olan ilißkilerinin belirlenmesi Arc modŸlŸ
kullanÝlarak yapÝlmÝßtÝr.
¥ YakÝnlÝk analizi, olußturulan yol aÛÝ planÝndaki yollarÝn
ormanÝn hangi kÝsÝmlarÝna etki edebildiÛini belirlemek
amacÝ ile ger•ekleßtirilmißtir. Bu ißlemler Arc
modŸlŸnde ger•ekleßtirilmißtir.
¥ TopoÛrafik analiz, ormanÝn yer aldÝÛÝ arazi hakkÝnda
veri temini i•in yapÝlmÝßtÝr. Bu analizler i•in sayÝsal
arazi modeli olußturulmußtur. Bu •alÝßmalar Tin
(Triangular irregular network) modŸlŸ kullanÝlarak
yapÝlmÝßtÝr.
¥ Verilerin sunulmasÝ (Map Display); analizler sonucunda
hazÝrlanan harita ve tablolarÝn sunulmasÝ i•in Arcplot
ve ArcView modŸlŸ kullanÝlmÝßtÝr.
Veri tabanÝnÝn olußturulmasÝ i•in, sayÝsallaßtÝrmasÝ
yapÝlan meßcere tipleri ve bšlmelerin yer aldÝÛÝ katmanlar
Ÿzerinde, šnce gerekli dŸzeltme ißlemleri yapÝlmÝßtÝr.
Daha sonra meßcere tipleri haritasÝnda yer alan
poligonlara meßcere tipi sembolleri atanmÝßtÝr. Meßcere
tiplerinin sÝnÝrlarÝnÝn yer aldÝÛÝ bu katman bšlme
sÝnÝrlarÝnÝn, yol ve derelerin bulunduÛu katmanlarla
birleßtirilerek ormanŸstŸ planlama birimi i•in sayÝsal
meßcere haritasÝ elde edilmißtir.
Orman yol aÛÝ planÝ i•in ge•ki ißaretlemesi, veri
tabanÝnda eßyŸkselti eÛrileri arasÝndaki kot farkÝ 50 m.
olan topoÛrafik haritadan, coÛrafi bilgi sistemlerinde
genelleßtirme fonksiyonu kullanÝlarak elde edilen 10 m.
kot farklÝ sayÝsal topoÛrafik harita kullanÝlmÝßtÝr. AyrÝca
•alÝßmalar sÝrasÝnda sayÝsal haritanÝn šl•ek kolaylÝÛÝ
šzelliÛinden faydalanarak, gerekli yerlerde harita Ÿzerine
bŸyŸltme (zoom) uygulanmak sureti ile hassas bir ge•ki
ißaretlemesi yapÝlmÝßtÝr. Pergel a•ÝklÝklarÝnÝn uygulanmasÝ
i•in % 2 den % 10'a kadar eÛim deÛerleri kullanÝlmÝßtÝr.
Pergel a•ÝklÝÛÝ uzunluklarÝ klavyeden koordinat deÛeri
olarak girilerek bilgisayar ortamÝnda tanÝmlanmÝß ve bu
uzunluklar kullanÝlmÝßtÝr. Uygulanmak istenen pergel
a•ÝklÝÛÝ •izgisi (arc) se•ildikten sonra ge•ki boyunca tatbik
edilmek sureti ile sÝfÝr hattÝ ißaretlenmißtir (10).
Mevcut yol aÛÝ planÝnÝn ißaretlenmesinden sonra
yapÝlan gšzlem ve analizler sonucunda elde edilen veriler
deÛerlendirilerek mevcut yol aÛÝ planÝna yeni yol par•alarÝ
eklenerek alternatif plan hazÝrlanmÝßtÝr. Yeni yol planlama
aßamasÝnda, ana orman yollarÝnÝn dar vadilerden
ge•irilmemesine šzen gšsterilmißtir (11). YollarÝn
planlanmasÝ sÝrasÝnda genellikle gŸney bakÝlar dŸßŸnŸlmŸß
ancak planlama birimi alanÝ genel bakÝsÝ kuzey olduÛu i•in
zorunluluk hallerine kuzey bakÝlar kullanÝlmÝßtÝr. Gšzlem
olarak, yama• uzunluklarÝ šl•Ÿmleri yapÝlmÝßtÝr. Analizler
ise; ißletmeye a•Ýlamayan alanlarÝn tesbiti ve bu alanlarÝn
servet durumlarÝnÝn belirlenmesi ßeklinde yapÝlmÝßtÝr. Bu
ißlem coÛrafi bilgi sistemi konumsal analizleri ve veri
tabanÝ sorgulamasÝ ile ger•ekleßtirilmißtir. Bu veriler
doÛrultusunda 160, 161 ve 162 kod'nolu orman
yollarÝnÝn planlanmasÝ yapÝlmÝßtÝr.
