Uniwersytet Kazimierza Wielkiego

Rozwój technologii medycznych, automatyzacja pewnych obszarów medycyny, coraz częstszy udział „nie-ludzi” w procesach terapeutycznych oraz ich wzrastające znaczenie dla podopiecznych to zagadnienia wynikające z rozwoju trans- i posthumanizmu, które implikują konieczność zmiany w podejściu do podmiotu i przedmiotu badań pedagogiki specjalnej, w tym studiów nad niepełnosprawnością, oraz w nastawieniu badawczym związanym z granicami zainteresowania naukowego tej subdyscypliny.

Prezentowany artykuł to studium przypadku 15-letniego chłopca z sekwencją Pierre’a Robina i znacznymi trudnościami w komunikacji językowej. Opisano w nim sytuację rodzinną chłopca, jego stan zdrowia, edukację oraz wykorzystanie nowych technologii w stymulowaniu rozwoju mowy. Autorka artykułu miała możliwość obserwowania chłopca w procesie terapii logopedycznej w latach 2016–2019. Równolegle prowadzone kilkuletnie, wielospecjalistyczne leczenie oraz oddziaływania terapeutyczne przyczyniły się do poprawy funkcjonowania chłopca zarówno w sferze społecznej, emocjonalnej, jak i komunikacyjnej. W artykule uwypuklono oddziaływanie nowych technologii (medycznych i edukacyjnych), które okazały się dla chłopca nieocenionym wsparciem terapeutycznym i wpłynęły na jego dzisiejsze funkcjonowanie.

Inspiracją do przygotowania prezentowanych w tomie artykułów są pytania o relacje przedmiotu badań pedagogiki specjalnej i studiów o/nad niepełnosprawności/-ą ze współczesnymi przemianami myśli humanistycznej. Przemianami, które otwierają się na sprawstwo nie-tylko-ludzkich bytów, które pozwalają humanistyce rezygnować z metodologicznego puryzmu, sztywno określonych granic dyscyplin, dobrze nam znanych dualizmów i opozycji: kultura–natura, podmiot–przedmiot, sprawczy ludzie – poddana materia itd. W wielu odsłonach nowa humanistyka – bo o tym niejednorodnym nurcie tutaj mowa – nie poprzestaje na kontestowaniu i opisywaniu świata, ale stawia przed sobą zadania uruchamiania aktywizmów i zmiany rzeczywistości, zadań od zawsze bliskich pedagogice i pedagogice specjalnej. Nowohumanistyczne postulaty są ujmowane w niejednorodne „zwroty”: „ku materialności”, „ku rzeczom”, „ku sprawczości”, „relacyjnym” itd. (Teksty drugie 1/2017, Teksty drugie 4/2017, Czapliński, Nycz i in., 2017, Gajewska, 2012, Domańska, 2010, Domańska, 2007, Domańska, 2008), które doceniają różne uwrażliwienia na rzeczy, proces i sieciowy charakter rzeczywistości, poszukują możliwości działania w świecie: „[N]owa humanistyka zamiast transgresji szuka możliwości subwersji; rzadziej mówi o przekraczaniu granic, częściej – o sztuce ich rozpoznawania i pożytkowania; nie operuje figurą «zerwania»”, lecz tropem «wiązania», «splot», «węzła» (Czapliński, 2017, s. 15).

Celem artykułu było omówienie zjawisk, takich jak hejt i mowa nienawiści w stosunku do osób z niepełnosprawnością. Zjawiska te zostały przeanalizowane w odniesieniu do koncepcji posthumanizmu krytycznego Pramoda K. Nayara. W artykule kolejno zaprezentowano ustalenia teoretyczne dotyczące posthumanizmu oraz hejtu i mowy nienawiści. Następne poruszone kwestie to: przykłady wspomnianych zjawisk, których adresatami są osoby z niepełnosprawnościami lub ich najbliższe środowisko (rodziny, opiekunowie), oraz refleksja autorki nad nimi odnosząca się do koncepcji Nayara.

