Hans Gribnau

• Professor
• Professor (Full) at Tilburg University

Klagen over de kwaliteit van de belastingwetgeving is van alle tijden. Maar aan welke normen moet wetgeving dan voldoen en gelden die ook voor belastingwetgeving? Wanneer is dan sprake van een onrechtvaardige belastingwet? Ongeveer 800 jaar geleden schreef Thomas van Aquino al hierover. In deze bijdrage onderzoek ik zijn natuurrechtelijke ideeën di...

This book is a continuation of the prestigious series which is drawn from the papers of the biennial Cambridge Tax Law History Conference. The authors are a mix of academics and senior tax professionals from the judiciary and practice with representatives from nine countries. The series continues to investigate current tax policy debates in an hist...

Zonder belastingen werkelijke maatschappelijke samenwerking illusoir is. Ieder wordt geboren in een maatschappij die de vrucht is van de samenwerking van generaties voor hem of haar. Het samen handelen van die talloze individuen geeft vervolgens vorm aan de huidige maatschappij en legt fundamenten voor de toekomst. Belastingen dragen daaraan bij om...

This chapter considers some of the most important political philosophers of the Enlightenment (taken as broad concept) – thinkers whose reflections on the idea of a social contract we relate to their views on taxation. Hobbes argues for an (almost) absolute political sovereignty and legal authority and corresponding obedience of citizens constitute...

In dit artikel analyseren wij de vereenvoudigingsproblematiek vanuit het perspectief van de Belastingdienst. Dit zijn aantal ‘quick wins’ waarvan het relatieve belang niet duidelijk is, een algemene inventarisatie van soorten knelpunten ontbreekt. Ook ontbreekt een systematische analyse. Vervolgens bespreken wij een aantal deels in het Vereenvoudig...

Het ambtelijke Bouwstenen-project doet tal van voorstellen voor een 'beter belastingstelsel'. Rapport 11 van dit project is getiteld 'Vereenvoudiging belastingstelsel.' Het rapport bevat twee soorten vereenvoudigingsvoorstellen. Enerzijds worden vanuit het perspectief van een doelmatige uitvoering en handhaving van wetgeving door de Belastingdienst...

De coronacrisis geeft het thema fiscale ethiek een bijzondere urgentie. De overheid geeft veel geld uit om bedrijven en andere sectoren van de maatschappij te ondersteunen. De vraag is dan uiteraard: wie draagt wat bij? Wie betaalt loyaal belastingen en wie drukt zich-bijvoorbeeld door uitgekiende estate planning? Wie voelt zich verantwoordelijk vo...

Van de overheid en tal van andere organisaties zoals ondernemingen wordt tegenwoordig verantwoord gedrag verwacht. Instituties en organisaties die macht en invloed hebben op ons leven dienen daar op een verantwoorde manier mee om te gaan. Ze dienen tegemoet te komen aan de wensen, voorkeuren en belangen van belanghebbenden en de maatschappij in het...

Paying taxes, as determined by the legislature, is a moral obligation owed by members of a community to their community. Question is whether paying taxes has become an exclusively legal affair: a legal obligation towards the state, replacing a moral obligation towards society. This chapter tries to find an answer to that question by analysing socia...

De centrale vraag in dit artikel is: bevordert (ervaren) legitimiteit van de fiscale rechtshandhaving de bereidheid van burgers om belasting te betalen? Bij de beantwoording van deze vraag komt aan de orde wat legitieme rechtshandhaving in psychologische zin inhoudt en hoe dergelijk handelen zich verhoudt tot het gedwongen karakter van de belasting...

De wetgever en de Belastingdienst gebruiken beide be-paalde instrumenten om de burger te prikkelen tot bepaald gedrag. De wetgever gebruikt fiscale incentives, fiscale snoepjes om de burger te sturen. De wet bevat ook diverse sancties om te belastingplichtige te prikkelen tot naleving van zijn fiscale verplichtingen. Daarnaast maakt de Belas-tingdi...