SayÝsal arazi modelinin olußturulmasÝ i•in Arc/Info
yazÝlÝmÝnÝn TIN (Triangular Irregular Network) modŸlŸ
kullanÝlmÝßtÝr. SayÝsallaßtÝrma ile elde edilen eßyŸkselti
Orman Yol Ge•kilerinin Belirlenmesinde CoÛrafi Bilgi Sistemlerinden Yararlanma ÜmkanlarÝ †zerine Bir AraßtÝrma
614
Tablo 1. Orman yolu ge•kilerini etkileyen faktšrler ve puanlandÝrma
Sistemi
Katman AdÝ Grup a•ÝklamasÝ Puan
EÛim E* < % 45 +3
% 45 < E < % 65 +2
%65 < E < % 75 -2
E > % 75 -3
BakÝ Kuzey bakÝlar (K, KD, KB) -1
DoÛu ve BatÝ bakÝlarÝ 0
GŸney bakÝlar ( G, GD, GB) +1
Servetin DaÛÝlÝßÝ Orman topraÛÝ +1
H.S** < 100m3+1
100 m3< H.S < 250 m3+2
H.S > 250 m3+3
Ziraat ve mera alanÝ -3
KayalÝk ve Yerleßim KayalÝklar ve yerleßim alanlarÝ -3
Akarsu YataklarÝ Akarsu yataklarÝ -3
* E : EÛim
** H.S : Hektardaki servet
eÛrileri katmanÝna Ÿ•ŸncŸ boyut bilgisi olarak yŸkseklik
deÛerleri girilmißtir. YŸkseklik deÛerleri girilmiß olan
katman Tin modŸlŸ ile sayÝsal arazi modeli' ne
•evrilmißtir. Bu ißlemde yŸkseklik deÛerleri referans
deÛerler olarak kullanÝlmÝßtÝr.
EÛim haritasÝ sayÝsal arazi modeli kullanÝlarak
olußturulmußtur. SayÝsal arazi modelinden, šznitelik
bilgisi olarak % veya derece cinsinden eÛim deÛerlerini
bulunduran yeni bir katman elde edilmißtir. EÛim
haritasÝnÝn olußturulmasÝ i•in literatŸrde yer alan 4 eÛim
grubu kullanÝlmÝßtÝr. Bu ißlem yol inßaatlarÝnda
kullanÝlacak inßaat makinesi, •Ýkacak materyalin
kullanÝlmasÝ, olußturulacak kazÝ ve dolgu ßevlerinin
oranlarÝna gšre dŸzenlenmißtir. EÛimin % 45'in altÝnda
olduÛu alanlarda: dolgu ßevinin olußturulmasÝnda hi•bir
sorun yaßanmaz ayrÝca •evre tahribatÝ da son derece
dŸßŸktŸr. EÛimin % 45 ile % 65 oranlarÝnda olduÛu
alanlarda: yol inßaatÝndan •Ýkan materyalin bir miktarÝnÝn
taßÝnmasÝ gerekmektedir. Bu ißlem maliyet artÝran bir
unsurdur. EÛimin % 60 ile %75 arasÝnda olduÛu
alanlarda yol inßaatÝnda dolgu ßevinin olußturulmasÝnda
problemler olußmaktadÝr. EÛimin % 75'in ŸstŸnde olduÛu
alanlarda yol gšvdesinin tamamÝnÝn kazÝ ßevinde
olußturulmasÝ gerekmektedir (12). Bu da inßaattan
•Ýkacak bŸtŸn materyalin taßÝnmasÝ ve yŸksek bir maliyet
olußturmasÝ demektir. Bu nedenlerle yukarÝda a•Ýklanan
gruplar olußturulmußtur.
