Mobilność społeczna i przestrzenna

1. Ruchliwość przestrzenna mieszkających w Polsce osób w wieku do 30 lat jest niska. Około 75% badanych nigdy nie zmieniło miejsca (miejscowości) zamieszkania. Na migrację stałą nieco częściej decydują się młode kobiety niż mężczyźni, natomiast status społeczno-ekonomiczny rodziny, z której wywodzi się respondent, nie wpływa znacząco na skłonność do mobilności. 2. Mobilność przestrzenna jest silnie uwarunkowana wielkością miejscowości pochodzenia. Przynajmniej jedną zmianę miejsca zamieszkania ma za sobą 40% młodych Polaków wychowanych w małych gminach (do 10 tysięcy mieszkańców). Wśród osób pochodzących z miast o populacji przekraczającej 100 tysięcy przeprowadzało się tylko 17%. 3. Podjęcie studiów wyższych sprzyja mobilności przestrzennej, co widać dobrze na tle ogólnie niskiej skłonności do stałej migracji. Wprawdzie tylko co dziesiąty maturzysta podejmując studia, zmienia jednocześnie miejsce zamieszkania, jednak około 40% osób, które choć raz przeprowadziło się przed ukończeniem 30. roku życia, zrobiło to z powodu podjęcia nauki. 4. Tylko 17% maturzystów, przymierzając się do rozpoczęcia studiów, składało dokumenty rekrutacyjne w więcej niż jednym mieście. Częściej rozważane były różne kierunki studiów (36%) oraz uczelnie (32%). Zaledwie 15% maturzystów decyduje się na studia w innym województwie niż to, w którym uzyskało maturę. 5. Jednym z istotnych czynników związanych z niską mobilnością młodych Polaków jest koszt samodzielnego mieszkania. Blisko 60% respondentów pod koniec studiów nadal mieszkało we wspólnym gospodarstwie z rodzicami (lub przynajmniej jednym z rodziców). Rodzina jest dla większości respondentów głównym źródłem utrzymania przez cały okres nauki. 6. Skala awansu społecznego, mierzonego osiągnięciami edukacyjnymi, jest w Polsce bardzo znaczna. Trzy czwarte absolwentów wyższych uczelni osiągnęło wyższy poziom wykształcenia niż ich matki. Także ponad połowa absolwentów techników, uzyskując maturę, osiąga wyższy poziom wykształcenia niż własne matki. 7. Mimo powszechności awansu społecznego wpływ pochodzenia społecznego na wybory edukacyjne i zawodowe nadal pozostaje znaczący. Charakter wykształcenia oraz zawód rodziców, a także miejsce wychowania w istotnym stopniu, choć mniejszym niż dawniej, determinują wybór kierunku kształcenia na etapie szkoły średniej, decyzję o kontynuacji nauki w szkole wyższej, a także tryb studiowania. 8. Wyniki badania pokazują, że wykształcenie rodziców, ich zawód oraz wielkość zamieszkiwanej miejscowości wpływają na jakość szkół, w których uczą się ich dzieci. W przypadku szkół średnich rodzinny kapitał wykształcenia, prestiżowy zawód matki lub ojca i pochodzenie z dużego miasta pomagają uczniowi trafić do placówki o ponadprzeciętnych wynikach egzaminów maturalnych oraz ponadprzeciętnej edukacyjnej wartości dodanej. 9. Wpływ pochodzenia społecznego na jakość otrzymanego wykształcenia jest znacznie silniejszy na poziomie szkoły wyższej niż średniej. Powiązanie wyników badania z rankingiem uczelni opracowanym przez portal Perspektywy prowadzi do wniosku, że zarówno wykształcenie matki, zawód rodziców, jak i wielkość miejscowości, w której student się wychował, mają bardzo znaczący wpływ na jakość uczelni, w której się kształcił. Osoby z rodzin o niskim statusie społeczno-ekonomicznym uzyskują dyplomy gorszych szkół wyższych. Częściej także niż osoby o wysokim SES studiują w trybie niestacjonarnym i są zmuszone łączyć studia z pracą zawodową. 10. W Polsce nadal przeważa model rozwoju indywidualnego, w którym wiedzę akademicką i doświadczenie zawodowe zdobywa się odrębnie. Tylko co piąty student pracuje zawodowo na początku pierwszego roku studiów, pod koniec ostatniego roku studiów pracuje zawodowo 40% respondentów. 11. Najsilniejszą determinantą statusu zawodowego jest płeć. Ma ona silny wpływ na wybór profilu kształcenia w szkole średniej, wybór przedmiotów maturalnych oraz kierunku studiów. Po zakończeniu edukacji kobietom trudniej jest znaleźć pracę, także znacznie częściej niż mężczyźni znajdują się poza rynkiem (nie mają pracy i jej nie szukają). Kobiety, które pracują, uzyskują niższe miesięczne zarobki niż mężczyźni, nawet jeśli porównamy mężczyzn z wykształceniem średnim z kobietami z wykształceniem wyższym. 12. Absolwenci wyższych uczelni, poszukując zatrudnienia, nie mają znaczącej przewagi nad osobami z wykształceniem średnim. Odsetek poszukujących pracy, jak również struktura pracujących z uwagi na formę zatrudnienia są bardzo zbliżone w obu grupach. Także tryb studiowania i rodzaj uczelni (publiczne versus niepubliczne) nie mają silnego wpływu na prawdopodobieństwo zatrudnienia. 13. Jednak osoby z wyższym wykształceniem zarabiają średnio miesięcznie o 15,5% więcej niż respondenci z wykształceniem maturalnym. Zróżnicowanie wynagrodzeń ze względu na pochodzenie społeczne wewnątrz populacji osób z wyższym wykształceniem jest silniejsze niż między różnymi kategoriami wykształcenia respondentów. Osoby z dyplomem magistra posiadające matkę z wyższym wykształceniem osiągają dochody o 19% wyższe od tych magistrów, których matki nie ukończyły studiów.