Przedmiotem tego artykułu są refleksje dotyczące funkcjonowania warsztatów terapii zajęciowej (WTZ) jako przestrzeni umożliwiającej zmiany funkcjonowania osób z niepełno(sprawnością). Opracowanie zawiera wskazania do optymalizacji działalności praktycznej, ukierunkowanej na świadome tworzenie kontekstu służącego zmianie i rozwojowi jednostek. Ważnym elementem takich oddziaływań wydaje się być proces „sygnifikacji”, czyli nadawania znaczeń doświadczeniom jednostek będących podmiotem różnorodnych oddziaływań o charakterze edukacyjnym, wychowawczym czy też terapeutycznym. Istotą owego procesu jest kreowanie konstruktywnych narracji, opowieści dotyczących określonych sytuacji wychowawczych. Wzrost świadomości personelu co do ważności i zasadności tworzenia przestrzeni semiotycznej do nadawania konstruktywnych znaczeń doświadczeniom uczestników WTZ.

Artykuł przedstawia program 10 sesji (spotkań) „Opowieści w drodze”, którego adresatami uczyniono osoby z (niepełno)sprawne Program jest adresowany przede wszystkim do osób, które urodziły się w pełni zdrowe, funkcjonalne, jednak na skutek nieszczęśliwego wypadku czy choroby stały się niepełnosprawne. Ma na celu przepracowanie trudnej sytuacji, zdarzenia krytycznego, uruchomienie strategii zaradczych w walce z kryzysem, pokierowanie życia ku przyszłości, w której narrator odnajdzie sens życia, radość. Każdą sesję rozpoczyna zwrot „Opowiem wam o…”. Pojedyncza sesja obejmuje inny tematycznie obszar związany z narratorem, jego dotychczasowym życiem, potrzebami czy pragnieniami. W programie określono szczegółowo miejsce odbywania spotkań, czas trwania sesji, zasady uczestnictwa. To przedsięwzięcie podkreśla walory snucia opowieści i jej możliwości oceny zdarzeń (w tym zdarzeń krytycznych, traumatycznych) z przeszłości przez pryzmat czasu teraźniejszego. Odwołuje się również do wątków posthumanistycznych, w których rolę (obok słowa) odgrywają wspomnienia, znaczące przedmioty, pamiątki, dzięki którym człowiek przeżywa na nowo swoje życie, uzewnętrznia je w podjętej opowieści.

Rozwój transhumanizmu i posthumanizmu inspiruje i prowokuje do stawiania pytań i formułowania problemów ważnych dla pedagogiki oraz jej subdyscyplin – zwłaszcza pedagogiki specjalnej. Idee konstytuujące oba te nurty skłaniają do refleksji na temat takich kategorii, jak „człowiek” i „człowieczeństwo”, w związku z podejmowanymi próbami położenia kresu wszelkim cierpieniom fizycznym i psychicznym, chorobom, ograniczeniom natury ludzkiej. Za pośrednictwem technologii GNR/GRIN trwa techniczna redefinicja ewolucji Homo sapiens, którą określa się „odczłowieczaniem”, „cyborgizacją”, a w efekcie której mielibyśmy osiągnąć wyższe stadia rozwoju, najpierw jako transludzie, a potem jako postludzie. Wybranym zagadnieniom w tym obszarze problemowym poświęcono ten artykuł.