BakÝ haritasÝ sayÝsal arazi modeli kullanÝlarak
olußturulmußtur. SayÝsal arazi modelinden, šznitelik
bilgisi olarak 0-360 derece bakÝ deÛerlerini bulunduran
yeni bir katman elde edilmißtir. Bu katman Ÿzerinde
yeniden sÝnÝflandÝrma fonksiyonu kullanÝlarak a•Ý deÛeri
olarak verilen bakÝlar sekiz yšn olarak guruplandÝrÝlmÝßtÝr.
337,5¡ - 22,5¡ Kuzey olmak Ÿzere, 45¡ lik dilimler
olußturulmußtur.
OrmanlÝk alanlardaki servet daÛÝlÝmÝnÝn
belirlenebilmesi i•in servet daÛÝlÝßÝ haritasÝ dŸzenlenmißtir.
Bu ama•la: ziraat alanlarÝ, orman i•i a•ÝklÝk alanlar,
hektardaki serveti 100 m3'Ÿn altÝnda olan alanlar,
hektardaki serveti 100 m3ile 250 m3arasÝnda olan
alanlar ve hektardaki serveti 250 m3'Ÿn ŸstŸnde olan
alanlar olmak Ÿzere 5 grup olußturulmußtur.
KayalÝk alanlar ile yerleßim alanlarÝ ortak olarak bir
grup halinde deÛerlendirilmißtir.
Akarsu yataklarÝ orman yollarÝ yapÝmÝnda ka•ÝnÝlmasÝ
gerekli olan alanlardÝr. Akarsu yataklarÝ olarak; ana
derelerde, akarsuyun 3'er m. saÛÝnda ve solunda kalan
toplam 6 m. genißliÛinde bir alan; yan derelerde, derenin
saÛÝnda ve solunda kalan toplam 2 m.'lik alan; yama•larda
yer alan bir kÝsmÝ kuru dere ve devamÝnda da su taßÝyan
kŸ•Ÿk derelerde ise toplam 1 metre genißliÛindeki alanlar
dere yataÛÝ olarak deÛerlendirilmißtir.
YukarÝda a•Ýklanan gruplandÝrma sisteminden sonra
bu alanlarÝn deÛerlendirilmesi i•in bir puanlama sistemi
olußturulmußtur. Yol ge•kilerinin sšz konusu
faktšrlerden farklÝ aÛÝrlÝk derecesinde etkileneceÛi ayrÝca
her faktšrŸn gruplarÝ arasÝnda da farklÝ aÛÝrlÝk dereceleri
olacaÛÝ kabul edilerek, her faktšrŸn gruplarÝ arasÝnda +3
ile -3 arasÝnda deÛißen bir puanlandÝrma sistemi kabul
edilmißtir. Bu kabul doÛrultusunda aßaÛÝda Tablo 1Õde
verilen puanlandÝrma sistemi uygulanmÝßtÝr (10).
YukarÝda a•ÝklandÝÛÝ haliyle dŸzenlenen haritalar
overlay ißlemi ile Ÿst Ÿste •akÝßtÝrÝlarak, šznitelik
tablosunda bŸtŸn bilgileri bulunduran temel sorgulama
O. ERDAÞ, S. G†M†Þ
615
katmanÝ elde edilmißtir. Orman Yolu Ge•ki EtŸdŸ HaritasÝ
ßeklinde adlandÝrÝlan bu katmanda, her kapalÝ alan i•in
yukarÝda a•Ýklanan puanlandÝrma sisteminden
kaynaklanan beß adet deÛißik puan bulunmaktadÝr. Bu
puanlar šznitelik tablosunda toplatÝlarak her alan i•in bir
puan elde edilmißtir. Bu •alÝßmada orman yolu ge•kisi i•in
konu olabilecek alanlarÝn sÝnÝflanmasÝnda Ÿ• grup kabul
edilmißtir. Bunlar: orman yolunun ge•ißinin en az maliyet
ve en fazla fayda olußturacaÛÝ alanlar; orman yolunun
ge•mesinde deÛißik faktšrlerin olumlu ve olumsuz
etkilerinin dengelendiÛi alanlar ve orman yolu i•in fazlaca
maliyet olußturacaÛÝ, •evre tahribatÝnÝn en fazla olacaÛÝ
alanlar ßeklinde olußturulmußtur. Bu dŸßŸnceden
hareketle - 1'den daha dŸßŸk puan alan alanlar orman
yolu i•in uygun olmayan alanlar; -1 ile +1 arasÝnda puan
alan alanlar orman yolunun ge•ißinde fazlaca sorun
olußturmayacak alanlar; +1'den daha yŸksek puan alan
alanlar ise yol ge•kisi i•in en uygun olan alanlar olarak
deÛerlendirilmißtir.