Burgers hebben bijna dagelijks te maken met belastingen. De vraag is vanuit welk perspectief dat gebeurt: hoe kijken diegenen die bepalen wat het belastingrecht is aan tegen de burgers, de belastingbetalers? Zien of veronderstellen zij een burger die deskundig en zelfredzaam is, die eenvoudig zijn rechtspositie kan kennen en daarnaar kan handelen?...

prof.mr.dr. J.L.M. Gribnau * Machiavelli en legitieme belastingen Het denken van Machiavelli ontmoet vaak de nodige argwaan. Ten onrechte; hij maakt een fundamentele spanning en wisselwerking zichtbaar tussen macht en vertrou-wen. Zorgvuldig balanceren kan daarom zorgen voor legiti-miteit. Die spanning tussen het vermogen om krachtig en doortastend...

The relationship between tax and sustainability is not an easy one. Separately, both topics are in general well understood and given due attention in most corporations. Nevertheless, tax specialists do not readily combine those two topics with regard to public tax governance, let alone the tax governance of corporations. One thing that is troubling...

This chapter deals with the obligation to pay taxes. It starts from the idea of voluntary taxation. In ancient Athens, the wealthy had a moral obligation to pay a periodic voluntary contribution (‘ liturgy ‘). They paid for religious festivals and military expeditions which benefited society. This progressive voluntary tax was seen as a prerequisit...

The tax practices of multinationals are in the eye of the storm. The public outcry reflects deep concerns about the moral integrity of the tax system. Taxes make society and freedom possible, and paying taxes is about sharing the financial burden involved in societal cooperation. The distribution of the tax burden is an expression of the values of...

Transparantie is een bekend begrip in de fiscaliteit. De rechtsvorm wordt dan genegeerd en de resultaten worden toegerekend aan de achterliggende rechtssubjecten. Meer recent is de opkomst van een ander begrip transparantie: het gaat dan om openbaarheid, toegankelijkheid en begrijpelijkheid. Burgers hebben een enorme behoefte aan kennis en informat...

Available for download atSSRN: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3119552 The purpose of this contribution is to explore the possibility of integrating tax with corporate social responsibility (CSR). Some corporate directors seem to argue that they do not have a choice with regard to tax planning, implying that a responsible tax...

Tax law provisions only have the desired effect if these are properly administered. In each country, tax administration is governed by different sets of rules which together form the so-called 'tax administration governance framework'. This framework includes rules which vest the powers of administration in the tax authority, determine the rights a...

The relationship between tax and sustainability is not an easy one. Separately, both topics are in general well-understood and given due attention in most corporations. Nevertheless, tax specialists do not readily combine those two topics with regard to public tax governance, let alone the tax governance of corporations. One thing that is troubling...

Revenue authorities nowadays use different kinds of behaviourally informed strategies – functioning as ‘tax nudges’ – to raise voluntary compliance. This chapter begins with setting out the background of promoting voluntary compliance by employing behaviourally informed tools. Because these tax nudges are being operated in a legal environment, vari...

The Integrity of the Tax System after BEPS: A Shared Responsibility The international tax system is the result of the interaction of different actors who share the responsibility for its integrity. States and multinational corporations both enjoy to a certain extent freedom of choice with regard to their tax behaviour – which entails moral responsi...

Available for download at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3021914 Multinational corporations’ tax practices are hotly debated nowadays. Multinationals are accused of not paying their fair share of taxes. Apparently, acting within the limits set by law is not sufficient to qualify as morally responsible behavior anymore. This article offers ethica...

Fiscalisten voelen zich vaak ongemakkelijk zodra het over fiscale ethiek gaat. De fair share discussie is daar een voor-beeld van. Ethiek is echter inherent aan het belastingrecht – dus ook het gebruik daarvan.

Adam Smith’s taxation maxims found fertile ground in the Netherlands in the early nineteenth century—a time of national tax reform. But as the century drew to an end, progressive liberal thinking parted from its British inspiration. John Stuart Mill’s ‘equality of sacrifice’ was rejected by Nicolaas Pierson, the leading political economist of his a...