Opowieść została poświęcona idei pedagogiki/terapii skupionej na relacji rzeczy i ludzi. Z jednej strony postaram się ukazać/pokazać/nakreślić, iż „jedyna i słuszna” droga w spotkaniu z osobą z zaburzeniami psychicznymi jest swoistą przemocą systemową, której zadaniem jest utrzymywanie poziomu normalności w społeczeństwie. W działaniach pomocowych nie dostrzegamy jej, ponieważ porządkuje rzeczywistość (zawarta jest właśnie w systemach społecznych, ekonomicznych i politycznych (Žižek, 2010, s. 5–6; Misiarz-Filipek, 2015, s. 10), która polega na stwarzaniu pozorów, że coś jest konieczne, gdy w rzeczywistości jest dobrowolne, „wrzucając” człowieka w patologizujący system opieki/terapii/pomocy. Z drugiej strony będę chciał ukazać świat innej nie-ludzkiej relacji z chorym/innym/niepełnosprawnym. Dzięki czemu (mam taką nadzieję) zobaczymy istniejący nierozerwalny związek pomiędzy nimi. Ludzie to nie rzeczy, ale jednocześnie tam gdzie nie ma rzeczy, nie ma też tego, co ludzkie (Krajewski, 2007, s. 43).

Im Beitrag steht die Konstituierung von Emotionen als kommunikativen Praktiken in medialen Diskursen im Fokus des Interesses. Es wird dabei auf ausgewählte Aspekte diskurslinguistischer Emotionsforschung Bezug genommen. Vor dem Hintergrund der Rolle der Medien in der Kodierung von Emotionen wird der Frage der Emotionalisierung von diskursiven Ereignissen nachgegangen. Emotionen werden als diskursive Praktiken auf der intratextuellen und der transtextuellen Ebene der Diskursanalyse untersucht. Am Beispiel der „Nord Stream”-Debatte wird gezeigt, wie Prozesse der Kodierung und der Generierung von Emotionen in der jeweiligen Dimension erfasst und analysiert werden können.

Introduction: Climate change is one of the greatest threats to humanity today. Environmental identity, referring to the individual definition of self through the prism of human’s relationship with nature, and the voluntary simplicity, which refers to the anti-consumer idea of life, are psychological constructs that have been analyzed in terms of personality and sociodemographic correlates in this work. Research Aim: The aim of this exploratory study is to analyze the relationships between environmental identity, voluntary simplicity and personality traits, as well as to search for sociodemographic correlates of the analyzed constructs mainly in the sample of young Poles. Method: In the study, 218 people, including 156 women (71.6% of the entire sample) and 62 men (28.4%), aged 18 to 63 (M = 25.40; SD = 7.43), completed the Environmental Identity Scale, the Voluntary Simplicity Engagement Scale and the HEXACO–60 Personality Inventory. Results: The results showed a high positive correlation between environmental identity and voluntary simplicity (r = 0.73) and their weak positive correlations with openness to experience, honesty-humility, conscientiousness, agreeableness and extraversion, as well as no relationships with emotionality and age. Women scored significantly higher on environmental identity and voluntary simplicity. The place of residence, education, marital and employment status, religion and subjective assessment of the material situation were not related to the analyzed constructs, whereas attitudes towards belief in God or higher force were positively associated with them. Conclusion: The similarity of the analyzed constructs was demonstrated. Personality traits and socio-demographic variables related to them were investigated. The practical implications of the research in promoting voluntary simplicity are discussed. The Polish translation of the Voluntary Simplicity Engagement Scale is presented. It may be used in pro-environmental education among students. Particular attention should be paid to males as a group that is less interested in pro-environmental issues. Wprowadzenie: Zmiany klimatyczne stanowią obecnie jedno z największych zagrożeń ludzkości. Tożsamość środowiskowa, odnosząca się do indywidualnej definicji siebie poprzez pryzmat relacji człowieka z naturą, oraz dobrowolna prostota, stanowiąca antykonsumpcyjną ideę życia, to psychologiczne konstrukty, które przeanalizowano pod względem korelatów osobowościowych i socjodemograficznych. Cel badań: Celem niniejszych eksploracyjnych badań jest analiza związków między tożsamością środowiskową, dobrowolną prostotą i cechami osobowości, a także poszukiwanie korelatów socjodemograficznych analizowanych konstruktów głównie w próbie młodych Polaków. Metoda badań: W badaniach 218 osób, w tym 156 kobiet (71,6% całej próby) i 62 mężczyzn (28,4%), w wieku od 18 do 63 lat (M = 25,40; SD = 7,43), wypełniło Skalę tożsamości środowiskowej, Skalę zaangażowania w dobrowolną prostotę i Inwentarz osobowości HEXACO-60. Wyniki: Wyniki wykazały wysoką dodatnią korelację między tożsamością środowiskową i dobrowolną prostotą (r = 0,73) oraz ich słabe dodatnie związki z otwartością na doświadczenia, uczciwością-pokorą, sumiennością, ugodowością i ekstrawersją, a także brak związku z emocjonalnością i wiekiem. Kobiety osiągnęły istotnie wyższe wyniki tożsamości środowiskowej i dobrowolnej prostoty. Miejsce zamieszkania, wykształcenie, stan cywilny, status zawodowy, wyznawana religia i subiektywna ocena sytuacji materialnej nie różnicowały wyników badanych konstruktów, natomiast stosunek do wiary w Boga lub siłę wyższą był pozytywnie z nimi związany. Wnioski: Wykazano podobieństwo analizowanych konstruktów, a także określono zmienne osobowościowe i socjodemograficzne mające z nimi związek. Omawiane są praktyczne implikacje badań w zakresie promowania dobrowolnej prostoty. Zaprezentowano polskie tłumaczenie Skali zaangażowania w dobrowolną prostotę, która może znaleźć zastosowanie w edukacji proekologicznej wśród studentów. Szczególną uwagę należy zwrócić na mężczyzn jako grupę, która jest mniej zainteresowana kwestiami prośrodowiskowymi.