Üßletmeye a•ma alanlarÝnÝn tespiti i•in orman yollarÝ
katmanÝnda yol kenarlarÝna tampon bšlgeler
olußturulmußtur. Bu ißlem i•in yakÝnlÝk analizi
uygulanmÝßtÝr. Üßletmeye a•ma alanlarÝ i•inde kalan
meßcerelerin servet ve artÝmlarÝnÝn belirlenmesi veri
tabanÝ sorgulamalarÝ ile yapÝlmÝßtÝr.
Maliyet analizleri i•in Merkez BankasÝ 1998 yÝlÝ
ortalama dšviz kurlarÝ kullanÝlmÝßtÝr. Merkez bankasÝ
verilerine gšre 1 $ = 262 000 TL olarak alÝnmÝßtÝr. Ma•ka
Orman Üßletme MŸdŸrlŸÛŸ muhasebe kayÝtlarÝna gšre 1
m3tomruÛun depo satÝß fiyatÝ (30 000 000 TL) 114 $, 1
km orman yolu maliyeti ise yaklaßÝk olarak (5 Milyar TL)
9 100 $ olarak alÝnmÝßtÝr.
Bulgular ve TartÝßma
OrmanŸstŸ Planlama Birimi sayÝsal arazi modeli Þekil
2'de gšrŸlmektedir.
Orman yollarÝ ge•kilerini etkileyen faktšrlerin daÛÝlÝmÝ
yšntem bšlŸmŸnde ayrÝ ayrÝ verilmißtir. Bu faktšrlerin
etkilerinin ortak olarak deÛerlendirilmesi ile elde edilen
harita Þekil 3'te verilmißtir. Mevcut ve alternatif orman
yol aÛlarÝnÝn olußturulan ge•ki etŸdŸ gruplarÝ alanlarÝna
daÛÝlÝmÝ ise Tablo 2'de verilmißtir.
Planlama birimi toplam alanÝ 7975,52 ha'dÝr. Orman
yollarÝnÝn ge•ki planlamasÝnÝ etkileyen faktšrlerin birlikte
deÛerlendirilmesi sonucunda elde edilen sÝnÝflamaya gšre
Ÿ• grup olußturmußtur. Buna gšre planlama birimi
alanÝnÝn 988,60 ha.'Ý yani toplam alanÝn %12,40'Ý orman
yolu ge•kileri i•in uygun olmayan alanlar, 2832,39 ha ve
Orman Yol Ge•kilerinin Belirlenmesinde CoÛrafi Bilgi Sistemlerinden Yararlanma ÜmkanlarÝ †zerine Bir AraßtÝrma
616
ORMAN†ST† PLANLAMA BÜRÜMÜ
SAYISAL ARAZÜ MODELÜ
AraßtÝrma AlanÝ SÝnÝrlarÝ
Dereler
K
…L‚EK: 1/80000
Þekil 2. OrmanŸstŸ planlama birimi sayÝsal arazi modeli
O. ERDAÞ, S. G†M†Þ
617
K
…L‚EK: 1/60 000
ORMAN†ST† PLANLAMA BÜRÜMÜ
ORMAN YOLU GE‚KÜ ET†D† HARÜTASI
En uygun alanlar
2. Derece kullanÝlabilecek alanlar
Uygun olmayan alanlar
Þekil 3. OrmanŸstŸ planlama birimi orman yolu ge•ki etŸdŸ haritasÝ
Tablo 2. Mevcut ve alternatif orman yol aÛÝ planlarÝnÝn orman yollarÝnÝn yol ge•ki etŸdŸ katmanÝnda aldÝÛÝ deÛerler
Mevcut Orman Yol Alternatif Orman Yol AÛÝ PlanÝ
AÛÝ PlanÝ AÛÝ PlanÝ
Faktšrler Alt Gruplar Yol Uzun. (m) Top. Yol Uzl. OranÝ (%) Yol Uzun. (m) Top. Yol Uzl. OranÝ (%)
EÛim E < % 45 31804 35,41 36449 33,84