De bevoegdheden van de fiscus en de informatie- en meewerkverplichtingen van belastingplichtigen breiden zich gestaag uit. De strijd tegen belastingontduiking en –ontwijking is hiervan een belangrijke aanjager. Het vizier is nu ook gericht op intermediairs die voor de ontduikers en ontwijkers vaak onontbeerlijke hand- en spandiensten verrichten. S...

These are the papers from the 8th Cambridge Tax Law History Conference held in July 2016. In the usual manner, these papers have been selected from an oversupply of proposals for their interest and relevance, and scrutinised and edited to the highest standard for inclusion in this prestigious series. The papers fall within five basic themes: Two pa...

De kwaliteit van fiscale wetgeving gaat gebukt onder een aantal feilen, zoals inconsistentie, onzorgvuldigheid, gebrek aan uitvoerbaarheid, overmatige ingewikkeldheid en het ontbreken van wetgeving waar deze juist nodig zou zijn. In deze bijdrage koppel ik deze thema's aan de professionele ethiek van (externe) belastingadviseurs. Daarbij besteed ik...

Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2781205 Multinationals’ tax practices are the subject of much discussion nowadays. The media has been reporting stories about tax avoidance and/or companies not paying their “fair share” of taxes. Thus, multinational enterprises are currently in the eye of the storm. Their allegedly aggressive tax planni...

Gedurende een groot gedeelte van de negentiende eeuw is er nog nauwelijks sprake van belastingwetenschap. Het belastingstelsel wordt bestudeerd binnen de economische wetenschap (staathuishoudkunde). Belastingbeginselen worden dan ook meer economisch ingekleurd. Zo worden uitspraken gedaan over de verdeling van de belastingdruk vanuit de politieke e...

Willem Witteveen promoted a communicative style of regulation with a focus on communication and dialogue between parties of more equal standing. The Dutch tax administration uses this approach to achieve voluntary compliance - supplementing the traditional command-and-control method of regulation. The underlying value of reciprocity entails a deman...

De rechtsstaat wordt gekenmerkt door de trias politica. De spreiding van bevoegdheden over wetgevende, uitvoerende en rechterlijke machten is een kernwaarde van de rechtsstaat. Toch getuigt het beleid van de Belastingdienst soms van te weinig respect voor die rechtsstatelijke kernwaarde – hetgeen repercussies heeft voor een andere rechtsstatelijke...

Taxpayers have to plan their tax affairs to plan their life or develop their business strategy. Often tax planning is encouraged and intended by tax legislation but sometimes it is not. By way of tax incentives, the tax legislator often tries to steer citizens’ behaviour to achieve all kind of policy goals. This way the tax legislator stimulates ta...

De Franse econoom Piketty heeft het afgelopen jaar de wereld veroverd. Ook in Nederland viel hem veel aandacht ten deel. Zijn pleidooi voor een wereldwijde vermogensbelasting als instrument om de groeiende ongelijkheid te bestrijden werd ontvangen met de nodige scepsis. Opvallend is dat Piketty economie weer als politieke economie opvat. Hij werd z...

Belastingen vormen een omvangrijke ingreep in de vrijheid van de burgers. Zij worden in het algemeen gezien als een gedwongen bijdrage aan de schatkist. Dwang is nodig omdat belastingen niet afhankelijk kunnen zijn van vrijwillige actie en eigen initiatief van de belastingplichtigen, zo is de gedachte. Maar kunnen belastingen als afgedwongen heffin...

Belastingen zijn een moreel fenomeen. Zonder belastingen geen vrijheid, maatschappij of markt. Belastingen drukken bovendien een vorm van solidariteit uit. De integriteit van het belastingrecht berust op, en is afhankelijk van, het respect dat overheid en burgers tonen voor de onderliggende (rechts)beginselen. Belastingplichtigen dragen dus ook ver...