Permafrost regions are under particular pressure from climate change resulting in widespread landscape changes, which impact also freshwater chemistry. We investigated a snapshot of hydrochemistry in various freshwater environments in the lower Kolyma river basin (North-East Siberia, continuous permafrost zone) to explore the mobility of metals, metalloids and non-metals resulting from permafrost thaw. Particular attention was focused on heavy metals as contaminants potentially released from the secondary source in the permafrozen Yedoma complex. Permafrost creeks represented the Mg-Ca-Na-HCO -Cl-SO ionic water type (with mineralisation in the range 600-800 mg/L), while permafrost ice and thermokarst lake waters were the HCO -Ca-Mg type. Multiple heavy metals (As, Cu, Co, Mn and Ni) showed much higher dissolved phase concentrations in permafrost creeks and ice than in Kolyma and its tributaries, and only in the permafrost samples and one Kolyma tributary have we detected dissolved Ti or Hg. In thermokarst lakes, several metal and metalloid dissolved concentrations increased with water depth (Fe, Mn, Ni and Zn - in both lakes; Al, Cu, K, Sb, Sr and Pb in either lake), reaching 1370 µg/L Cu, 4610 µg/L Mn, and 687 µg/L Zn in the bottom water layers. Permafrost-related waters were also enriched in dissolved phosphorus (up to 512 µg/L in Yedoma-fed creeks). The impact of permafrost thaw on river and lake water chemistry is a complex problem which needs to be considered both in the context of legacy permafrost shrinkage and the interference of the deepening active layer with newly deposited anthropogenic contaminants.

W artykule podjęto próbę pedagogicznego ujęcia odpowiedzi na pytanie: jakie kryteria spełnienia w ojcostwie można przyjąć, stawiając za wzór współczesnemu mężczyźnie Józefa z Nazaretu? W opracowaniu, wzorując się na biblijnym opisie, starano się przybliżyć postać opiekuna Jezusa na tyle, by zmniejszyć dystans, jaki między nim a współczesnymi ojcami wytworzyła tradycja i pobożność ludowa. Tak przedstawiona postać św. Józefa wydaje się bliższa dzisiejszemu mężczyźnie i łatwiejsza do uznania za wzór. W badaniach przyjęto perspektywę pedagogiczną. Najpierw naszkicowano pedagogiczne tło analiz, uzasadniając wartość pedagogicznych inspiracji biblijną figurą św. Józefa. Następnie nakreślono chrześcijańską wizję ojcostwa, aby skorelować perspektywę pedagogiczną z biblijnym kontekstem badań. Główna część artykułu dotyczy interpretacji fragmentów Ewangelii, w których są opisane sceny z życia Józefa. Interpretacja jest ukierunkowana na wskazanie cech tego przykładowego ojcostwa i odniesienie ich do kontekstu doświadczenia ojcostwa współczesnego pokolenia mężczyzn. Ojcostwo św. Józefa cechuje: odwaga, praca, poświęcenie, odpowiedzialność. Wnioskiem mającym wartość pedagogiczną, do którego doprowadziła analiza źródeł, jest wskazanie, że ojcostwo św. Józefa nie jest przykładem „jak poczuć się spełnionym” w ojcostwie, ale jak „spełniać się” w nim.