GruplarÝ % 45 < E < % 65 35436 39,45 44768 41,56
%65 < E < % 75 10782 12,01 13302 12,35
E > % 75 11792 13,13 13187 12,25
Toplam 89814 100,00 107706 100,00
BakÝ Kuzey bakÝlar (K, KD, KB) 47928 53,36 56026 52,01
Grubu DoÛu ve BatÝ bakÝlarÝ 28763 32,02 32723 30,38
GŸney bakÝlar ( G, GD, GB) 13123 14,62 18957 17,61
Toplam 89814 100,00 107706 100,00
Servet Orman topraÛÝ 2059 02,29 2233 02,07
GruplarÝ H.S* < 100m311659 12,98 14896 13,83
100 m3< H.S < 250 m332990 36,73 42259 39,24
H.S > 250 m323324 25,97 27118 25,18
Ziraat ve mera alanÝ 19782 22,03 21200 19,68
Toplam 89814 100,00 107706 100,00
KayalÝk KayalÝk ve Yerleßim alan. 2588 02,88 2989 02,78
Alanlar DiÛer Alanlar 87226 97,12 104717 97,22
Toplam 89814 100,00 107706 100,00
Akarsu Y. Akarsu YataklarÝna DaÛ. 243 0,27 291 0,27
DaÛ. DiÛer Alanlar 89571 99,73 107415 99,73
Toplam 89814 100,00 107706 100,00
Orman OYGEP** < -1 12541 13,97 15387 14,29
Yol -1 < OYGEP < +1 26750 29,78 29586 27,47
Ge•ki OYGEP > +1 50523 56,25 62723 58,24
EtŸdŸ Toplam 89814 100,00 107706 100,00
* HS : Hektardaki Dikili Kabuklu Gšvde Hacmi
** OYGEP: Orman Yol Ge•ki EtŸdŸ PuanÝ
% 35,51'i orman yol ge•kileri i•in ikinci derecede
dŸßŸnŸlmesi gereken alanlar ve 4154,53 ha ve toplam
alanÝn % 53,09'u orman yolu ge•kileri i•in en uygun
alanlar olarak belirlenmißtir.
Mevcut yollarÝn 12+541 km'si orman yollarÝ ge•ißi i•in
en •ok problem taßÝyan alanlardan ge•erken, alternatif
olarak hazÝrlanan yol ge•kilerinin 15+387 km'si bu
alanlardan ge•mektedir. Mevcut yollarÝn 26+750 km'si
orman yolu ge•ißlerinde ikinci derecede dŸßŸnŸlmesi
gereken alanlardan ge•mektedir. Alternatif olarak
hazÝrlanan yol ge•kilerinin ise 29+586 km'si bu
alanlardan ge•mektedir. Mevcut yollarÝn 50+523 km'si
orman yollarÝ ge•ißinde problem taßÝmayan alanlardan
ge•mektedir. Planlanan yollarÝn ise 62+723 km'si bu
alanlarda yer almaktadÝr.
Tablo 3'te mevcut yol aÛÝ planÝ ile alternatif yol aÛÝ
planÝna ilißkin yol yoÛunluÛu, yol aralÝÛÝ ve ißletmeye a•ma
oranlarÝ karßÝlaßtÝrmalÝ olarak verilmißtir.
Tablo deÛerlerinden de anlaßÝlacaÛÝ Ÿzere alternatif
olarak olußturulan yol aÛÝ ge•ki planÝ deÛerleri mevcut yol
aÛÝ planÝ deÛerlerinin iyileßtirilmesi sonucunda elde
edilmißtir. Bu deÛerler ormanŸstŸ planlama birimi orman
alanÝ i•in yeterli durumdadÝr.