Spreiding van rechtsvormende macht is essentieel voor de vrijheid van de burger. Degenen die in de democratische rechtsstaat met macht zijn bekleed dienen zich het belang van tegenwicht te realiseren. De belastingrechter vormt een belangrijke ‘check’ tegen de macht van de staatssecretaris van Financiën - wetgever én politiek verantwoordelijke voor...

What is the use of legal principles in taxation? And do they have anything to do with morality? These are the main questions this article addresses -- focusing on the theoretical and practical role of fundamental legal principles on the European continent.It is argued that principles indeed embody the dimension of morality (justice, fairness) -- ot...

De rule of law is de heerschappij van rechtsbeginselen, die de kern van het recht in de moderne democratische rechtsstaat vormen. De gedachte dat rechtsbeginselen het normatieve fundament van het recht zijn, leidt tot een specifieke conceptie van de rechtsbetrekking tussen fiscus en belastingplichtige en met name van de plichten die zij wederzijds...

Fundamental legal principles may function as a check on legislative power protecting citizens against arbitrary interferences with their liberty. This contribution deals with the principle of equality and the principle of certainty. First, the testing of legislation against the principle of equality is presented as a case study of constitutional re...

Belastingrecht is geen rustig bezit. Sterker nog, belastingrecht is steeds meer een hectische aangelegenheid. Zonder het verleden te romantiseren, kunnen we zeggen dat het belastingrecht lijdt aan een bovenmatig gebrek aan stabiliteit en duurzaamheid. De wetgever draagt daar in belangrijke mate aan bij. De belastingwetgever is hyperactief. Sterker...

Het begrip ‘wederkerigheid’ speelt in verschillende rechtsgebieden speelt een rol – ook in het bestuursrecht. Dit laatste lijkt paradoxaal omdat de rechtsbetrekking tussen bestuur en burger wordt gekenmerkt door juridische asymmetrie: het recht kent de rechtssubjecten in deze rechtsbetrekking ongelijke bevoegdheid toe tot het bepalen van hun respec...

In deze bijdrage verken ik voor de fiscaliteit de betekenis van verschillende vrijheidsbegrippen: negatieve vrijheid, positieve vrijheid, en vrijheid als niet-afhankelijkheid. Belastingen zijn een belangrijk middel om de vrijheid van de burger te garanderen en vormen tevens een beperking van diens bestedingsvrijheid, zijn keuzevrijheid wordt minder...

De centrale vraag is van deze studie is: welke betekenis heeft wederkerigheid in het belastingrecht. Meer specifiek gaat het om de betekenis van wederkerigheid voor de fiscale actoren. Wederkerigheid is het perspectief dat gekozen is om meer grip te krijgen op fiscale ethiek. Ik onderzoek daarom eerst de notie ‘wederkerigheid.’ Uitgangspunt is dat...

De snelheid waarmee belastingwetten worden ingevoerd ongekend. Maar haastige spoed is zelden goed. Snelheid gaat al gauw ten koste van kwaliteit. Bij de fiscale wetgevingsprocedure zijn er expliciet of impliciet altijd belangrijke waardeoordelen in het geding. Dat geldt voor het product van het wetgevingsproces, de wet, maar ook voor de procedure z...

De wetgever heeft de schrijf- en tikfoutenjurisprudentie gecodificeerd en navordering mogelijk gemaakt in geval van kenbare fouten die het gevolg zijn van de veranderde - geautomatiseerde - werkwijze van de Belastingdienst. De auteur onderzoekt het criterium van de kenbaarheid en de geautomatiseerde werkwijze als oorzaak van fouten in de context va...

Belastingheffing dient het algemeen belang. Een basale vraag is dan of het recht grenzen stelt aan de macht van de soevereine belastingwetgever. Met andere woorden: vloeien er uit het begrip soevereiniteit kwaliteitsnormen voort waaraan fiscale regelgeving ten minste moet voldoen? Het antwoord op deze vraag wordt hier gezocht in een analyse van de...