Care is among the categories that are of interest of many sciences. However, a discipline of pedagogical science that approaches it as the main issue is caring pedagogy. This discipline of pedagogy contemplates different dimensions and manifestations of care, and describes caring activity, including its constituent elements and contexts ascribed to it. Moreover, a lot of attention is devoted to the image of a carer as the organiser and executor of the caring process. The great number of various care-related issues also include those that imply the ethical nature of care. Hence, this discussion is aimed at analysing care as a pedagogical category with particular emphasis on its ethical dimension. This was achieved through presenting care in two contexts, i.e., deontological and aretological ones. Approaching care (caregiving) in this way allows its depiction, on the one hand, as a moral duty, and, on the other hand, as a moral virtue. This standpoint makes it possible to view the issue of care both with reference to the ethics of duty and the ethics of virtue. The content presented in the article may constitute the starting point for a wider reflection on the attempt made at creating the outline of the ethics of care and, in particular, caring activity. This is of importance both for pedagogical theory and practice, and, thereby, may promote the quality of services provided as part of this activity.

During the last 60 years, the thickness of the Grel peatland deposits (Polish Inner Carpathians), was decreased twice: from about 7.4 m in 1962, to 3.9 m in 2019. Pollen analyses of peat deposits performed in 1962 (Koperowa 1962) and 2019 (this study) showed that the peatland deposits have accumulated since the Oldest Dryas Stadial up to the present day. Comparative analysis of both palynological profiles was carried out, which exhibits a high consistency of the percentage of pollen of several taxa for the 10 horizons occurring in both profiles. Based on the age–depth curve made for the new profile, the modeled age for the above-mentioned compliance levels was obtained and based on this age, a “retrospective” age–depth model was elaborated for the Koperowa’s profile. The analysis of both profiles showed that the compaction of sediments did not occur proportionally in the entire sequence. The conducted research indicates that contemporary human activity may significantly affect the whole length of peatland profiles, not only their upper parts, as previously was considered. The reconstruction of the palaeoenvironment (palaeoclimate) based on multiproxy analysis of the peatland deposits is capable to precisely document this phenomenon.

This chapter recounts converging structures and patterns of familial exchange (marriage), as they were documented in diverse public records across Central Europe. It focuses on marital relations and social interactions that determined gender and familial roles, especially those of women, which modern historiographers have largely underestimated up until recently. A unifying model of marriage across all strata of medieval society, promoted by the Christian church, was a monogamous union analogously reflecting the relationship between Christ and his Church. As such it was sacred and the possibilities for separation were limited. Although the basic parameters of marriage were defined identically across the whole of medieval Europe, models of marital coexistence differed significantly depending mainly on social class and local customs. Medieval Istria presents an interesting example of variability in marriage patterns with diverse implications. Here, three marriage models were used simultaneously: the Istrian, the Venetian, and the Slavic.