Alternatif ge•ki planÝ ile yaklaßÝk 600 ha'lÝk bir alan
daha ißletmeye a•ÝlmÝß ve toplam ißletmeye a•Ýlan alanlarÝn
bŸyŸklŸÛŸ 4923,27 ha ulaßtÝrÝlmÝßtÝr. Planlama birimi
ormanlÝk alanÝnÝn 5278,27 hektar olduÛu dŸßŸnŸlŸrse
alanÝn % 93,27'sinin ißletmeye a•ÝldÝÛÝ gšrŸlmektedir. Bu
oran mevcut orman yol aÛÝ planÝnda % 81,65
oranÝndadÝr. GšrŸleceÛi Ÿzere alternatif olarak
olußturulan yeni yol aÛÝ planÝ, mevcut olan plan
yollarÝndan alana daha hakim durumdadÝr.
Mevcut ve alternatif yol aÛÝ planÝ ile ißletmeye a•Ýlan
alanlardaki servet ve artÝm deÛerleri ise Tablo 4'de
verilmißtir.
GšrŸleceÛi Ÿzere alternatif olarak hazÝrlanan orman
yol aÛÝ ge•ki planÝ ile yaklaßÝk 2350 m3'lŸk bir artÝmÝn
daha ißletmeye a•ÝlmasÝ saÛlanmÝßtÝr. Bu artÝmÝn 10 yÝllÝk
plan dšneminde saÛlayacaÛÝ getiri ise yaklaßÝk 2 690 000
$'dÝr. Alternatif orman yol ge•ki planÝnÝn maliyeti ise
yaklaßÝk 324 700 $ olacaÛÝ kabul edilirse, alternatif yol
aÛÝ planÝ ile net olarak 2 365 300 $ gelir artÝßÝ saÛlanmÝß
ve mevcut orman servetinin daha rasyonel olarak
kullanÝmÝ saÛlanmÝß olunacaktÝr.
Mevcut se•enekler arasÝnda en uygun sayÝsal deÛerleri
gšrŸleceÛi Ÿzere alternatif yol aÛÝ ge•ki planÝ yollarÝ
vermektedir. Bu nedenle alternatif yol aÛÝ planÝnÝn
se•ilmesine karar verilmißtir.
Sonu• ve …neriler
Klasik yšntemle Ÿretilen haritalarda bir takÝm
kullanma imkanÝ sÝnÝrlarÝ vardÝr. Harita Ÿzerine
ißlenebilecek bilgilerin miktarlarÝ sÝnÝrlÝdÝr. Bu sÝnÝr
haritanÝn yapÝlmasÝ i•in harcanan zamana ve harita
Ÿzerindeki alanÝn bŸyŸklŸÛŸne baÛlÝ olmaktadÝr. KŸ•Ÿk
šl•ekli haritalarda bazen šl•eÛe uymamak zarureti vardÝr.
Bu haritalarÝn gŸncelleßtirilmesi •ok zaman ve maliyet
almaktadÝr. YapÝlan analizler •ok zor ve gšzŸn algÝlama
hassasiyeti oranÝnda hatalÝ olmaktadÝr. CoÛrafi bilgi
sistemlerinin kartoÛrafik yetenekleri sayesinde orman yol
Orman Yol Ge•kilerinin Belirlenmesinde CoÛrafi Bilgi Sistemlerinden Yararlanma ÜmkanlarÝ †zerine Bir AraßtÝrma
618
Tablo 3. Mevcut ve alternatif orman yol aÛÝ planlarÝnÝn šzelliklerinin karßÝlaßtÝrÝlmasÝ
Yol UzunluÛu Yol YoÛunluÛu m/ha Yol AralÝÛÝ m Üßletmeye a•ma oranÝ %
m Genel Ütibari Ger•ek Genel Ütibari Ger•ek TŸm OrmanlÝk
Mevcut yol aÛÝ planÝ 89814 11,26 13,53 17,01 888,09 739,09 587,88 54,03 81,65
Alternatif yol aÛÝ planÝ 107706 13,50 16,92 20,40 740,74 591,01 490,19 61,73 93,27
Tablo 4. Üßletmeye a•Ýlan orman alanlarÝnda alan, servet ve artÝm deÛerlerinin karßÝlaßtÝrÝlmasÝ
Toplam yol uzunluÛu (m) Üßletmeye A•Ýlan Alanlar (ha) Toplam Servet m3Toplam ArtÝm m3
Mevcut Orman Yol AÛÝ PlanÝ 89814 4309,92 585038,217 12037,643
Alternatif Orman Yol AÛÝ PlanÝ 107706 4923,27 701151,880 14381,541
aÛÝ planlanmasÝ i•in gerekli olan haritalarÝnÝn hazÝrlanmasÝ
•ok kolay bir ßekilde yapÝlmÝßtÝr. AyrÝca Ÿretilen
haritalarÝn gŸncelleßtirilmesi ile yeni haritalarÝn
hazÝrlanmasÝ veri tabanÝnÝn sorgulanmasÝ ile •ok kÝsa
sŸrelerde ger•ekleßtirilmißtir.