De eis van het nieuwe feit is de kern van het leerstuk van de navorderingsaanslag. De inspecteur moet beschikken over een feit dat bij de aanslagregeling niet bekend was of redelijkerwijs niet bekend had kunnen zijn. Navorderen is dus niet mogelijk indien de te lage aanslag te wijten is aan een onjuist inzicht in de feiten of het recht. Navordering...

De massale problemen bij de Belastingdienst kunnen tot legitimiteitsverlies van de Belastingdienst leiden. Gevolg kan zijn een slechtere belastingmoraal en een verminderde compliance. Voor de gemiddelde belastingplichtige is vertrouwen in de Belastingdienst veel belangrijker dan pakkans en sancties. Onpartijdig, behoorlijk en respectvol handelen ve...

The EU increasingly uses diversified (new) governance mechanisms in order to improve its performance and legitimacy. In tax matters, various kinds of soft law are used, in indirect as well as in direct taxation. One such instrument, the Code of Conduct for Business Taxation, is deployed to tackle harmful tax competition with respect to direct taxat...

Rechtsbeginselen zijn de morele kern van het belastingrecht. Zij verdienen daarom bijzondere aandacht. Ik zal hier een aantal aspecten van rechtsbeginselen bespreken waarbij ik mij natuurlijk zal moeten beperken. Achtereenvolgens komen aan bod de eigenaardige morele lading van rechtsbeginselen, de specificiteit van belastingbeginselen ten opzichte...

De strijd om belastingrechtvaardigheid heeft positieve kanten, ja, die strijd is zelfs noodzakelijk. Wat rechtvaardig is, kan alleen maar bepaald worden door discussie en debat. Dat geldt niet alleen voor de totstandkoming van belastingwetten maar ook voor de vaststelling van de belastingschuld van een individuele belastingplichtige. Asymmetrie in...

Law-making by way of administrative rules and horizontal supervision are two forms of new governance in Dutch tax law. Both forms of soft law show the tax administration's shift away from the traditional deterrence approach to a compliance strategy with a focus on more responsive and cooperative regulation. This change of attitude is mirrored by a...

Als we spreken over belastingrecht en ethiek dan denken we waarschijnlijk in eerste instantie aan de wijze waarop burgers zich opstellen tegenover de belastingwet. Belastingrecht en ethiek kennen echter meer raakvlakken: denk aan de professionele moraal van fiscalisten in verschillende functies. Burgers en fiscale professionals kunnen zich meer en...

The European institutions strive for more open and informal governance. The use of soft law is part of the new legislative policy, often also with a view to establishing closer cooperation or even harmonisation of direct taxation between the Member States in a non-binding way. The Code of Conduct for Business Taxation is a well-known soft law instr...

De integriteit van het belastingrecht is afhankelijk van overheid en burgers. Vanuit het ideaal van juridische integriteit volgt het streven naar een coherent en consistent belastingstelsel. Dit moet met respect voor beginselen opgebouwd en ontwikkeld worden. Personen en organisaties dienen dit respect te tonen. De integriteit van het belastingstel...

In deze bijdrage wordt ideaal rechtvaardigheid geoperationaliseerd in meer tastbare, maar toch nog vrij algemene, evaluatiemaatstaven. Een beoordeling door de belastingwetenschap van de Wet Inkomstenbelasting 2001 kan op zich vanuit twee invalshoeken plaatsvinden. Enerzijds kan de belastingwetenschap politiek-maatschappelijke en beleidsmatige opvat...

Dit boek is gewijd aan de rechtsbetrekking tussen fiscus en belastingplichtige. Hoe heeft deze rechtsbetrekking zich de laatste decennia ontwikkeld? Wat zijn de juridische fundamenten van deze rechtsbetrekking? Een antwoord op deze vragen vereist een grondige bezinning op de begrippen rechtsbeginsel en rechtsbetrekking in een rechtsstatelijke conte...