Die Frage, wie es wäre, einem Vogel gleich zu fliegen, von der Luft ‚getragen‘ zu werden, zieht sich wie ein roter Faden durch viele literarische Texte. Das Ziel des Beitrags ist es, die Inszenierungen von Flugimaginationen im Zeitalter der technischen Realisierbarkeit des Flugtraums zu analysieren. Den Schwerpunkt der Analyse bilden technische, organische und räumlich-atmosphärische Aspekte der Flugproblematik. Die Vorstellung vom „Bruder Vogel“ (Rose Ausländer) wird nicht nur zu einer befreienden Denkfigur, sondern verleitet auch zu Reflexionen über die Möglichkeiten, den Luftraum mit solchen Attributen wie Wetter, Wind, Wolken anders zu spüren beziehungsweise von der Atmosphäre ‚umhüllt‘ zu werden. Eine solche anthropo-zoologische Perspektive mit Elementen von Technikgeschichte und Ornithologie öffnet einen Blick auf den Luftraum als Ort der Utopie, ohne die Ambivalenzen des Flugtraums aus dem Blick zu verlieren. Diese Problematik wird anhand einiger literarischer Texte aus der Zeit seit dem ersten motorisierten Flug verfolgt.

The article presents the concept of self-regulated learning as a key competence of a fourth grade student entering subject education. The increased number of school subjects and growing requirements for the student make it necessary to organise one’s own learning process well. The presented concept, based on the model of self-regulated learning according to Monique Boekaerts, indicates its complexity and the presence of both cognitive and motivational components. Based on the Monique Boekaerts model of self-regulation, a tool was constructed to test the level of self-regulated learning for students at the stage of subject education. The tool enables testing the level of self-regulation of learning and may be of significant importance in building awareness of self-regulation of learning and its development. The Self-Regulated Learning Questionnaire (SRLQ) consists of 34 items and has a Likert-type response format. The examined person marks their degree of consent or disagreement with each of the statements on a 4-point scale. The tool has been subjected to validation tests. The analysis of the reliability of the test items included in the Self-Regulated Learning Questionnaire showed that the reliability of the tool is satisfactory and amounts for the entire scale: α = 0.91, for the motivational subscale α = 0.87, and for the cognitive subscale α = 0.82.

The Podemszczyzna peatland (Sandomierz Basin, SE Poland) is a place of peat exploitation for balneological purposes. The thickness of organic sediments (minerogenic peat) reaches 4.0 m, while the beginning of peat accumulation was dated using the radiocarbon method ( ¹⁴ C) at 13,517–13,156 cal BP. During the peat exploitation numerous fragments of subfossil wood (of various species) were excavated and, based on dendrochronological analyzes and ¹⁴ C dating (wiggle-matching), two short floating chronologies were elaborated: bog pine chronology (147 years long) and deciduous trees (oak, elm) chronology (139 years long). ¹⁴ C dating has shown that the bog pine chronology (ca. 9980–9830 mod. cal BP) is the oldest pine chronology found in the Polish peatlands so far. It was synchronous with the Preboreal decline of fluvial activity and peat formation, whereas dying off of trees was connected with distinct rise of fluvial activity. Floating chronology of deciduous trees is much younger and encompasses time interval of ca. 680–545 cal BP. The trees’ encroachment on the peatland was related to the terrestrialization of the depositional fen, recorded in the loss on ignition curve in the form of mineral sediment delivery to the bog, as well as it is marked in the pollen record.

The aim of this study is to indicate the tasks carried out by Polish organizations of fruit and vegetables producers as part of the operational programs and the amount of financial support resulting from the European Union (EU) agricultural policy. The goal was achieved based on a library query and data from the European Commission, Eurostat, the Ministry of Agriculture and Rural Development and data obtained from the Agency for Restructuring and Modernization of Agriculture. As a result of the research, it was observed that in the EU countries the level of integration of fruit and vegetable producers is diversified (in Poland the degree of market organization is decreasing). There was a disproportionate absorption of funds (relatively very low in Poland), which constitute co-financing of operational programs of fruit and vegetable producers’ organizations in individual countries. It was emphasized that activities most often carried out as part of operational programs, were the ones related to production volume planning and product quality improvement. The level of support for withdrawing products from the market is worrying, as it may indicate an overproduction of fruit and vegetables.