Bilgisayar teknolojisinin gelißmesiyle ger•ekleßtirilen
coÛrafi bilgi sistemleri ile Ÿretilen sayÝsal arazi modelleri
yardÝmÝ ile bir•ok analiz kolaylÝkla ger•ekleßtirilmektedir.
CoÛrafi bilgi sistemlerinde sayÝsal arazi modelleri
yardÝmÝyla klasik yšntemlerle yapÝmÝ •ok zor olan hatta
yapÝlamayan bakÝ ve eÛim haritalarÝ yapÝmÝ ve kullanÝmÝ
yapÝlmÝßtÝr. Bilgisayar ortamÝnda sayÝsal olarak depolanan
bilgiler, ayrÝ katmanlarÝn birleßtirilmesi ile bir •ok bilgi
aynÝ katman Ÿzerinde toplanmÝßtÝr. Bu sayede klasik
haritalarda hi•bir zaman deÛerlendirilemeyecek kadar •ok
bilgi tek bir sayÝsal haritadan okunup ve birlikte
deÛerlendirilmißtir. AyrÝca olußturulan veri tabanÝ ile
bir•ok sorgulama yapÝlarak istenen deÛerler
hesaplanabilir.
Orman yollarÝnÝn planlanmasÝ sÝrasÝnda, planlama
birimi i•in coÛrafi bilgi sistemi veri tabanÝndan
faydalanÝlmÝßtÝr. Bšylece amenajman planÝ verileri ortak
kullanÝlan veri tabanÝndan okunarak hÝzlÝ bir ßekilde,
doÛru bilgiye erißim saÛlanmÝßtÝr.
Bu •alÝßma ile, artÝk vazge•ilmez bir teknoloji haline
gelen bilgisayar yazÝlÝm ve donanÝmlarÝnÝn orman
yollarÝnÝn planlanmasÝnda kullanÝlmasÝ baßarÝlmÝßtÝr.
Bšylece, hazÝrlanmasÝ dŸßŸnŸlen Orman Bilgi Sistemi
(ORBÜS) i•in ilk uygulamalardan biri ger•ekleßtirilmißtir.
Orman Genel MŸdŸrlŸÛŸ'nde son yÝllarda •ok yšnlŸ
olarak sŸrdŸrŸlen ormancÝlÝk hizmet ve uygulamalarÝnÝn
daha hÝzlÝ, daha ekonomik ve daha etkin bir ßekilde
yŸrŸtŸlmesi ve uygulayÝcÝlar arasÝndaki koordinasyonun
saÛlanabilmesinde gerekli olan temel altlÝk haritalarÝn
Ÿretilmesi ve bu konuda •alÝßanlarÝn tŸm isteklerine cevap
verecek olan orman bilgi sistemi olußturma •alÝßmalarÝna
davam edilmeli ve en kÝsa sŸrede tamamlanmalÝdÝr.
†lke ormanlarÝnÝ rasyonel olarak ißletmeye a•ÝlmasÝ
i•in orman yol ßebeke planlarÝnÝn yenilenmesi ißlemi bir an
šnce tamamlanmalÝdÝr. Bu yenileme ißleminin sŸrecinde
šncelikle amaca hizmet edecek kriterlerin saÛlÝklÝ bir
ßekilde belirlenmesi ve bu kriterler gšz šnŸnde
bulundurularak bšlge bazÝnda projelerin yapÝlmasÝnda
coÛrafi bilgi sistemlerinin kullanÝlmasÝ zaman ve maliyet
a•ÝsÝndan faydalÝ olacaktÝr.
O. ERDAÞ, S. G†M†Þ
619
1. Erdaß, O., Acar, H. H., Tunay, M., ve Karaman, A., "TŸrkiyede
Orman Üß•iliÛi ve †retim, Orman YollarÝ, Orman †rŸnleri
Transportu, OrmancÝlÝkta Mekanizasyon ve MŸlkiyet Ð Kadastro ile
Ülgili Sorunlar ve ‚šzŸm …nerileri", TŸrkiye OrmancÝlÝk Raporu,
KT† Orman FakŸltesi YayÝn No:48, Trabzon, 1995 .
2. Se•kin, ….B., Bir Orman Yol Projesinde GŸzergah PlanÝnÝn
HazÝrlanmasÝ. Ü.†. Orman FakŸltesi Dergisi, Seri B, SayÝ 3, s., 92
- 108, 1984.
3. Kšse, S., …zkan, M., Baßkent, E,Z., ve GŸl, A., Orman
Üßletmelerinde Veri TabanÝ OlußturulmasÝ, 1. Ulusal Karadeniz
OrmancÝlÝk Kongresi, Trabzon, Bildiriler KitabÝ, Cilt 4, s., 308-315,
1995.
4. Taßtan, H., Bank. E., CoÛrafi Bilgi Sistemlerinde konuma baÛlÝ
analizler, CBS 94 1. Ulusal CoÛrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu,
Trabzon, Bildiriler kitabÝ, s:33- 52, 1994.
5. BayoÛlu, S., Se•kin, …., ÞentŸrk N., Orman YollarÝnÝn Bilgisayar
OrtamÝnda Projelendirilmesi, 1. Ulusal Karadeniz OrmancÝlÝk
Kongresi, Trabzon, Bildiriler KitabÝ, Cilt 4, s. 248-255, 1995.
6. T.C. Orman Genel MŸdŸrlŸÛŸ, 1999 YÝlÝ Orman YangÝnlarÝ Üle
MŸcadele Eylem PlanÝ, OGM, YayÝn Dairesi BaßkanlÝÛÝ, 52 s.,
Ankara, 1998.
7. Minamakata, Y., Effective Forest Road Planning for Forest
Operations and the Environment, COFE/IUFRO Conference, Orono,
Maine, Bildiriler KitabÝ, s., 219-224, 1984.
8. Duglas, R.A., ve Hendersson, B.S., Computer Assisted Forest Road
Route Location, Proceedings of the Council On Forest Engineering
10th Annual Meeting, Syracuse, New York, s., 201-214, 1987.
9. Lee, B.B. ve Tomlin, C.D., Automate Transportation Corridor
Allocation, GIS World, 10, 1, s., 56-60, 1997.
10. GŸmŸß, S., Orman Yol Ge•kilerinin Belirlenmesinde CoÛrafi Bilgi
Sistemlerinden Yararlanma ÜmkanlarÝ †zerine AraßtÝrmalar, YŸksek
Lisans Tezi, K.T.†. Fen Bilimleri EnstitŸsŸ, 1997.
11. Acar, H. H., Ma•ka Orman Üßletme MŸdŸrlŸÛŸnde 1990 YÝlÝ Sel
Felaketi SonrasÝ Orman YollarÝnda Olußan Zararlar ve Bunun Orman
Transportu †zerine Olan Etkileri, Ekoloji ‚evre Dergisi, 7, 6 , s.
14-17, 1993.
12. BayoÛlu, S., Akdeniz Bšlgeside Orman YollarÝ, Transport SorunlarÝ
ve …nlemleri, TŸrkiye'de Akdeniz Bšlgesi Orman YollarÝ ve
OrmancÝlÝÛÝna Ülißkin Bilimsel YaklaßÝmlar, Ü.†. Orman FakŸltesi,
Orm. Araß. Ve Uyg. Mer. MŸd. YayÝnlarÝ, Üstanbul, 1992.
Kaynaklar
